Sikhisme - geen hindoe, geen moslim

In Nederland leven ongeveer achtduizend Sikhs (Sikh betekent discipel). In kranten staan verschillende berichten. Een feest voor de inwijding van een nieuw heilig schrift, of de agressie die het uiterlijk van de Sikhs oproept. Nu is het wel zo dat Sikhs een goed soldatenvolk zijn, maar zij prefereren toch vooral het het vredelievende karakter van hun geloof. Echter doordat mensen niet over de juiste kennis beschikken, worden de Sikhs veroordeeld. Daarom nu wat kennis!

Inhoudsopgave

• Sikhisme
• Hoe kennen wij de Sikhs?
• In het oog springende verschillen tussen het Sikhisme en andere religies
• Geschiedenis van het Sikhisme
• Nanak, de eerste goeroe
• De opvolgers van Goeroe Nanak
• Onderscheid met Hindoeïsme en Islam
• Vijf hoofdpunten in het Sikhisme
• Overeenkomsten en verschillen met het Hindoeïsme
• Overeenkomsten en verschillen met de Islam
• Leefregels
• Religieuze regels
• Morele regels
• Organisatievorm
• Akal Takhat:
• Pan Piare:
• Jathedaar
• Het Tempelcomité / Sadh Sangat
• Granthi
• Ragi Jathas / Kirtani Jathas
• Sri Guru Granth Sahib Ji
• De geschiedenis van de Sri Guru Granth Sahib Ji
• Er is maar één God
• De inhoud van de Sri Guru Granth Sahib Ji
• Andere geschriften
• Conclusie: kritische bespreking van het Sikhisme
• Verschil in tijd
• Sikhisme als brug tussen het Hindoeïsme en de Islam
• Openheid
• Gedachtegoed van Goeroe Nanak

Sikhisme

Hoe kennen wij de Sikhs?

In Nederland leven ongeveer achtduizend Sikhs (Sikh betekent discipel). Op 22 augustus jongstleden was er een groot feest in Amsterdam omdat de Gurdwara-tempel toen een kopie van het heilige boek in ontvangst mocht nemen. Maar ook horen we nieuws zoals: na 11 september 2001 was er politie in de tempel langsgekomen. Ze waarschuwde dat de Sikhs niet moesten reageren op de ontstane agressie. Door hun kledij en uiterlijk worden Sikhs soms aangezien als aanhangers van Osama bin Laden of als aanhangers van de Taliban. Nu is het wel zo dat Sikhs een goed soldatenvolk zijn, waar vroeger veel gebruik van is gemaakt, maar zij prefereren toch vooral het vredelievende karakter van hun geloof. Echter doordat mensen niet over de juiste kennis beschikken, worden de Sikhs veroordeeld. In de kranten zijn artikelen te vinden over Sikh-terroristen, Mensensmokkel in Sikh-tempels, en meer negatief nieuws. Hierdoor is het beeld wat mensen van Sikh hebben (als ze de naam kennen, en anders van mensen met zulk uiterlijk), negatief. In bijna elke religie komen meer en minder fundamentalistische mensen voor en zo ook bij de Sikh-groepering. Maar ook de kern van deze groepering wijst deze dingen af. Hun boodschap is ‘gelijkheid en broederschap’ en het bereiken hiervan op een liefst zo vreedzaam mogelijke manier. Dat hun uiterlijk mensen ook afschrikt blijkt duidelijk uit verschillende krantenartikelen waarin wordt geschreven over het ontslag van Sikhs ten gevolgen van hun traditionele tulband, baardje en dolk. Dit zijn dingen die men in het westen niet echt gewoon is. Maar in hoeverre kloppen al deze vooroordelen nu en missen we niet een groot deel van de kennis over het Sikhisme om deze mensen zomaar te kunnen veroordelen? In India is er in ieder geval wel vertrouwen in de Sikhs want sinds dit jaar is er voor het eerst een Sikh-minister, Manmohan Singh, aangesteld.

