Christelijke feestdagen

Tegenwoordig vieren wij nog veel christelijke feestdagen die lang geleden zijn ontstaan. Vaak weten wij niet eens meer wat we nu eigenlijk vieren. Er zijn christelijke feestdagen, zoals carnaval, Pasen en Kerstmis, maar er zijn ook typische rooms-katholieke feestdagen en typische protestantse feestdagen. Wat is de oorsprong van deze feesten, wat vieren we nu precies, en is het imago van deze feesten mettertijd verandert?

Christelijke feestdagen

Driekoningen

Op 6 januari herdenken de christenen dat de wijzen een ster in het oosten zagen en die volgden naar Bethlehem. Zij kwamen naar Bethlehem om Jezus als koning van de Joden te eren.

Verleden en heden
Vroeger gingen de kinderen in groepjes van 3, verkleed langs de deuren. Ze zongen dan een liedje en kregen als beloning snoep of geld. Dit zie je nu bijna niet meer.

Carnaval

Carnaval zijn de 3 dagen die vooraf gaan aan een vastperiode van 40 dagen. Vroeger was carnaval een eetfeest, omdat dit het laatste moment was dat ze uitgebreid mochten eten voor de vastenperiode. In deze 3 dagen werd al het vette eten dat zou bederven opgegeten. Carnaval is een katholiek feest. Door de 80 jarige oorlog is een groot deel van het zuiden van Nederland katholiek. Het Spaanse rijk liep tot aan de zuidelijke Nederlanden. Spanje was katholiek en de zuidelijke Nederlanden dus ook. Doordat het zuiden van Nederland dus vrij katholiek is wordt carnaval in het zuiden van het land grootser gevierd. Tegenwoordig is carnaval een groot zuipfeest waarbij het vooral gaat om de gezelligheid. De vasten periode die er van oorsprong op zou volgen wordt niet meer nageleefd.

De vastentijd

De vastentijd is een periode van 40 dagen die volgt op carnaval. In die 40 dagen werd er niet continu gevast: alle 6 de zondagen die in deze 40 dagen vielen werd er niet gevast. Het kwam ook voor dat mensen niet helemaal vasten maar in plaats daarvan sober leefden. In die 40 dagen worden de 40 dagen die Jezus in de woestijn vastte om tot bezinning te komen, herdacht. De periode is dan ook een periode waarin men vroeger zijn/haar zonden overdacht.

Verleden en heden
Tegenwoordig zijn er steeds minder mensen die geloven. Dit zorgt ervoor dat er ook steeds minder mensen vasten. Veel mensen vieren carnaval maar vele weten niet wat het inhoud of weten zelfs ook maar dat erna een vastentijd hoort te komen.

Palmzondag

Palmzondag (ook wel paaszondag of palmpasen genoemd) is de laatste dag van de vastenperiode en een week voor Pasen. Op palmzondag wordt de intocht van Jezus in Jeruzalem gevierd.

Het verhaal
De discipelen hadden hun mantels op de rug van een ezel gelegd. Jezus ging op de rug van de ezel zitten en reed zo Jeruzalem binnen. Langs de weg stonden alleen mensen die dingen riep als: 'gezegend zijt gij, zoon van God'. De mensen legden hun mantels op de weg en trokken takken van de bomen zodat Jezus daarover heen kon rijden en niet in contact hoefde te komen met de vieze grond. Daarna ging Jezus naar de tempel en vindt het bekende verhaal van zijn woede uitbarsting plaats. Als Jezus in de tempel komt ziet hij overal handelaren zitten. Omdat hij dit oneerbiedig vindt verjaagt hij de handelaren uit de tempel.

Vroeger en nu
De traditie is dat er op palmzondag palmtakjes worden gezegend met wijwater. De gezegende takjes worden dan met de mensen mee naar huis gegeven. Omdat het klimaat in Nederland niet geschikt is voor palmtakjes worden er in Nederland vaak buxustakjes gebruikt. Kinderen versierden stokken met snoep, koek en fruit. Bovenop werd een broodhaantje geprikt.
Deze traditie wordt op sommige plaatsen nog steeds in stand gehouden, maar wel veel minder streng dan vroeger. hierdoor weet een grote groep mensen niet dat het bestaat of wat er gevierd wordt.

