De godsdiensten in het oude Midden Oosten na de zondvloed

Het oude Midden Oosten biedt een schat aan informatie over het ontstaan van verschillende culturen. Ten tweede is het de bakermat van het ontstaan de mensheid en de verschillende godsdiensten. In oude teksten zijn veel overeenkomsten te vinden over het ontstaan van de wereld. Er wordt daarin bijvoorbeeld gesproken over het 'orde brengen in de chaos'. Dat staat zowel in de Mesopotamische geschriften als in de Bijbel. ook lezen we overeenkomsten over de toren van Babel in de Bijbel en de Zikkoerats in Mesopotamië. In het Epos van Gilgamesj zien we overeenkomsten over het verhaal van de zondvloed.

Enige jaartallen

Omstreeks 3000 v. C. ontstond in de laagvlakten van de Eufraat en de Tigris de cultuur van Soemerie. In 1700 v.C. heerste er een belangrijke dynastie in Babylonie over Akkad en Soemerie. Omstreeks 1595 v. C. werd deze dynastie door de Hettieten weggevaagd. Vanaf 1300 v. C. was Assyrie met Nineve de grootste macht in de regio. In 612 werd Ninevé veroverd. Vervolgens werd Babylonie veroverd door de Perzen. In 336 v.C. veroverde Alexander de Grote Babylonie. Vanaf 500 v. C. werd het gebied overheerst door de Perzen, de Grieken, Alexander de Grote en de Romeinen.

Het godenrijk

Mesopotamie en het oude Egypte hebben indrukwekkende culturen voortgebracht. Later de Babyloniers en daarna de Perzen. In het westen lag Kanaan en Fenicie, allebei welvarende gebieden. Verder was er nog Assyrië, de Hettieten en daar tussen de Israëlieten. Het geloof van de Israëlieten heeft grote invloed gehad op het Joodse en christelijke geloof en later ook de Islam. Er is geen volledig informatie over de oude Mesopotamische godsdienst. Alleen zijn er een aantal verzen en mythen die aangeven dat men verschillende goden aanbad. De belangrijkste god was An die centraal stond in het ritueel van de priesters. Nadat in Babylonie de eerste dynastie was gesticht kreeg Mardoek, schepper van alles en god van het licht en het leven, het belangrijkste aanzien als godheid.

Enlil

Enlil is de god van Nippoer, het religieuze centrum van de Soemeriërs. Hij is de wind die de regens meevoert naar de graanvelden. Zonder Enlil groeit er geen graan en dus ook geen rijkdom. Zijn vrouw is Ninlil, godin van de wind. Enlil, in het Akkadisch heet hij Ea, is de god van de ondergrondse wateren en zorgt voor de vruchtbaarheid.

Astarte

Een ander machtig wezen dat veel invloed had in het Midden Oosten is Inanna, Isjtar of Astarte. Zij is godin van de vruchtbaarheid en van de oorlog en wordt vaak in verband gebracht met regenbuien en donderwolken. Ook wordt ze afgebeeld en als een hoer en zijn haar dienaressen ook hoeren. Ook wordt ze vaak afgebeeld met haar Tammoez een schone jongeling.

Mythen

De Mesopotamische godsdienst zit boordevol mythen. De twee meeste bijzondere verhalen gaan over de godin Inanna en over de schepping van de wereld zoals men in de Mesopotamische godsdienst geloofden.

Koningin van de onderwereld

Inanna wil graag koningin van de onderwereld worden maar de koningin die daar de scepter zwaait verslaat haar en ze sterft. Inanna verandert in een bedorven stuk vlees. Vervolgens schieten haar dienaressen haar te hulp. Enki komt met een sluwe oplossing. Hij stuurt twee wezens naar de onderwereld en de godin staat hen toe een wens uit te spreken. Zij vragen om het stuk vlees waarna zij het besprenkelen met gras en water. Inanna komt in haar oorspronkelijke gedaante weer terug. Tammoez wordt verbannen naar de onderwereld waar hij ieder jaar Inanna’s plaats voor een half jaar moet doorbrengen.