In het oog springende verschillen tussen het Sikhisme en andere religies

Het Sikhisme is met 19 miljoen aanhangers de vijfde grootste wereldreligie ( op nummer 1 het christendom met 1.830 miljoen aanhangers, op 2 de Islam met 971 miljoen aanhangers, op 3 het Hindoeïsme met 732 miljoen aanhangers, 0p 4 het Boeddhisme met 314 miljoen aanhangers, en op 6 het Jodendom met 18 miljoen aanhangers). Sikhs zijn in vier groepen verdeeld: Nirankaris, Namdharis, Ramghariyas, en Radha Soamis, maar allen geloven in de goeroes en de Adi Granth. ‘Eigenlijk is het sikhisme de nectar waarvan de ingrediënten de essentie zijn van de Bhagavad Gita, Ramarajya, de universele broederschap en liefde van de Veda's en de vrijheid van de ziel die alleen door God, via de Gurubani, onderwezen kan worden’.
Het Sikhisme is een stroming die officieel binnen het Hindoeïsme valt, maar qua denkbeelden ligt het eigenlijk tussen het hindoeïsme en de islam in. Eén van de basisprincipes van het Hindoeïsme is dat er niet één almachtige god is zoals in de Islam, het Jodendom en het christendom. De Sikhs kennen wel één almachtige god. Het Hindoeïsme kent weer het geloof in reïncarnatie, wat de Sikhs hebben overgenomen, maar wat door de Islam niet wordt ondersteund. Zoals bij het protestantisme in het christendom, hebben ook de Sikhs geen beelden in hun tempels; ook hebben ze officieel geen kastenonderscheiding zoals de Hindoes. Nog een groot verschil tussen het Sikhisme en andere godsdiensten is het ontbreken van een leider. Zoals de Rooms-Katholieken een paus kennen, kent het Sikhisme een goeroe. Echter deze goeroe is tegenwoordig een boek en geen persoon. Nadat er tien goeroe’s geweest waren, heeft de laatste besloten dat zijn opvolger het boek, Guru Granth Sahib, van de Sikhs zou zijn en geen persoon. Dit boek bestaat uit teksten die door de eerdere goeroes zijn geschreven, en zijn grotendeels van eerste hand.

Geschiedenis van het Sikhisme

Nanak, de eerste goeroe

In de 15e eeuw was het vijfstromengebied Panjab, in Noordwest-India, een erg grote streek (veel groter dan de huidige deelstaat) in India. Ongeveer negentig kilometer ten westen van Lahore werd de eerste Sikhgoeroe, Nanak, geboren in 1469. Het sikhisme is een ontwikkeling vanuit de Vaisnava beweging in Zuid-India en werd geïntroduceerd in Noord-India door de Hindoeheilige Ramanuja (1050-1137) en gereïnterpreteerd door Nanak.

Sinds de volksverhuizing van 1947 ligt Nanak’s geboorteplek in Pakistan, waar nauwelijks Sikhs wonen. Op deze plek kwam de jonge Nanak voortdurend in contact met zowel de hindoetraditie als met moslims. Waarschijnlijk heeft Nanak zich ook laten inspireren door o.a. de heilige Kabir, ‘die opkwam voor een meer menselijke godsdienst, ter ere van de ene God en boven het ritualisme van zowel Hindoes als moslims uit’. Deze heilige behoorde tot een groep heiligen die geen menselijke goeroe of traditie hadden, maar zich rechtstreeks op God en ervaringen beriepen. Van deze heiligen zijn ook uitspraken terug te vinden in de Adi Granth.

Volgens de overleveringen zou Nanak op ongeveer dertigjarige leeftijd voor drie dagen zijn verdwenen. Daarna zweeg hij een lange tijd, waarna hij profetische uitspraken begon te doen, zoals de Basis Mantra. Nanak ging op pelgrimstocht samen met een bard. Hij verrichtte wonderen, won discussies met yogi’s, kon vliegen en leefde van de lucht. Nanak kreeg deze krachten vanzelf, zonder erom te vragen. Nanak verzette zich tegen de misbruiken in zowel de moslim- als de hindoereligie. Hierbij wees hij op de ‘onzinnigheid’ van bepaalde gebruiken zoals de reinheid van eten, het kastensysteem, het niet mogen plaatsen van je voeten richting de Ka’aba en het waterplengen voor overledenen. Toen Nanak ongeveer vijftig was, vestigde hij zich in Kartarpur. Dit niet met de bedoeling een gemeenschap te stichten, maar het gebeurde wel en hij zwoer het niet af. Toen Nanak op 69-jarige leeftijd stierf in Kartarpur, veranderde zijn lichaam in twee bloemen, één voor de moslims en één voor de Hindoes.