Witte Donderdag

Oorsprong
In de bijbel staat dat Jezus met Zijn discipelen het Paschamaal hield. Tijdens deze maaltijd stelde Hij het Heilig Avondmaal in. Jezus wast dan de voeten van alle discipelen, en Hij geeft de opdracht behulpzaam te zijn voor elkaar. Tijdens de maaltijd had Jezus gezegd: 'één van u zal Mij verraden', en later spoorde hij Judas, één van de discipelen, aan te doen wat hij van plan was. Judas vertrekt vervolgens naar het Sanhedrin, de Joodse rechterlijke raad tijdens het Romeinse bestuur. Jezus ging na de maaltijd met zijn discipelen Petrus, Johannes en Jacobus naar de Olijfberg om te bidden. Na enige tijd verschijnt Judas weer, die Jezus groet door middel van een kus, met een stel gewapende lieden. Jezus wordt gearresteerd en vervolgens vond Zijn kruisiging plaats.

De achterliggende gedachte
Met de avondmis op Witte Donderdag begint het 'Paastridum'. Specifiek op deze dag, wordt het Heilige Avondmaal van Jezus en zijn apostelen herdacht. Wij noemen dat nu 'het Laatste Avondmaal'. 'Laatste', omdat het gaat om de laatste maaltijd van Jezus voor Zijn kruisiging. Deze dag wordt 'Witte Donderdag' genoemd, omdat het een Rooms-Katholieke traditie is alle kruisbeelden te bedekken met een wit kleed. Bovendien is ook de liturgische kleur, de kleur van het gewaad dat gedragen wordt door de celebrant (priester), wit.

Het verleden en het heden
Er zijn een paar opmerkelijke verbanden te trekken tussen Judas en het heden. In veel Nederlandse uitdrukkingen wordt namelijk het verraderlijke karakter van Judas naar voren gebracht. Zo staat een 'judasgroet' hedendaags bekend als een 'valse groet', een 'judaskus' als een 'kus van een verrader' en 'judassen' als 'het plagen of treiteren van iemand'.

Goede Vrijdag

Oorsprong
In de bijbel staat dat vroeg in de morgen het hele Sanhedrin bij elkaar komt. Jezus wordt geboeid naar de Romeinse stadhouder Pontius Pilatus gebracht. Deze stadhouder probeert Jezus vrij te pleiten, door het volk te laten kiezen tussen de vrijheid van de moordenaar Barabbas, of de vrijheid van Jezus. Het volk kiest voor de moordenaar. Pilatus laat het hier echter niet bij zitten en laat Jezus geselen, waarna Hij wederom aan het volk wordt laten zien. Het volk verandert echter niet van gedachte, en Pilatus geeft toe aan hun wens. 's Morgens tussen acht en negen uur wordt Jezus tussen twee criminelen in gekruisigd. Rond twaalf uur wordt het donker in heel Israël, tot drie uur 's middags, wanneer Jezus sterft.

De achterliggende gedachte
Op Goede Vrijdag wordt door christenen deze kruisiging en dood van Jezus herdacht. Het was namelijk niet een normale kruisiging. Doordat Jezus gestorven is aan het kruis, heeft Hij de schuld van de zonde betaald. Hiermee heeft Hij ook de satan overwonnen. In feite herdenken wij dus de overwinning op de duivel, en de verlossing van de zonde. Dit is ook de reden dat deze dag 'Goede Vrijdag' wordt genoemd. Want hoewel dat het lijden van Jezus centraal staat, gaat het erom dat hij zichzelf opgeofferd heeft ter verzoening van de zonden.

De Rooms-katholieke traditie
's Middags vindt er op veel plaatsen een kruisweg plaats. Dit is een nabootsing van de lijdensweg van Christus. 's Avonds is er een viering met kruisverering in de kerk. Het altaar is dan kaal en tevens worden de kandelaren en het kruis verwijderd. De liturgische kleur, de kleur van het gewaad dat gedragen wordt door de celebrant (priester), is rood. Deze kleur verwijst naar het vergoten bloed van Christus, en Zijn lijden.

De Protestante traditie
De Protestante traditie op Goede Vrijdag is veel minder uitgebreid. De protestantse kerken houden een kerkdienst met een ingetogen karakter.

Stille Zaterdag

Oorsprong
In de bijbel staat vermeld dat Jezus zich in de hel heeft geopenbaard aan geesten om Zijn triomf te tonen.

De achterliggende gedachte
Op Stille Zaterdag staat men stil bij de tijd dat het dode lichaam van Jezus in het graf lag. Men was overtuigt dat Zijn ziel in het paradijs verkeerde. Deze dag wordt 'Stille Zaterdag' genoemd, omdat op deze dag geen klokken luiden tot aan de schemering, de Paaswake.

