Het ontstaan van het christendom

Het christendom is een wereldgodsdienst die is gebaseerd op het evangelie en het leven van Jezus Christus, de zoon van God. Het leven en de leer van Jezus worden beschreven in het Nieuwe Testament; het boek dat het tweede deel van de christelijke Bijbel vormt. Het eerste deel van de Bijbel wordt door de christenen het Oude Testament genoemd, maar staat in het jodendom bekend als de Tenach. Waar de christenen geloven dat Jezus de messias (Hebreeuws) of Christus (Latijn) is die in het Oude Testament werd voorspeld en aangekondigd zijn de joden van mening dat de messias nog moet komen. Mede dit verschil in zienswijze en het feit dat beide groepen gelovigen op een andere manier uiting gaven aan het geloof zorgde ervoor dat het christendom zich afsplitste van het jodendom.

Inhoud

• De achtergrond van het jodendom
• Verspreiding van het jodendom
• Opkomst van het christendom

De achtergrond van het jodendom

Het christendom is een religie die zich halverwege de eerste eeuw afsplitste van het jodendom. Om te kunnen begrijpen hoe de christelijke stroming binnen het jodendom ontstond, is het belangrijk enige kennis te hebben van de joodse geschiedenis.

Israëlieten

Volgens de Thora (de eerste vijf boeken van de Tenach) stammen de joden af van de Israëlieten. De Israëlieten waren twaalf volken die ieder waren voortgekomen uit één van de twaalf zonen van de Israëlitische aartsvader Jakob, die ook wel Israël werd genoemd. De vertaling van het woord Israëlieten is dan ook "Zonen van Israël' of "Kinderen van Israël'. De Israëlieten waren woonachtig in Egypte waar zij tot slaaf waren gemaakt door de Egyptische farao's, maar zij werden bevrijd door de grote profeet Mozes die was gestuurd door God.

De Sinaï

Mozes en de Israëlieten zwierven vervolgens 40 jaar lang door de woestijn tot God zich aan hen openbaarde op de berg Sinaï. Op deze berg ontving Mozes de Tien Geboden van God en sloot Hij een verbond met de Israëlieten. Als zij beloofden zich aan Zijn wet (Thora) te houden, zou hij hen het Beloofde Land Kanaän geven. In de loop der jaren wisten de Israëlieten Kanaän te veroveren en verdeelden ze het land onder hun twaalf stammen.

Verenigd Koninkrijk Israël

Rond het jaar 1000 voor Christus besloten de Israëlieten om zich te verenigen in een Verenigd Koninkrijk Israël onder leiding van de Israëlitische koning Saul. Deze monarchie bleef bestaan tot koning Salomo, maar daarna splitste het koninkrijk zich op in twee delen: Koninkrijk Israël, met Samaria als hoofdstad en koninkrijk Juda met Jeruzalem als hoofdstad. Koninkrijk Israël wist zich te handhaven tot de achtste eeuw voor Christus en koninkrijk Juda tot de zesde eeuw voor Christus. Zowel de Israëlieten in Israël als in Juda werden na de verovering verbannen, maar - in tegenstelling tot de joden uit Israël - wisten de joden uit Juda al snel weer terug te keren naar hun geboortegrond.

Verspreiding van het jodendom

We nemen een kleine sprong in de tijd waarbij we eindigen in de derde eeuw voor Christus. De oorspronkelijke Israëlieten uit Israël zijn inmiddels vervangen door een volk dat de Samaritanen wordt genoemd en bestaat uit een mix van Israëlieten, Babyloniërs, Arabieren en Syriërs. In Juda (in het Hebreeuws Jehoeda genoemd) leeft een volk dat bestaat uit oorspronkelijke Israëlieten die de naam Jehoedi (Hebreeuws) of Joden (Nederlands) hadden gekregen.

Strijd

Zowel Juda als Samaria waren gelegen in een gebied dat bekend staat als de Levant; het deel van Zuidwest-Azië dat direct ten oosten van de Middellandse Zee is gelegen. En dit gebied werd rond het jaar 330 voor Christus veroverd door Alexander de Grote (356 - 323 v. Chr.). Waar de Samaritanen zich vrij makkelijk lieten helleniseren, wilden de (orthodoxe) joden in Juda daar niets van weten en zij besloten dan ook om in opstand te komen. Tussen de jaren 167 en 160 voor Christus vochten de joden Juda naar de onafhankelijkheid waarna Juda verder ging als het het Hasmonese Rijk.