De opvolgers van Goeroe Nanak

Goeroe 2: Angad, was aangesteld vanwege zijn nederigheid en ascetische houding. Hij liet de uitspraken van Nanak optekenen in het zelf ontwikkelde Gurmukhi-schrift , en verstevigde de gemeenschap rondom Goeroe Nanak. Goeroe 3: Amardas, heeft Nanak niet gekend. Hij begon met het invoeren van devotiepraktijken; iets wat Nanak juist had geprobeerd af te schaffen. Deze praktijken zijn doorgezet; nu wordt in het water rond de Gouden Tempel in Amritsar met bijna net zoveel devotie gebaad als in de Ganges en wordt Het Boek ’s avonds in processie naar zijn slaapplaats gebracht. Ook worden de dodenriten weer volop uitgevoerd, terwijl Nanak ook deze afwees. Amardas hechtte ook groot belang aan de gastvrijheid en gelijkheid van de mensen. Zo voerde hij de ‘langar’ (gratis maaltijden voor pelgrims en armen bij elke Sikhtempel) in. Het sociale onderscheid tussen Hindoes en Sikhs werd helemaal duidelijk, toen Amardas besloot dat tijdens twee belangrijke Hindoefeesten de Sikhs zich bij hem moesten komen melden, waardoor ze niet aan deze feesten konden deelnemen. Ook rond deze tijd begonnen de Hindoes met het invoeren van een nieuwe regeling: in elk gezin liet men de oudste zoon Sikh worden en uit de Adi Granth lezen. Goeroe 4: Ram Das. Vanaf hier wordt de opvolging van Goeroes erfelijk. Ram Das stichtte de stad Amritsar. Goeroe 5: Arjan. Deze goeroe liet de Gouden Tempel in Amritsar bouwen. Goeroe 6: Hargobind. Het vreedzame idee van Nanak lijkt ver weg. Het begin van de bloedige strijd met de moslimse Monguls in Delhi begint. Goeroe 7: Har Rai. Hij kiest voor de verkeerde prins in de strijd en zorgt ervoor dat Sikhs en Hindoes meer dan vijftig jaar worden geterroriseerd. Goeroe 8: Har Krishan. Hij werd goeroe op achtjarige leeftijd en stierf op twaalfjarige leeftijd. Goeroe 9: Tegh Bahadur. Goeroe 10. Govind Singh. Hij eiste loyaliteit van elke Sikh op alle gebieden. Hij introduceerde het verbod op tabak en verplichtte elke Sikh de vijf heilige symbolen (ook wel de 5 K’s genoemd) bij zich te dragen (lang haar, kam, armband, zwaard en onderbroek). Hij stichtte de Orde van Zuiveren (de Khalsa) in 1699. In 1708 wees hij het Heilige boek aan als zijn opvolger. Op zijn sterfbed bevestigde hij dit wederom, en zo werd het boek de elfde goeroe. Goeroe 11: Guru Granth Sahib ( = eerbiedwaardig Boek als Goeroe), is het boek van de Sikhs. Voorheen heette het Adi Granth. Bij herdrukken mag er absoluut niets aan het boek worden veranderd, zelfs de bladspiegel niet.

In de 18de eeuw is de geschiedenis van de Sikhs vooral bloederig. Maar van 1780 tot 1839 hebben de Sikhs onder Sikhkoning Ranjit Singh (elke mannelijke Sikh heeft de naam ‘Singh’ en de vrouwen de naam ‘Kaur’), hun eigen staat. Maar de Britten hebben het gebied weer geannexeerd en lijfden de Sikhs in het Britse leger in om hun militaire kwaliteiten en trouw. Sinds de 19de eeuw kwam er steeds meer politieke concurrentie onder de Hindoes en Sikhs en zo ontstond er een steeds grotere drang tot het scheiden van de geloven en riten, die daarvoor weer meer in elkaar waren overgelopen. Op dit moment zijn er nog steeds Sikhs die weer strijden voor de afhankelijke staat Khalistan, maar er zijn ook vele Sikhs die de woorden van Nanak hierin aanhangen: het is noodzakelijk om te wachten op Gods genade en daar moeten we in stilte naar uitkijken. Op het moment is 8 % van de Indiase bevolking Sikh, en zijn er honderdduizenden Sikhs in de VS en Engeland, maar ook over de rest van de wereld zijn ze verspreid. In totaal wordt het aantal Sikhs wereldwijd geschat op 19 miljoen.

Onderscheid met Hindoeïsme en Islam

Vijf hoofdpunten in het Sikhisme

1. Er is maar één God. Hij is voor alle mensen van alle religies hetzelfde en heeft dus alleen soms een andere naam (Allah, God, Jahweh, Jehova, Shiva). Sikhs zijn vrienden van iedereen; er bestaat geen vreemdeling of vijand.
2. De ziel reïncarneert in het lichaam. Het doel van het bestaan is om een voorbeeldig leven te leiden zodat men wordt opgenomen door God. Een Sikh moet zichzelf altijd aan God herinneren en een deugdzaam en eerlijk leven leiden terwijl het de balans handhaaft tussen het spirituele en tijdelijke verbintenis met God.
3. Het juiste pad om de verlossing en samensmelting met God te bereiken is niet door je af te zonderen van de wereld of door een celibatair leven, maar door te leven als een gezinshoofd die op een eerlijke manier leeft en de wereldlijke verleidingen en zonden weerstaat. Het leven als gezinshoofd houdt in dat je altijd als een voorbeeld moet dienen voor de samenleving en dus een leven leidt van oprechtheid, nederigheid en toewijding en verheven en nobele daden doet.
4. Het Sikhisme veroordeelt ‘blinde’ rituelen zoals vasten, het bezoeken van plaatsen tijdens een pelgrimstocht, bijgeloof, het aanbidden van de doden of het aanbidden van afgoden.
5. Het Sikhisme preekt dat mensen van verschillende rassen, religies of seksen allemaal gelijk zijn in de ogen van God. Ook mannen en vrouwen zijn dus helemaal gelijk aan elkaar. Ook vrouwen mogen deelnemen in alle religieuze functies en aan alle Sikh-ceremoniën en kunnen een gemeente voorgaan bij het bidden. Ze zijn gelijk op sociaal, politiek en religieus gebied.