De katholieke traditie
Op Stille Zaterdag zijn de kerken erg sober ingericht. Versieringen ontbreken, en de klokken luiden niet. Het altaardwaal (een wit linnen doek) is van het altaar afgehaald en de tabernakel, een versierde kluis op het hoogaltaar waarin het Heilig Sacrament bewaard wordt, staat open. Dit laatste symboliseert het feit dat Jezus tijdelijk niet meer onder ons is.

Het verleden en het heden
Stille Zaterdag, net als de twee andere dagen uit het Paastriduum, zal voor velen een onbekende dag zijn. De meesten zullen natuurlijk de term wel eens gehoord hebben, maar de gebruikelijke gebruiken zijn in het verloop van de tijd vervaagd. De mate van navolging is natuurlijk niet alleen een kwestie van tijd, maar ook één van geloof. Streng christelijken zullen anders omgaan met Stille Zaterdag, dan de doorsnee Nederlander die uitkijkt naar het ontbijt dat hij op Eerste Paasdag naar binnen kan werken.

Paaszondag

Oorsprong
In de bijbel staat dat vroeg in de morgen op deze zondag vrouwen naar het graf van Jezus vertrokken, om zijn lichaam te verzorgen. Hij werd daar echter niet gevonden, en de vrouwen kregen van engelen te horen dat Jezus is opgestaan. De discipelen krijgen het bericht ook te horen, en opeens verschijnt Jezus in hun midden. Hij vertelt hen dat Hij de Heilige Geest, de Geest van God, zal sturen en geeft hen de opdracht: "Zoals de Vader Mij heeft uitgezonden, zo zend ik jullie uit", dus kortom: treed in mijn voetsporen.

De achterliggende gedachte
Op Paaszondag, oftewel Pasen, viert men de opstanding van Jezus. Bovendien ziet men met het Paasfeest uit naar de verwachte wederkomst van Jezus op aarde. In de viering van Pasen zijn twee belangrijke onderdelen aan te wijzen. Het eerste is 'de Paaswake'. Deze vindt plaats in de nacht van zaterdag op zondag. Voor velen is het meest indrukwekkende onderdeel van de Paaswake de 'lichtritus'. Het verduisterde kerkgebouw wordt dan gevuld met het Licht van Christus (de Paaskaars). Het tweede belangrijke onderdeel is de dagmis op Paaszondag.

Het verleden en het heden
In de loop van de tijd zijn er heel veel non-religieuze gebruiken aan het paasfeest toegevoegd. Voor velen is Pasen een feest waarbij eieren in de tuin worden gezocht, die er zijn neergelegd door de Paashaas. Ook de supermarkten liggen al weken van te voren vol met paaseieren en paasbrood. De gedachte vervaagd.

Beloken Pasen

Beloken Pasen is de eerste zondag na Pasen. In de Rooms-Katholieke Kerk wordt deze dag ook wel 'de Zondag van de Goddelijke Barmhartigheid' genoemd. De naam voor deze dag komt van het Oudnederlandse woord 'beluiken'. Dit betekent 'afsluiten'. De achtdaagse feestperiode, beginnend op Paaszondag ('de paasweek') wordt op deze dag dan ook afgesloten.

Hemelvaartsdag

Oorsprong
In de bijbel staat dat Jezus veertig dagen na Zijn opstanding naar de hemel voer. Zijn discipelen waren bij deze Hemelvaart aanwezig. Nadat Jezus naar de Hemel was vertrokken verschenen er twee manen in witte gewaden. Deze vertelden hen dat Jezus op dezelfde wijze zou terugkomen als hij net naar de hemel was gegaan. In de hemel nam Jezus plaats aan de rechterhand van God.

De achterliggende gedachte
De Kerk viert met Hemelvaart het feit dat Christus is opgenomen in de Hemel, en dat hierdoor alle leden van Zijn Kerk verbonden zijn aan de Hemel. Hemelvaartsdag is de veertigste dag vanaf Paaszondag, en valt dus altijd op een donderdag.

Het verleden en het heden
Hemelvaartsdag is net als veel andere religieuze feestdagen voor velen meer een feestdag vanwege het feit dat je niet hoeft te werken, dan vanwege het feit dat er echt een gedachte achter zit. Op deze dag zie je wel dat oude tradities hebben standgehouden. Zo heb je bijvoorbeeld nog steeds het 'dauwtrappen' (ook wel 'hemelvaren'). Men staat dan vroeg in de morgen op, om in de dauw te gaan wandelen. Je ziet echter ook bij deze tradities dat de tijd een aantal dingen heeft verandert: vroeger vond dit ritueel op de blote voeten en zingend plaats, tegenwoordig zul je dat niet zo veel meer zien. Bovendien heb je nu bijvoorbeeld ook 'dauwkanoën'.

