Orakel van de god Apollo: Delphi

Delphi, de beroemdste heilige plaats van het oude Griekenland, ligt aan de voet van de Parnassós. Het is het krachtigste en meest gerespecteerde orakel van de oudheid en het bevond zich in de Apollotempel in Delphi in Midden-Griekenland. Duizenden pelgrims kwamen van heinde en verre om het orakel van de god Apollo te raadplegen. Want de hogepriesteres van Delphi voorspelde er in trance de toekomst.

De legende

Volgens de legende had Zeus (de oppergod) aan weerszijden van de wereld twee adelaars losgelaten. De plaats waar ze elkaar waren tegengekomen (in Delphi) was bepalend voor het middelpunt van de aarde. Dit middelpunt werd gemarkeerd door de omphalos (navel). Deze omphalos was een prachtig gebeeldhouwd blok marmer in de Apollotempel. Het bouwwerk was bekroond met twee gouden adelaars, de afgezanten van Zeus.

Opmerking
Delphi bezit thans een Romeins stenen exemplaar van deze navel, terwijl zich in het Britsch Museum een vaas bevindt uit de 4de eeuw uit het museum van Delphi met de afbeelding van Apollo en zijn zuster Arthemis erop, staande naast de navelsteen.

Aardgodin Gaia

Omstreeks 1400 voor Christus was Delphi gewijd aan de aardgodin Gaia. De legende vertelt dat er een draak (een pythoon) waakte. Apollo, de zoon van Zeus, doodde deze draak. Vervolgens stichtte Apollo er zijn eigen orakel met de prieseres (de Pythia) als medium.

Opmerking
In de 7de en 6de eeuw voor Christus, toen het orakel de grootste populariteit genoot en Delphi bij de oude Grieken zo hoog in aanzien stond dat ze het als het centrum van de wereld beschouwden, ondernamen duizenden pelgrims (arm en rijk) de reis naar Delphi om door middel van de Pythia de god Apollo te consulteren.

Pelgrimage

De reis naar het heiligdom van Delphi, dat 570 meter boven de zeespiegel op de zuidhelling van de indrukwekkende berg Parnassós lag, was heel zwaar. Sommige pelgrims reisden vanaf Athene te voet over de weg. Anderen kwamen per schip en gingen aan land in een haven (dat tegenwoordig Itéa heet) aan de noordkust van de Golf van Korinthe, vanwaar ze via een grote vlakte naar de Parnassós trokken. Dan liepen ze langs de voet van de berg tot ze bij de Heilige Weg naar de tempel van Apollo kwamen.

De Pythia

In het hart van de tempel zat een priesteres (de Pythia) op een gewijde gouden kruk boven een diepe spleet in de aarde. De priesteres was een vrouw van middelbare leeftijd, afkomstig uit de plaatselijke bevolking. Wanneer zij orakelde stootte ze een reeks wilde en onsamenhangende klanken uit. Ze raakte in trance door het kauwen van laurierblad of het inademen van de giftige vulkanische dampen die uit de kloof opstegen. De pythia was de enige vrouw in Griekenland die op deze manier orakelde.

Het consult

Wie een vraag voor de god Apollo had, moest zich eerst reinigen in het zuivere water van de Kastaliabron. Dan besprenkelde men een offerdier (meestal een geit), met koud water. Begon het dier te trillen, dan kon hij geofferd worden en was de god bereid om uitspraken te doen door middel van het orakel. De pelgrim betaalde, waarna de op een tablet geschreven vraag aan de mannelijke hulppriester werd overhandigd, die hem voorlegde aan de Pythia. Haar gebrabbelde antwoord werd door een priester geïnterpreteerd en in versvorm aan de vragensteller overgebracht.

Onderwerpen van consulten

Het orakel van Delphi werd geconsulteerd met betrekking tot politieke kwesties (vooral het vestigen van Griekse kolonies) en met betrekking tot alledaagse zaken (zoals huwelijk, vruchtbaarheid of financiën). Soms waren de antwoorden direct. Zo kreeg Socrates te horen dat hij de wijste man van Griekenland was. Veel antwoorden echter waren notoir dubbelzinnig. Koning Croesus van Lydië vroeg het orakel eens wat er zou gebeuren als hij Perzië aan zou vallen. Het cryptische antwoord luidde dat dit het einde van een groot rijk zou betekenen. Welgemoed en vol vertrouwen trok koning Croesus ten aanval, maar dat kostte hem wel zijn eigen rijk.

Onpartijdigheid in het geding

Omstreeks de 5de eeuw voor Christus kwam de onpartijdigheid van het orakel in het geding, toen de interpretatoren steeds meer de kant van bepaalde stadstaten (zoals Athene en Sparta) kozen. In de 2de eeuw voor Christus breidden de Romeinen hun invloedssfeer uit tot Delphi en verloor het orakel aan gezag. Toen keizer Julianus het orakel in 360 na Christus raadpleegde kreeg hij ten antwoord: "Zeg de koning dat de fraaie tempel vervallen is, Apollo geen dak meer boven zijn hoofd heeft, de laurierbladeren zwijgen en de profetische bronnen zijn opgedroogd". De christelijke keizer Theodosius sloot het orakel van Delphi officieel in 385 na Christus, toen de nieuwe religie de Apolloverering verdrongen had. Het heiligdom raakte bedolven en na verloop van tijd bouwde men er een dorp bovenop. In 1892 moest het hele dorp inclusief bewoners wijken, toen de Franse archeoloog Théophile Homolle met opgraven begon en de resten blootlegde die nu nog te zien zijn.

Het heiligdom van Delphi

Het orakel bevond zich in de tempel van Apollo, die te bereiken was via de Heilige Weg met zijn bronzen beelden. De gebouwtjes aan de voet van de tempel waren schathuizen, die de offergaven voor Apollo bevatten. Er was een Sicyonisch schathuis, een siphnisch schathuis, een Thebaans schathuis, Boeotisch, Atheens en Archaïsch schathuis. Er stond een Raadhuis en er was een sfinx (gift van de bewoners van Naxos). Er was een Stoa of zuilengang van de Atheners en de tempel van Apollo, verder waren er een theater, een standbeeld van Apollo, een waterbekken en Romeinse stoa, een Acanthisch schathuis, een zaal der magistraten, een Korinthisch schathuis en een Cyreens schathuis. Tenslotte was er een binnenplein met een Romeinse stoa.

Het ronde heiligdom

Veel Griekse stadstaten bouwden uit burgertrots tempels en schathuizen in Delphi. In de 4de eeuw voor Christus bouwden de Atheners de ronde tempel of tholos aan de rand van het terrein van Delphi als onderdeel van het heiligdom en als eerbetoon aan de wijze godin Athene. Tegenwoordig is te zien hoe boven de zuilen van de Apollotempel in Delphi het in de bergen uitgehouwen amfitheater zich uitstrekt.