Overeenkomsten en verschillen met het Hindoeïsme

1. De Sikhs geloven net als de Hindoes in Reïncarnatie.
2. Ook geloven de Sikhs in de Karma, die zorgt voor het vervoeren van de ziel in de reïncarnaties. De Sikhs linken deze Karma aan de genade van God.
3. Net als de Hindoes geloven de Sikhs in Maya: de wereld is een illusie en sommigen raken daarin verstrikt en vergeten God daardoor.
4. De Sikhs wijzen het polytheïsme af en kiezen voor het monotheïsme. De Sikhs zien God als een universele Hij, terwijl Hindoes velen goden zien als een stukje van het grote Eén.
5. De Veda’s worden door de Sikhs niet zo belangrijk gevonden als door de Hindoes. Goeroe Arjan zegt hierover: ‘Ik heb de Veda’s gelezen, maar mijn geest is nog steeds gescheiden van God en de vijf demonen in mijn huis (lichaam) zijn geen moment gekalmeerd.’
6. De Sikhs erkennen geen priesterklasse zoals de Hindoes deze hebben, de Brahmanen.
7. De Sikhs wijzen de Ashrama Dharma-theorie, over de vier stadia van het leven, af. Zij geloven meer in het leven als een gezinshoofd. Verder wijzen ze ook het kastensysteem van de Varna af. (‘Degene die mediteert over God is de meest vooraanstaande onder de mensheid’, aldus Goeroe Ram Das en ‘God kijkt niet naar Kasten of in welke familie men geboren wordt, maar naar de daden die men doet’, aldus Goeroe Nanak.)
8. Ook word bij de Sikhs het idee verworpen dat God zou kunnen incarneren. Er is maar één God, en al de incarnaties zijn geen goden geweest. Dit maakt de God te menselijk en te begrensd.
9. Het aanbidden van afgoden of beeltenissen wordt ook afgewezen. Goeroe Arjan zegt hierover: ‘Stenen spreken niet en kunnen ook niets geven. En nutteloos zijn de ceremonies van afgodsdienaren, nutteloos zijn zijn diensten.’
10. Bij de Hindoes geldt over het algemeen dat als iemand verlicht is, deze niet meer leeft voor de gemeenschap. Bij de Sikhs doet hij dit dan juist wel. Hij probeert dan anderen ook te helpen om tot de verlichting/verlossing te komen.
11. De Hindoes geloven dat het lezen van de zes Shastras zal leiden tot de verlichting. De Sikhs geloven dit niet, ze geloven zelfs dat de meeste mensen die ze lezen, ze niet eens goed begrijpen.
12. De Sikhs geloven niet in een heilig schrift of een heilige taal zoals het Sanskrit.

Overeenkomsten en verschillen met de Islam

1. De Sikhs geloven ook dat God zowel vader, moeder, broer, man en vriend is.
2. Iedereen is onder de hoede van God, volgens de Sikhs en de Moslims.
3. God heeft de wereld geschapen, is de overtuiging van de Moslims en Sikhs.
4. Aalmoezen voor de armen en behoeftigen is iets wat in beide religies voorkomt.
5. Beide wijzen afgoden en asceten af, maar de Sikhs wijzen ook pelgrimage en vasten af.
6. Beide kennen een heilige oorlog, met dit verschil dat de Sikh alleen mag strijden tegen onrecht.
7. Sikhs geloven niet dat er één heilig boek voorrang heeft op andere. Uit alle heilige boeken is te leren volgens hen.
8. Moslims geloven niet dat mensen, die een andere religie belijden, ook verlost zullen worden, Sikhs wel.
9. De liefde voor God gaat, bij de Sikhs anders dan bij moslims, boven de angst voor God.
10. Bij de Sikhs mag iedereen, ook de niet-Sikh, in de heiligste tempel: de Gouden Tempel, komen.
11. Vrouwen en mannen zijn bij de Sikhs gelijk. En vrouwen hoeven ook geen sluier te dragen.
12. Sikhs mogen geen Halal-vlees eten, moslims moeten dit juist eten.
13. Sikhs verzetten zich tegen besnijdenis zoals bij moslims wel gedaan wordt.

Leefregels

De Sikhgedragscode is bekend als de Sikh Rehat Maryada. Deze is gebaseerd op de leer van de Guru Granth Sahib, de Sikh tradities en gebruiken. Deze code heeft vaak niet echt vastgelegde regels, maar meer verhalen of uitspraken, naar welke strekking geleefd moet worden. Er zijn veel van die verhalen en uitspraken, dus hieronder maar een gedeelte ervan die ik selecteerde op belangrijkheid en interessante thematiek.