Pinksteren

Oorsprong
In de bijbel staat dat, terwijl de discipelen bij elkaar waren in een groep van ongeveer 120 personen, er plotseling een geluid dat leek op een enorme windvlaag uit de hemel kwam. Iedereen werd toen vervuld van de Heilige Geest en men begon in vreemde talen te spreken. Petrus neemt het woord en geeft iedereen de opdracht zich te laten dopen, ter vergeving van de zonden. Hierdoor wordt de eerste christelijke gemeente gevormd.

De achterliggende gedachte
Pinksteren is de vijftigste dag vanaf Paaszondag, en valt dus altijd op een zondag. Op deze dag viert de Kerk de uitstorting van de Heilige Geest over de apostelen. Zoals je hebt kunnen lezen is hiermee de Kerk 'geboren'. Pinksteren wordt door veel christenen gezien als de bekroning van Pasen. De verrijzenis van Christus uit het dodenrijk wordt met Pinksteren bekrachtigd door het goddelijk geschenk van de Heilige Geest.

Trinitatis

Trinitatis wordt ook wel het Hoogfeest van de Heilige Drie-eenheid genoemd. Het is de kerkelijke naam voor de zondag na Pinksteren. Vanaf die dag tot en met advent worden alle zondagen vernoemd naar Trinitatis (de eerste zondag na Trinitatis, de tweede zondag na Trinitatis etc.). In oude doopregisters wordt deze aanduiding nog wel eens gebruikt in plaats van de echte datum. Het kerkelijke jaar kent 27 maal een Trinitatis. Tijdens Trinitatis wordt er een feest ter ere van de drie-eenheid (de vader, de zoon en de heilige geest amen) gevierd.

Advent

Advent is de naam voor de 4 weken voor kerst. De naam advent komt van het Latijnse woord 'adventus', dat 'komst' betekent. In de adventperiode bereiden christenen zich voor op het kerstfeest. Het kerkelijke jaar begint met de advent. Advent begint altijd op de zondag die valt tussen 27 november en 3 december en eindigt op 24 december bij het avondgebed. De adventperiode duurt dus niet altijd vier weken maar wel altijd vier zondagen. Bij advent hoort een kaarsenstandaard met vier kaarsen. Elke zondag wordt er één kaars aangestoken. De zondag voor kerst branden er dan vier kaarsen.

Verleden en heden
Vroeger stond er in veel meer huizen een krans met kaarsen. Tegenwoordig steekt bijna niemand meer elke week van de advent een kaars aan.

Kerstmis

Kerstmis wordt gevierd op 25 en 26 december. Met kerstmis wordt door de christenen de geboorte van Jezus gevierd. 'Kerstmis' is de katholieke naam, bij protestanten wordt het feest 'kerst' of 'kerstfeest' genoemd.

Het verhaal
Jozef en Maria moeten voor een volkstelling naar Bethlehem waar Jozefs familie vandaan kwam. Maria was in tussen hoogzwanger van Jezus. Toen ze in Bethlehem aankwamen was er geen plaats meer in de herberg en daarom moesten ze naar de stal. Jezus werd hierdoor in een stal geboren tussen de dieren. Een engel vertelde een groep herders in de buurt dat 'de verlosser' geboren was en zij haastten zich naar de stal. De drie wijzen zagen een koningsster in het oosten en gingen op pad naar de nieuwe koning.

Heden en verleden
Vroeger lag bij het kerstfeest een grotere nadruk op de geboorte van Jezus. Tegenwoordig is de geboorte van Jezus steeds minder belangrijk geworden. Het kerstfeest staat tegenwoordig voor velen bekend als een gezellige tijd, eventueel met familie, en een kerstboom met cadeautjes. Kerst is bovendien tegenwoordig meer een commercieel feest dan een kerkelijk feest.

Rooms-katholieke feestdagen

Aswoensdag

Aswoensdag is de eerste dag na carnaval. Bij de katholieken is Aswoensdag het begin van de 40 dagen durende Vastentijd. Op Aswoensdag laten katholieken in de kerk een kruis met as op hun voorhoofd tekenen, dit wordt het askruisje genoemd. De as die gebruikt wordt is afkomstig uit de resten van de verbrande buxustakjes van het palmpaasfeest van het jaar daarvoor. Het ritueel wordt uitgevoerd om te laten zien dat je boete wilt doen als dat nodig is.

