Steampunk ontstond in 1987, maar is Victoriaans

In het Victoriaans tijdperk was er veel interesse in stoommachines en sciencefictionverhalen. Men stond aan het begin van het stoomkrachttijdperk en futuristische noviteiten werden dankzij de boeken van onder andere Jules Verne en H.G. Wells zeer gewaardeerd. Vanwege de grote belangstelling voor deze onderwerpen ontstond een subcultuur waarbij mechanische onderdelen werden gebruikt in kleding en gebruiksvoorwerpen.

Waar komt het woord steampunk vandaan?

Steampunk is een combinatie van het Victoriaanse, het begin van de industriële revolutie, ontdekkingsreizen, het occulte en ‘mad science’. Dit stond niet alleen in het Victoriaanse tijdperk in de belangstelling. Ook in latere jaren was veel belangstelling voor onderwerpen uit juist deze tijd. In 1987 ontstond de term steampunk. De Amerikaanse sciencefiction-, cyberpunk-, steampunk- en horrorauteur K.W. Jeter bedacht de term steampunk. Dit was een woordspeling op cyberpunk, welke hij gebruikte in een brief aan het tijdschrift Locus in april 1987. Sindsdien staat deze stroming bekend als steampunk.

Steampunk-kleding

Steampunk-kleding is kleding uit het Victoriaanse tijdperk (korsetten, laarzen, hoge hoeden, lange rokken) opgesierd met koper, tandwielen, metaal, kettingen, springveren, wijzerplaten enz. Vaak maken ook riemen en andere leren elementen onderdeel uit van de steampunk-kleding. Sieraden die hierbij gedragen worden, zijn in dezelfde stijl. Dat wil zeggen opvallende horloges, tandwielen, kettingen en sleuteltjes die samen een sieraad vormen wat doet denken aan de industriële revolutie.

Steampunk-boeken

Steampunk is een eigen leven gaan lijden, maar het begon allemaal met de boeken. Boeken waarin teruggekeken wordt naar een tijdperk waarin men dacht dat de wetenschap het antwoord was op alle levensvragen.

Hieronder worden een aantal Steampunk-boeken genoemd:

• Tim Powers ‘De Poorten van Anubis’ ISBN 9789024562657
• William Gibson & Bruce Sterling ‘De Stoomvlinder’ ISBN 9789029041645
• Patrick Berkhof ‘Dizary – Het levende systeem’ ISBN 9789082566802
• De Gouden Kompas trilogie door Philip Pullman, bestaande uit de boeken ‘Het Noorderlicht’, ‘Het listige mes’ en ‘De amberkleurige kijker’.

Steampunk als genre

Steampunk is een subgenre van het fantasygenre. Ook dit genre zelf kent weer subgenres.

Western steampunk

Een subgenre dat later ontstond is bijvoorbeeld de western steampunk. Denk hierbij aan de film Wild Wild West uit 1999 met Will Smith in de hoofdrol.

Steam fantasy

Steampunk gemengd met fantasiewezens zoals dwergen en gnomen wordt dan weer steam fantasy genoemd. Een goed voorbeeld hiervan is de serie The Gaslight Chronicles van Cindy Spencer Pape (niet in het Nederlands vertaald).

Clockworkpunk

Een ander subgenre word ook wel clockworkpunk genoemd. De schrijfster Cassandra Clare heeft een aantal boeken in dit genre geschreven en je treft dit aan in de Assassin’s Creed-videogames. Hierin zie je ook een ander accessoire wat duidelijk de steampunk-invloeden weergeeft: het steampunk-wapen. Dit zijn wapens met tandwielen, wijzers, ijzeren veren en metaal. Het kunnen pistolen, kruisbogen en messen zijn. Wie zoekt op internet onder 'maverick steampunk' genoeg voorbeelden om van een simpel speelgoedgeweertje een schitterend steampunk-wapen te maken.

Steampunk-films

Ook de filmindustrie heeft het genre omarmd. Er zijn heel wat steampunk-films uitgekomen na de introductie van de term. Enkele voorbeelden hiervan:

• 2003 The League of Extraordinary Gentlemen
• 2004 Steamboy
• 2004 Van Helsing
• 2007 Star Dust
• 2007 The Golden Compass
• 2008 City of Ember
• 2009 Sherlock Holmes
• 2010 Jonah Hex
• 2010 Terry Pratchett’s Going Postal
• 2011 Hugo
• 2013 Oz the Great and Powerful
• 2013 Hansel and Gretel
• 2015 Victor Frankenstein
• 2015 Crimson Peak

Steampunk in Parijs

Ook de architectuur is beïnvloed door het steampunk-genre. Een goed voorbeeld hiervan is het in 1994 gebouwde metrostation Arts et Métiers, wat doet denken aan een onderzeeër uit de boeken van Jules Verne. Vlakbij het metrostation vind je je het Steampunk Museum. Dit is het Musee des Arts et Metiers aan de Rue Reaumur 60 in Parijs. De Eiffeltoren, waarvan de constructie is opgebouwd van 18.038 stukken metaal vastgezet 2.500.000 klinknagels, zou je ook als een grote steampunk-attractie kunnen zien.