Religieuze regels

• Chardi Kala: Dit houdt in dat een Sikh het leven op een positieve manier bekijkt; het is een staat waarin men voelt dat alles meezit. Dit gebeurt door de continue herinnering aan God (waheguru).
• Geen angst: Je hoeft niet bang te zijn, want God is altijd bij je om je te beschermen, daarom hoef je ook geen angst te veroorzaken.
• Niet bang voor de dood: Een Sikh is altijd bereid om voor een goede zaak te sterven. Ze geloven in een menselijke ziel, niet in een menselijk lichaam: hierdoor is het niet te vernietigen. De Aarde is niet hun vaste verblijfplaats.
• Verbonden met God: Een Sikh dient altijd verbonden te zijn met God. Dit gebeurt o.a. door het vijfdagelijkse gebed (altijd eindigend met de zin: ‘Door Guru Nanak kan de roem van je Naam toenemen, en mocht de hele wereld gezegend zijn door jouw Gratie.’) en de meditatie van Gods naam. Zo probeert een Sikh een eenheid met God te bereiken.
• Maharaja Ranjit Singh: (Leeuw van Punjab): "Oh mijn gedachte, blijft gij verbonden met God, zelfs in de huishouding. Als gij de waarheid uitoefent, uw verlangens weerhoudt en goede daden doet, dan wordt uw gedachte verlicht door de gratie van God".
• Geboorte: bij de geboorte van een kind zal de Guru Granth Sahib worden opengeslagen. De eerste letter van de bladzijde vormt dan de eerste letter van de naam van het kind. In ieder geval krijgt het kind ook altijd de naam ‘Singh’ mee.
• Respect voor de plaats van Eredienst: Banda Singh Bahadur (een van de Sikh Leger Generaals) gaf de sikh-soldaten de opdracht geen moskeeën, kerken, tempels of enige andere plaats van eredienst te vernielen.

Morele regels

• Bhai Kanhaiya Ji: ‘Zolang als een Turk wapens draagt en tegen ons vecht, is hij onze vijand. Maar zodra hij gewond neervalt, houdt hij op onze vijand te zijn. Hij wordt een man, een zoon van de Vader hierboven. Hij verdient hulp en medelijden. Mijn Sikhs zouden de zieken en gewonden moeten helpen, of ze nu Sikh zijn of Turk. Mijn Sikhs zouden diegenen die hun wapens neerleggen of wegvluchten van het slagveld niet mogen achtervolgen en kwetsen.’ Er wordt wel gezegd dat de oprichter van het Rode Kruis zijn inspiratie hieruit heeft gehaald.
• Waardeer mensenrechten: Goeroe Hargobind werd vrijgelaten door de Mongulheerser. Echter Hargobind besefte dat hij niet volgens het Sikh-principe handelde, en zei tegen de Mongulheerser, dat hij alleen vrij wilde komen als alle andere onschuldige gevangenen met hem zouden worden vrijgelaten.
• Gelijkheid voor vrouwen: Goeroe Amar Das verbood Sati (de gewoonte dat weduwen op de brandstapel van hun man werden meeverbrand), omdat dit mensonwaardig was.
• ‘De man is geboren uit de vrouw, Binnen de vrouw wordt de man ontvangen; met een vrouw wordt hij verloofd en getrouwd. De vrouw wordt hem tot vriend; door de vrouw komen er toekomstige generaties.
• Als zijn vrouw sterft, zoekt hij een andere vrouw; hij is gebonden aan de vrouw. Waarom zou hij haar slecht noemen? Uit haar werden koningen geboren. De vrouw is geboren uit de vrouw; Zonder de vrouw zou er helemaal niemand zijn.’²
• Langar: Dit is een belangrijke traditie binnen het Sikhisme. Het is een effectieve manier om verschillen als gevolg van geloof, kasten, vooroordelen te overbruggen en onderling gelijkheid en broederschap te scheppen en het ontwortelt zo ook het kastensysteem. Goeroe Hargobind nam eens een geschenk, honing, niet aan omdat een arme erom vroeg en dit niet had gekregen. Hargobind wilde niet méér zijn dan deze arme. En zo werd het voeden van armen en behoeftige nog eens benadrukt.
• Verboden: Het is een Sikh verboden overspel te plegen, drugs te gebruiken, alcohol te nuttigen, te roken, vrouwelijke baby’s te doden en vlees te eten van dieren die volgens het moslimritueel zijn gedood.
• Huwelijk: Het huwelijk mag gearrangeerd zijn, maar er moet door zowel man als vrouw worden ingestemd. Ze mogen pas trouwen als ze zowel lichamelijk als geestelijk volwassen zijn. Uit de bruidschat mag geen financieel voordeel worden gehaald. Trouwen met een niet-Sikh is toegestaan, wel moet dit dan via de Sikh-plechtigheden (vier keer rond de Guru Granth Sahib lopen) gebeuren, alvorens ze zich laten registreren als partners, anders zijn ze voor de Sikhs niet getrouwd. Hoewel bij het huwelijk geen rekening hoeft te worden gehouden met het Kastensysteem, wordt toch meestal binnen de kaste getrouwd.
• Bescheidenheid en Nederigheid: Volgens de Sikh leerstellingen is er geen plaats voor trots in het leven van een Sikh. Van een Sikh wordt verwacht dat hij de maatschappij op een nederige en bescheiden manier dient zonder er voordeel van te verwachten. Hij dient te denken aan en te bidden voor het welzijn van iedereen om hem heen. Hij moet over iedereen niets dan goeds denken en zich van gemene gedachten ten opzichte van anderen onthouden.

