Spoorlijn De Heurne en sporen in de tijd

De Heurne is een dorp in Oost-Gelderland, gemeente Aalten. In 1904 liep erdoor De Heurne een spoorlijn van de Locaal Spoorweg Maatschappij van Varsseveld naar Dinxperlo en terug. Een spoorlijn voor goederen- en personenvervoer. De locomotief 'Bello' maakte dagelijks enkele ritten heen en weer. Het personenvervoer werd in 1935 gestaakt en het goederenvervoer ruim zeven jaar later. Monumenten herinneren nog aan de tijd toen er een trein liep van Varsseveld naar Dinxperlo.

• De Heurne
• Ontstaan spoorlijn
• Het begin van het spoor
• De uitwerking
• Einde personenvervoer
• Einde goederenvervoer, einde spoorlijn
• Monumenten
• Sporen in de tijd
• De opbouw van het monument in De Heurne

De Heurne

De Heurne is ontstaan op een hoger gelegen zandrug en ligt tussen Dinxperlo en Aalten. Tot aan de 19e eeuw is er bebouwing in;

• Voor Heurne;
• Middel Heurne;
• Achter Heurne.

De Heurne is hieruit ontstaan en betekent 'om de hoek'.

Ontstaan spoorlijn

In 1901 werd de Locaal Spoorweg Maatschappij Dinxperlo-Varsseveld opgericht om een spoorverbinding tussen Dinxperlo en Varsseveld te realiseren. De al bestaande Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij (HSM) wilde het tien kilometer lange spoor beheren voor een huurprijs van 2000 gulden per jaar. Na verdere voorbereidingen, zoals waar begint het spoor en de aankoop van de benodigde gronden werd in 1904 begonnen met de aanleg van het spoor van Varsseveld naar Dinxperlo. Na ongeveer zes maand werd in november van datzelfde jaar de spoorlijn in gebruik genomen.

Het begin van het spoor

Het begin van het spoor Varsseveld-Dinxperlo werd in Varsseveld aangesloten op het al bestaande spoor Winterswijk-Zevenaar. Bij de aanleg van het spoor Varsseveld-Dinxperlo, werd ervan uitgegaan dat de spoorlijn bij Dinxperlo in de toekomst doorgetrokken zou worden naar Isselburg (Duitsland) en van daaruit verder Duitsland in. Het doortrekken van het spoor naar Duitsland is er nooit van gekomen.

De uitwerking

Vanaf november 1904 reed de locomotief ‘Bello’ zes keer per dag van Varsseveld naar Dinxperlo en terug. Bello werd ook wel ‘de Sik uut Dinxper’ genoemd. Haltes waren;

• Hebink, tussen Varsseveld en Sinderen;
• Sinderen, tussen Hebink en De Heurne;
• De Heurne, tussen Sinderen en Dinxperlo.

Einde personenvervoer

Door de nationalisatie van de overheid van de spoorlijn op 1 januari 1935, werd HSM ontheven uit de verplichting om de spoorlijn te beheren en te huren voor 2000 gulden per jaar. Het gevolg was een financieel probleem en in 1935 kwam er dan ook acuut een einde aan het personenvervoer op de spoorlijn Varsseveld-Dinxperlo. Het goederenvervoer (veevoer en steenkool) bleef wel gebruik maken van de spoorlijn.

Einde goederenvervoer, einde spoorlijn

Zeven jaar later kwam er ook een einde aan het goederenvervoer. In 1942, tijdens WO II, besloot Hitler namelijk dat er door alle bezette landen een bepaalde hoeveelheid ijzer van spoorrails en dwarsliggers naar Duitsland moest. Dit ijzer was nodig voor de oorlogsindustrie. Ook de spoorlijn van Varsseveld naar Dinxperlo werd opgebroken en ging naar Duitsland. Na de oorlog werd de lijn niet opnieuw aangelegd, zodat het einde aan het vervoer per spoor van Varsseveld naar Dinxperlo en vice versa, definitief was.