Verschillende visie's

In het jaar 63 voor Christus werd het Hasmonese Rijk veroverd door generaal Pompeius (106 v. Chr. - 48 v. Chr.) en in de loop der jaren omgevormd tot de Romeinse provincie Judea. De joden hadden na de verovering door Pompeius besloten Judea te verlaten en hadden nieuwe joodse gemeenschappen gesticht op diverse plaatsen langs de Middellandse Zee. De verspreiding van de joden betekende dat de nieuwe joodse gemeenschappen de vrijheid kregen om hun eigen visie op het jodendom te ontwikkelen.

Stromingen

Door het werk van de joodse historicus Flavius Josephus (37 – circa 100 na Chr.) weten we dat er in de laatste eeuw voor Christus een viertal politiek-religieuze stromingen binnen het jodendom actief waren. Deze stromingen werden door de heidenen (niet-joden) gezien als sekten van het jodendom:

• Verreweg de meeste joden behoorden tot de Sadduceeën. De Sadduceeën waren sterk gehelleniseerd en werkten actief samen met de Romeinen.
• De conservatief-religieuze joden die uit waren op een theocratie (een staatsvorm waarin de godheid als onmiddellijke gezagsdrager werd beschouwd) werden de Farizeeën genoemd.
• De Essenen waren joden die er een zeer vrome en strenge levenswijze op nahielden en woonachtig waren in mystieke communes.
• En de joden die ernaar streefden om Judea onafhankelijk te maken van de Romeinen werden de Zeloten genoemd.

Messianisme en apocalyptiek

Onder leiding van de Romeinen werden de joden steeds ontevredener en bij het naderen van het begin van de jaartelling ontstonden er nog twee stromingen binnen het jodendom. De eerste stroming was het politiek georiënteerde Messianisme en de tweede de religieus getinte apocalyptiek. De aanhangers van het messianisme wachtten op de komst van een nieuwe messias (Hebreeuws) of Christus (Latijn) die de onafhankelijkheid van Judea zou herstellen. De apocalyptiek verwachtte dat God binnenkort zou ingrijpen zodat Hij Zijn heerschappij op aarde kon vestigen. Jezus, die rond deze periode werd geboren, zou zich op latere leeftijd aansluiten bij de aanhangers van de apocalyptiek.

Opkomst van het christendom

Het christendom is vermoedelijk ontstaan in de eerste helft van de eerste eeuw, maar omdat er uit deze periode geen primaire bronnen zijn die hier melding van maken, valt dit niet te controleren. Pas in de tweede helft van de eerste eeuw werd er in diverse geschriften melding gemaakt over een nieuwe stroming binnen het jodendom, genaamd het christendom.

Het Nieuwe Testament

Alle informatie die we hebben over het christendom in de tweede helft van de eerste eeuw is afkomstig uit de 27 geschriften die gezamenlijk het Nieuwe Testament vormen. Het Nieuwe Testament vormt het tweede deel van de Bijbel; het heilige boek van de christenen. De oudste geschriften die worden gerekend tot het Nieuwe Testament zijn onder andere de 'Brieven van Paulus' (geschreven tussen ± 51 en ± 62 na Christus), opgevolgd door het 'Evangelie volgens Marcus' (geschreven rond 60 na Christus). Waar de 'Brieven van Paulus' inzicht geven in het denkbeeld en de controverses van het christendom, geeft het 'Evangelie volgens Marcus' een levensbeschrijving van Jezus Christus. Jezus was volgens de christenen de messias die in het eerste deel van de joodse Tenach - het Oude Testament genoemd door de christenen - werd voorspeld en aangekondigd.

Canoniseren

Tot het midden van de tweede eeuw was het gebruikelijk om geschriften en evangeliën (levensbeschrijvingen over Jezus) anoniem te schrijven waardoor het moeilijk was om de historische juistheid en/of het auteurschap van de geschriften vast te stellen. Men besloot daarom om het kaf van het koren te scheiden door (vermeende) authentieke geschriften te canoniseren (heilig te verklaren). (Vermeende) vervalste documenten werden bestempeld als 'apocrief'. Uiteindelijk was het canoniseren van de geschriften tegen het einde van de vierde eeuw afgerond, waarna de verzameling van 27 geschriften werd omgevormd tot het Nieuwe Testament.

Christendom vs. jodendom

In de eerste eeuw na Christus werd het christendom door de heidenen (niet-joden) gezien als een zoveelste sekte binnen het jodendom. Maar zowel de joodse christenen als de joden dachten hier geheel anders over. Beide partijen hadden zo hun eigen visie op het naleven van de wetten uit de Thora en met name op het gebied van bekeerlingen lagen de meningen van de joden en de joodse christenen mijlenver uiteen. In de loop van de eerste eeuw werd duidelijk dat de joodse christenen zich niet langer konden identificeren met het jodendom en zij besloten zich af te splitsen.