Organisatievorm

De hoogste autoriteiten, na de Sri Guru Granth Sahib Ji zijn de Akal takhat (tijdloze troon) en het tempelcomité.

Akal Takhat:

In Punjab, het thuisland van de Sikhs, heeft vrijwel elk dorp en stad een eigen Gurdwara naar eigen wensen. Alle Gurdwara’s hebben dezelfde heiligheid, omdat in ieder van hen de Guru Granth Sahib geïnstalleerd is. Sommige Gurdwara’s vervullen niet alleen de functie van een gebedsplaats, maar hebben ook een grote historische betekenis. De vijf belangrijkste Gurdwara’s staan bekend als de ‘Takhats’: troon of zetel van gezag. Afgezanten van deze vijf tempels komen bijeen in een vergadering die ‘Sarbat Kahlsa’ heet . De vijf tempels zijn: de Takhat Patna Sahib in Bihar, Takhat Kesgarh Sahib in Anandpur Sahib, Takhat Damdama Sahib in Talwandi Sabo in Punjab, Takhat Hazur Sahib in Maharashtra en Akal Takhat Sahib in Amritsar. De laatste is de hoogste zetel van gezag. Van tijd tot tijd worden hiervandaan zowel religieuze als wereldlijke (gerechtelijke) bevelen uitgevaardigd om de gemeenschap te adviseren en te leiden. Deze bevelen worden ‘Hukam Namas’ genoemd en zijn bindend voor de Sikh als persoonlijke wetten.

Pan Piare:

Dit is een groep van vijf (een heilig getal voor de Sikhs) personen (de uitverkorenen / geliefden²) die vijf deugden symboliseren ( Bhai Dava Singh = mededogen, Bhai Dharam Singh = de Dahrma of gerechtigheid, Bhai Himmat Singh = moed, Bhai Mohkam Singh = discipline en kalmte, Bhai Sahib Singh = Sardari = Leiderschap). Ze houden zich bezig met het ‘reinigen’ van de heilige opslagtank, het leiden van religieuze processies en het inwijden van leden. Ook zijn zij een soort rechters die optreden bij geschillen tussen Sikhs. Als er dingen veranderd worden in de regels van de Sikhs, dan moet de Pan Piare (als afgezanten van de gemeenschap) hiervoor toestemming geven in een soort van Sarbat Kahlsa. In Punjab is ongeveer in elk dorp een Pan Piare, in Nederland in ieder geval bij elke Gurdwara (Tempel). De groep bestaat uit leden van verschillende lagen van de bevolking. Opvallend is dat ze alle vijf Singh heten, wat er dus op zou duiden dat het vijf mannen zijn. Dit is vreemd omdat de Sikhs juist staan voor gelijkheid van de sekse; ook in religieuze functies.

Jathedaar

Deze groep bestaat nu niet meer, maar was vroeger van groot belang. Ze zijn een beetje te vergelijken met de Pan Piare. Ze werden gekozen omdat ze spirituele neigingen hadden, ze hielden van het Sikhisme, Gods erfenis en de tradities, ze waren ervaren/gedreven in Gurbani en de Sikh geschiedenis, en gedoopt in de Khalsa-broederschap (in het leven geroepen door Goeroe Gobind). Zo stonden ze eigenlijk onmiddellijk onder de Goeroe en hadden ook het recht beslissingen te nemen voor de Sikh-gemeenschappen. Ze waren allen gebonden aan Gurdwara’s. Tegenwoordig is deze rol overgenomen door het Tempelcomité en de Pan Piare.

Het Tempelcomité / Sadh Sangat

De leiding van de Gurdwara ligt in het algemeen bij de commissie, die wordt gekozen uit de congregatie van de Sikhs. De commissie wordt Sadh Sangat of congregatie van heiligen genoemd. Het bestaat uit maximaal dertig vrouwen en mannen met gelijke rechten in alle religieuze zaken en beslissingrecht. Er zijn een voorzitter, een secretaris, een penningmeester en er zijn assistenten. Al deze mensen, hoe klein hun taak ook is, moeten wel bepaalde vaardigheden en ervaring hebben. Officieel zouden ze alle Sikh-ceremonies moeten hebben doorlopen maar tegenwoordig kun je ook al eerder tot het comité toetreden.

Granthi

Dit is iemand die de gemeenschap voorgaat in de dagelijkse diensten en voorleest uit de Guru Granth Sahib. De Granthi moet elke ceremonie uitvoeren die gevraagd wordt door mensen die de Gurdwara bezoeken; zoals een huwelijksceremonie (hierin deelt de Granthi mee, door middel van het reciteren van de Shabad, dat de twee hun huwelijksrelatie moeten modelleren volgens het toonbeeld, dat beschreven is in die vier Shabadas(hymne)), of juist de ceremonie bij het overlijden.² Ook ‘wekken’ zij elke ochtend de Guru Granth Sahib en brengen het boek ’s avonds weer naar zijn slaapplaats.