Orde in de chaos

De goden werden bedreigd door een gevaarlijke chaos in de gedaante van de godin Tiamat. De hoofdgoden, Ea en Anoe, zijn niet bij machte het gevaar af te wenden. Alleen Mardoek kan dat doen. Hij eist een volmacht dat hij de strijd aan mag gaan. In een felle strijd opent Tiamat haar kaken om Mardoek te verslinden maar hij verslaat haar met zijn pijl. De goden van de wind vangen Tiamat in een enorm net en Mardoek gebruikt haar lichaam om de wereld te scheppen. Mardoek splijt haar lichaam in tweeën. Het ene deel wordt de aarde en het andere deel wordt de hemel. Mardoek maakt een kalender en een aantal andere belangrijke zaken en de goden roepen Mardoek uit tot oppergod.

Bijbel

De mythe van Tiamat en Mardoek is een eerbetoon aan de stad Babylon, de stad van Mardoek. Maar ook komt erin naar voren dat de schepping is aangebracht uit chaos, Tiamat. Er zijn overeenkomsten te ontdekken met het scheppingsverhaal uit de Bijbel. Waarin beschreven staat dat God, JHWH, de aarde en hemel heeft geschapen. ‘en de geest Gods zweefde over de water. De aarde nu was woest en ledig’ Genesis 1. In de oorspronkelijke Hebreeuwse taal kunnen de woorden woest en ledig vertaald worden met Chaos. God bracht ook scheiding aan tussen hemel en aarde, land en zee. Genesis 1.

Verering in de tempel en Zikkoerats

Sommige mytne kunnen in verband gebrascht worden met de rituelen in de grote tempels, de Zikkoerats, waar de officiële godsdienst in Mesopotamie werd beleden. De Zikkoerats werden gebouwd op hoger gelegen gebieden en de constructie bestond uit torenachtige constructies. Zij vormden de ‘brug’ tussen hemel en aarde. Het Bijbelverhaal over de toren van Babel in Genesis 11: 1-9 beschrijft ook over zo’n Zikkoerat. Men kende dagelijkse rituelen waarin mythen werden uitgebeeld en waarin ook de koning een rol had. De koning was de belangrijkste god voor huwelijksfeesten en zo zou de vruchtbaarheid van het rijk gewaarborgd blijven.

Epos Gilgamesj

Een gedeelte uit het bekende epos van Gilgamesj beschrijft hoe Gilgamesj door leed overmand is door de dood van zijn geliefde vriend Enkidoe. Hij neemt zich voor om de dood te verslaan en gaat daarvoor op reis om een wijze voorouder Oetnapisjtim te bezoeken. Hij doet het voorstel om Slaap te verslaan , de jongere broer van Dood. Gilgamesj faalt en komt tot de realistische waarheid: Dood maakt zijn opwachting bij iedereen. Het epos richt zich op een belangrijke vraag namelijk; wat is het lot van de mens indien hij met de dood wordt geconfronteerd?

Zondvloed

In het epos komt ook een verhaal voor over de zondvloed. Ook het Bijbelboek Genesis schrijft over de zondvloed. Sommige wetenschappers zeggen dat het epos van Gilgamesj van invloed is geweest op het zondvloedverhaal in de Bijbel. Het feit dat het epos over een zondvloed spreekt getuigt van gebruikmaking van één of meerdere bronnen;

• Gilgamesj is zelf getuige geweest van de zondvloed
• de documenten van Genesis(wat wij nu als Genesis kennen) zijn als bron gebruikt
• het verhaal is overgeleverd door voorouders
• het verhaal is verzonnen

Egypte

In de Egyptische godsdienst draaide het ook veelal om verschillende goden en het leven na de dood had veel betekenis. Dit visualiseerden de Egyptenaren in de vorm van de piramiden. Waarschijnlijk hadden de piramiden meer betekenissen maar de belangrijkste had te maken met de godsdienst en het leven na de dood. De voornaamste goden van Egypte waren Isis en Osiris. Daarboven stond de god Ra of ook wel Ramon genoemd.