Vroeger en nu
Vroeger ging iedereen die katholiek was een kruisje halen. De kinderen gingen zelfs voor school nog een kruisje halen om daarna met het as op hun voorhoofd naar school te gaan. Nu zie je dit nog zelden, en er zijn ook steeds minder volwassenen die dit kruisje halen. Dit komt onder andere doordat er niet echt meer aan de vastentijd wordt gedaan.

Sacramentsdag

Sacramentsdag valt op de tweede donderdag na Pinksteren, en is een feest binnen de Rooms-katholieke Kerk. Het feit dat Jezus Christus zich aan de gelovigen wil geven als voedsel in de gedaante van brood en wijn wordt op deze dag gevierd. Op Sacramentsdag wordt vaak een sacramentsprocessie gehouden. De Heilige Hostie wordt dan in een monstrans, een soort houder, geplaatst, en door een priester rondgedragen.

Allerheiligen en Allerzielen

Allerheiligen is een feest dat op 1 november gevierd wordt. Op die dag worden alle heiligen van het geloof herdacht. Allerzielen wordt op 2 november gevierd. Op Allerzielen worden alle overledenen van het geloof herdacht. Families gaan naar de begraafplaats om daar bloemen neer te leggen.

Vroeger en nu
Deze twee dagen zijn zeker onder de wat oudere generatie nog erg bekend. Veel mensen gaan op 2 november naar de kerk om vervolgens bloemen op het graf te leggen. De dagen zijn nog steeds zo bekend omdat het niet gaat om een of andere gebeurtenis die lang geleden plaatsvond. Elke dag gaan er mensen dood en op deze dagen herdenken we die mensen. De dagen zijn onder de oudere generatie bekender, omdat zij over het algemeen een strenger met betrekking tot het geloof zijn opgevoed dan de huidige generatie.

Protestantse feestdagen

Hervormingsdag

Hervormingsdag is een herdenkingsdag speciaal voor de protestantse kerken. Deze dag is op 31 oktober, en het feit dat Maarten Luther zich op 31 oktober 1517 heeft verzet tegen de Rooms-katholieke Kerk wordt op deze dag herdacht. Maarten Luther speelde een belangrijke rol in de Reformatie. Hij verzette zich tegen de Rooms-katholieke Kerk. In 1517 bijvoorbeeld, maakte hij de 95 stellingen tegen de aflaat openbaar. Luther wilde de kerk terugbrengen bij de Bijbel. Zijn verzet heeft geleid tot de breuk met de Rooms-katholieke Kerk, waardoor de protestantse kerken zijn ontstaan. Op hervormingsdag wordt extra aandacht geschonken aan deze thema's in de prediking van Luther.

Biddag en Dankdag voor Gewas en Arbeid

Biddag en Dankdag voor Gewas en Arbeid zijn twee gedenkdagen in het protestantisme. De Biddag is in het voorjaar, de tweede woensdag van maart, en er wordt dan speciaal gebeden voor de oogst en het werk. In het najaar, op de eerste woensdag van november, is de Dankdag voor Gewas en Arbeid, wanneer er gedankt wordt voor de oogst en het werk.

Deze gedenkdagen worden tegenwoordig alleen nog aangehouden door de orthodox-protestantse kerken, en dus niet meer door de vrijzinnig-protestantse kerken. 's Avonds wordt er door de kerken vaak een kerkdienst gehouden, waarbij er relatief meer tijd aan het gebed wordt besteed. In sommige plaatsen zoals Opheusden, Staphorst, Ouddorp en Urk zijn de hele dag de winkels gesloten. Ook zijn er nog enkele christelijke scholen die de dag na een zo'n gedenkdag huiswerkvrij verklaart. Onder het motto 'ora et labora', of te wel 'bid en werk', is het bij een aantal kerkgemeenten gebruikelijk om op dankdag goede daden te verrichten. Vaak worden er bijvoorbeeld speelgoed en kleding ingezameld voor Oost-Europese landen, zoals Wit-Rusland en Roemenië.

Vroeger en nu
Je ziet bij deze twee gedenkdagen duidelijk een verandering optreden. Zoals al vermeld worden deze dagen tegenwoordig (sinds 2006) alleen nog maar aangehouden door orthodox-protestantse kerken. Ook de nadruk in de gebedsdiensten is sterk verandert. Vroeger had de agrarische sector een veel grotere stempel op de maatschappij dan tegenwoordig. Hierdoor zie je ook dat de nadruk in gebedsdiensten niet meer bij 'gewas en arbeid', maar bij het leven in de eigen gemeente, zoals de actualiteiten en de economie, ligt.