Ragi Jathas / Kirtani Jathas

Zij reciteren de hymnen.² Er zijn twee soorten Jathas. De eerste is de reizende. Zij komen meestal vanuit India of Toronto en reizen over de hele wereld, langs de Gurdwara’s. Daar dragen ze dan liederen uit de geschriften voor tijdens hun verblijf in de Gurdwara’s.5 Ook zijn er permanente Jathas. Zij blijven bij één Gurdwara. Alle Jathas moeten gedoopt zijn, al worden er over het algemeen op zondag wel kinderen tussen de vijf en eenentwintig hiervoor gevraagd, die dan nog niet gedoopt zijn. Meestal wordt er met drie Jathas tegelijk opgetreden, waarbij één drumt (of op de planta speelt) en de andere twee zingen harmonieus.

Sri Guru Granth Sahib Ji

De geschiedenis van de Sri Guru Granth Sahib Ji

Het Heilige boek van de Sikhs heette tot 1708 ‘Adi Granth’. Hierna kreeg het de naam van ‘Guru Granth Sahib’ of ‘Sri Guru Granth Sahib Ji’. Deze naamsverandering is het gevolg van de benoeming van de laatste Sikh-Goeroe, Govind Singh. Deze Goeroe benoemde het boek tot zijn wettelijke opvolger. In het boek staan de wijsheden van de tien Sikh-goeroes opgetekend. Velen van hen hebben gezangen toegevoegd aan het boek, en al deze gezangen bij elkaar is uiteindelijk de Sri Guru Granth Sahib Ji geworden. De basis van het boek is als volgt ingedeeld:

• 974 gezangen van Goeroe Nanak;
• 62 gezangen van Goeroe Angad;
• 907 gezangen van Goeroe Amardas;
• 5.000 gezangen van Goeroe Arjan
• 59 gezangen van Goeroe Tegh Bahadur.

Men denkt dat de standaardversies van precies 1.430 bladzijden in het dorpje Kartarpur, waar Goeroe Nanak stierf, zullen liggen, in het authentieke handschrift. Deze zouden door Goeroe Arjan klaar zijn gemaakt voor de gedrukte versies die nu in elke Sikh-tempel liggen.

Er is maar één God

God wordt zowel mannelijk als vrouwelijk benoemd, maar moet worden gezien als ongeboren, en daardoor geslachtloos. Hij is de enige, oneindige, overal, de waarheid en vol liefde en genade. Het gebed mag alleen tot hem gericht worden. De mens is zondig (net zoals bij de Christenen) en God kan hen genade schenken. God bepaalt de loop der dingen, zowel in de natuur als bij de mens. En het allerbelangrijkste: God mag nooit vergeten worden!

De tempels waren binnenin niet versierd, zodat met zich helemaal kon richten tot het boek, de verwezenlijking van de enige God, zonder in verleiding te worden gebracht om beelden of beeltenissen te gaan verafgoden (dit lijkt op de Moslimopvatting en de Protestants-Christelijke ideeën). Tegenwoordig is deze regeling minder strikt, maar men ziet nog steeds het Boek als de afbeelding van de Goeroe. Zelfs de goeroes zelf zagen in het boek hun meerdere. Het boek is de Goeroe, is God zelf en de gezangen zijn een directe inspiratie. Zelfs een herdruk van het Boek wordt met de grootste omzichtigheid geregeld. Wetenschappelijk onderzoek botst voortdurend op ‘orthodoxe’ tegenstand.

De inhoud van de Sri Guru Granth Sahib Ji

Aan het begin van het boek en aan het begin van elk hoofdstuk staat de Basis Mantra van Goeroe Nanak:
‘Er is Eén God, Eeuwige Waarheid is Zijn Naam,
Hij is de Schepper van alles, Hij is de alomvattende Geest,
Zonder vrees, zonder haat, Buiten de tijd en zonder vorm,
Boven geboorte en dood, Licht voor Zichzelf.
Hij wordt gekend, Door de genade van de goeroe.

In het boek staan de openbaringen van God aan de Goeroes én de wijze lessen van de Goeroes.

Andere geschriften

De Sikhs kennen ook andere geschriften. Ze erkennen de Bhagavad Gita, de Veda’s en ook andere Hindoeïstische geschriften, maar ook de geschriften van andere religie’s. Verder hebben ze voornamelijk biografieën over de Goeroes. Zij dienen als voorbeeld voor een goed leven en geven uitleg over de Sri Guru Granth Sahib Ji.