Monumenten

Het enige wat anno 2020 nog herinnert aan de spoorlijn zijn de monumenten. Monumenten in:

• Sinderen (gemeente Oude IJsselstreek);
• Dinxperlo (gemeente Aalten);
• De Heurne (gemeente Aalten).

Sinderen

Het voormalige haltegebouw en het voormalig wachthuisje staan nog steeds op de plek waar ze in 1904 ook stonden en hebben anno 2019 een authentieke, liefelijke uitstraling. Het halte gebouw is gebouwd in chaletstijl, een romantische bouwstijl die rond 1900 veel werd toegepast bij openbare gebouwen. Kenmerkende elementen zijn de uitbundige toepassingen met hout en het dak. In tegenstelling tot een chalet, dat altijd van hout was gebouwd, is het voormalige haltegebouw in baksteen gebouwd. Op het houten wachthuisje (abri) ernaast is de originele stationsnaam bewaard gebleven. De goederenloods, naast het wachthuisje voor de overslag van veevoer en kolen, is verdwenen.

Dinxperlo

Op de plek waar het spoor de Aaldersbeek overging, ligt een herinneringsteken. Het bestaat uit een stuk spoor over de droge bedding van de beek met een NS-paaltje ervoor. Het stuk spoor van ongeveer twee meter lengte dient als een bruggetje naar de huizen die erachter gebouwd zijn. De Aaldersbeek zelf is verlegd. Tijdens de Tweede Wereldoorlog is het stationsgebouw verwoest, maar de stationsrestauratie heeft nog steeds een horeca bestemming. Ook de naam Spoorstraat herinnert nog aan het verleden.

De Heurne

In De Heurne zag het haltegebouw met wachthuisje er in 1904 precies zo uit als het haltegebouw met wachthuisje in Sinderen. Het haltegebouw in De Heurne is echter ingrijpend verbouwd. Het enige dat nog herinnert aan de voormalige halte is de naam van de woning op de voorgevel ’t Halt.Tegenover woonhuis ’t Halt staat het monument 'Sporen in de tijd', dat bestaat uit een krom gedraaide rails waarin oude beelden van vroeger te zien zijn.

Halte Hebink (tussen Varsseveld en Sinderen) is genoemd naar boerderij ‘Hebink’, een boerderij in de omgeving van de halte. De halte is in 1923 opgeheven omdat de trein al sinds 1920 niet meer stopte bij deze halte.

Sporen in de tijd

Tegenover het voormalige haltegebouw in De Heurne is ter herinnering aan de voormalige spoorlijn een kunstwerk geplaatst. Het kunstwerk ‘onder wijzen sporen in de tijd’ geeft uitdrukking aan de historie van De Heurne. Het kunstwerk is gemaakt in 2004 door Hans Mes (Utrecht *1950), beeldhouwer te Groningen.

De opbouw van het monument in De Heurne

Het monument bestaat uit krom gedraaide spoorrails die naar boven wijzen. In het gedeelte van de rails die naar boven wijzen zijn oude foto’s verwerkt die herinneren aan het oude spoor. Oude foto’s verwerkt als een soort strip met bovenaan het hoofd van Derk H. Keuper (1877-1938). D.H. Keuper (alias Jan-Willem uut ’t Goor) was:

• onderwijskracht van de toenmalige lagere school aan de D.H. Keuperweg;
• de eerste dirigent van het fanfarecorps 'Psalm 150';
• dichter en schrijver in hoofdzakelijk het dialect.

Andere oude foto’s in het opstaande spoor die herinneren aan het verleden van het voormalige spoor in De Heurne zijn onder andere:

• de oude halte
• de locomotief Bello.

De opeenvolging van de oude foto’s geven samen met de titel van het monument ’Onder wijzen sporen in de tijd’ een verbindend en zichtbaar geheel aan de historie van De Heurne.