Conclusie: kritische bespreking van het Sikhisme

Verschil in tijd

De grondgedachten van het Sikhisme zoals beschreven door Nanak vind ik erg mooi. Zoals bij vele religies de grondgedachten goed zijn.
Helaas zijn er, nadat Nanak de grondgedachten had geopperd, veel dingen veranderd in het Sikhisme. Deze zijn niet altijd ten goede geweest en ik vraag me dan ook zeer af hoe Goeroe Nanak naar het Sikhisme van nu zou kijken.

Eerlijk gezegd vind ik het verontrustend hoe de Sikhs tegen de dood aankijken en hoe makkelijk zij met de dood van anderen en met de dood van zichzelf omgaan. Op zich is het een mooie gedachte om niet bang te zijn voor de dood, en alles te doen voor het goede, maar dat maakt dit volk wel gevaarlijk. Zo zijn er verhalen bekend van terroristische aanslagen voor het ‘goede’ en ook hebben Sikhs-militanten wel eens een deel van een leger uitgemoord, omdat deze vrouwen en kinderen gevangen hielden. Op zich vind ik het een goed idee deze mensen te bevrijden, maar de gewelddadigheid die daarbij komt kijken vind ik te ver gaan. Ook zijn er verhalen bekend dat de Gurdwara’s meer geld opeisen dan werkelijk voor hen bedoeld is. Dit zijn dingen die ook wel in andere religies voorkomen, maar dat geeft toch duidelijk aan dat de beginselen ver op de achtergrond zijn geraakt. In de Adi Granth laat Nanak duidelijk zijn afschuw merken ten opzichte van o.a. het ritueel baden, en zie wat er nu in Amritsar gebeurt. En wat dacht je van het dragen van de tulband, de 5 k’s, en de vijfdagelijkse gebeden; ook deze had Nanak afgekeurd. Zo zijn er veel voorbeelden te noemen. Dit maakt ook het kritisch bespreken van het geloof lastig, aangezien er dus een verschil zit in de belijdenis zoals die ten tijde van Goeroe Nanak was en vlak daarna, en de belijdenis vanaf Goeroe Amardas tot de ontwikkelingen van nu. Dat dit een religie is die met de tijd mee gaat en verandert, mag dus duidelijk zijn.

Sikhisme als brug tussen het Hindoeïsme en de Islam

Het is mooi om het Sikhisme te zien als brug tussen het Hindoeïsme en de Islam. De Sikhs vinden dat ze geen van beide zijn, buitenstaanders zeggen dat ze van allebei de religies kenmerken hebben, en dus eigenlijk een combinatie van beide zijn. Ikzelf zie overeenkomsten en verschillen met het Hindoeïsme (waar het Sikhisme officieel ook een aftakking van is, aangezien Goeroe Nanak Hindoeïstisch was) en de Islam (waar Goeroe Nanak veel mee in aanraking kwam in Panjab). Maar ik denk dat elke religie wel overeenkomsten en verschillen heeft met andere religies. De Sikhs hebben zelfs een site met overeenkomsten en verschillen met de grootste religies van de wereld . Dit geeft aan dat ze er zelf ook wel mee bezig zijn, maar dat ze toch ook willen laten zien dat ze een eigen religie hebben, met wijsheden die ook in andere religies voorkomen. Dit is natuurlijk ook logisch, als we bedenken dat ze alle ‘heilige’ geschriften als inspiratiebronnen zien. Hierdoor zou je het Sikhisme niet alleen als brug tussen Hindoeïsme en Islam kunnen zien, maar als brug tussen oosterse en westerse religies en zelfs als brug tussen wereldreligies.

Openheid

De openheid in het Sikhisme is moeilijk in te schatten. Ze zeggen zelf dat elk mens gelijk is en gelijk behandeld moet worden, maar in de praktijk blijkt dit niet altijd het geval. Zo is het authentieke handschrift van de Sri Guru Granth Sahib Ji al jaren niet meer toegankelijk voor niet-Sikhs³.
Ikzelf heb veel mails gestuurd en telefoontjes gepleegd om aan informatie te komen, maar vond maar moeizaam medewerking. Wel ben ik uiteindelijk uitgenodigd om eens naar de Gurdwara in Amsterdam te komen en mijn eventuele vragen en overwegingen daar te bespreken met mensen van de organisatie, maar door tijdgebrek (tsja, als mailtjes pas enkele dagen voor het inleveren van het verslag worden beantwoord, terwijl ze al weken eerder waren verstuurd) heb ik van deze optie helaas geen gebruik meer kunnen maken.

Gedachtegoed van Goeroe Nanak

Over het algemeen gesproken denk ik dat het Sikhisme veel troost kan bieden aan zijn volgelingen. Dat het een goede religie is voor vrouwen (gelijke positie) en dat het werkelijk een goede basis is voor het leven, en het streven daarbinnen. Maar natuurlijk heeft het Sikhisme, net zoals andere religies, haken en ogen. Bij de Sikhs zit dat vooral in de uitvoering en de veranderingen in de loop van de tijd. Als iedereen zich aan het gedachtegoed van Goeroe Nanak zou houden, denk ik dat de wereld er wellicht een stuk beter zou uitzien.