Jezidi's of Yezidi – het Pauwenvolk

Jezidi's zijn aanhangers van een geloofsovertuiging die elementen heeft van ondermeer het zoroastrisme, ontstaan in het oude Perzië, christelijke, islamitische en heidense geloven. Het is een van de oudste geloofsuitingen van de wereld. Bijna alle Koerden zijn Jezidi. Het kerngebied van de Koerdisch sprekende Jezidi's is de provincie Nineve, in het noorden van Irak. Ze hebben het al heel lang heel zwaar - de afgelopen achthonderd jaar hebben ze 73 genocides meegemaakt, volgen hun eigen overlevereing - en in 2014 komt daar de terreur van Islamitische Staat als nummer 74 bij. In Irak komen de Jezidi's door de burgeroorlog in de knel en worden door IS vervolgd. Nineve is onder de voet gelopen door de radicale IS strijders.

Jezidi, Yezidi, Ezidi en Koerden

Het geloof van de Jezidi’s heet Jezidisme en is een Koerdische volksreligie.
Jezidi's noemen zichzelf ezidi, dat Volk van God betekent. In het Koerdisch staat Ezda of Azda voor God. Ze geloven in één god die Yezdan wordt genoemd. Hij is de schepper van de wereld en een van de zeven aartsengelen die de wereld besturen. Yezdan is daarvan de voornaamste. Jezidi wordt ook geschreven als Yezidi.
Het Jezidisme heeft volgens schatting ongeveer twee miljoen volgelingen. De religieuze leider, de Baba Sheikh, woont in Ain Sifni, Irak.

Tolerant Pauwenvolk

De Jezidi's zijn gestructureerd in een soort kastenstelsel dat erg gesloten is. Je wordt als Jezidi geboren en je kunt niet tot het Jezidisme worden bekeerd. Jezidisme is endogaam. Hoewel het Jezidisme elementen van de islam in zich heeft beschouwt het geloof zich niet als islamitisch. De doop en het geloof in reïncarnatie is bijvoorbeeld weer overgenomen van het christendom en het Hindoeïsme. Er is bij de Jezidi's geen zendingsdrang, geen religieus fanatisme; het is een tolerant geloof ten aanzien van andere overtuigingen. Ze voelen zich niet superieur aan andere geloven en pakken daarom niet het zwaard op om zich te laten gelden of om hun geloof uit te breiden.
Er is wel een gebod dat Jezidi's binnen de eigen geloofsgemeenschap trouwen. Door de verspreiding over verschillende landen en de emigratie naar bijvoorbeeld West-Europa is dit gebod steeds moeilijker te handhaven.

Religieuze reinheid

Een van de centrale punten van het jezidisme is religieuze reinheid. Er zijn strenge voedselwetten en andere regels die het dagelijkse leven bepalen. Om hun reinheid te bewaren leiden ze een teruggetrokken leven en schuwen ze moslims en andersgelovigen. Ze dienen daarom ook niet in het leger. Hun teruggetrokkenheid voedt de argwaan van buitenstaanders.

Pauw en Taus Melek

Eeuwenlang al hebben de Jezidi's vijandige buurvolken achter zich aan. Taus Melek van de Jezidi's wordt in de Koran de duivel genoemd. Taus Melek, of Tausi, is de Pauw-engel, een vooraanstaande Koerdische engel. Het is de belangrijkste van de zeven engelen van de Jezidi's. Taus Melek schiep in opdracht van God de wereld en Adam en Eva. De pauw weigerde om voor Adam te knielen en werd daarmee uitverkoren. God kon een onafhankelijke geest wel waarderen. Taus Melek is de hoogste engel en de beschermer en rentmeester van de aarde.

Vervolging

De islamieten noemen Taus Melek de satan en vervolgen daarom Jezidi's. Ze worden verketterd als duivelaanbidders. De vijandige buren vervolgen en richten slachtpartijen aan, met als tragisch dieptepunt de slachting in 1832 door de gouverneur van Rowanduz in Irak. De vervolging is al eeuwenlang gaande en beleeft in 2014 een nieuw hoogtepunt. IS, strijders voor een Islamitische Staat, jaagt achter de Jezidi's aan, die in Irak de bergen in vluchten met achterlating van alles.

Emigranten

In de Ottomaanse periode (14e tot 20e eeuw) emigreerden de Jezidi's in groten getale naar Armenië, Azerbeidzjan en Georgië. Ze wonen ook in Turkije, Syrië, Iran en Irak, over het algemeen in het verspreidingsgebied van de Koerden. Na de val van de Sovjet-Unie (1990) bleven ze in Armenië en Georgië wonen, maar het werd er voor hen niet beter op. In Turkije kregen ze ook meer en meer last van onderdrukking en veel Turkse Jezidi emigreerden daarom. Er leven heden ten dage ongeveer 75.000 Jezidi's in West-Europa, vooral in Zweden en Duitsland. In Duitsland leven ze voornamelijk in de deelstaten Nedersaksen en Noord-Rijnland-Westfalen, waar ze grote gemeenschappen vormen.
Op de Kaukasus leven er 150.000 en in Iraks Koerdistan leven er 500.000. Van die laatste groep zijn er in de zomer van 2014 velen op de vlucht geslagen vanwege het geweld van IS.
In België wonen ook Jezidi's, zij hebben hun geloofscentrum in Luik. De Jezidi's die in Brussel wonen zijn voornamelijk afkomstig uit de voormalige Sovjet-Unie. In Nederland leven er in 2014 ongeveer 5000.

Voertaal Koerdisch

De Jezidi's zijn een etniciteit van de Koerden en ze gebruiken over het algemeen het Koerdisch als voertaal. Doorgaans gaat het dan om een dialect, het Kurmanci, dat vooral in Noord-Koerdistan wordt gesproken. Koerden hebben nooit hun eigen staat gehad en daarom wonen ze verspreid over diverse landen. Jezidi's worden beschouwd als de levende geschiedenis en het geweten van de Koerden. Jezidi's zijn een minderheid onder de meerderheid van islamitische Koerden.

Heilige plek Lalish

De Jezidi's beschouwen Lalish, een stadje ten noorden van Mosul in Irak, als een heilige plek. Het is het centrum van de zesdaagse pelgrimage die de Jezidi's volgen. In het Irakese stadje ligt het graf van Sjeik Adi, de stichter van het Jezidisme en de heilige bron Zemzem bevindt zich daar. Tijdens de pelgrimage wordt het feest van de Vergadering, Cejna Cumaye, gevierd. Dat is elk jaar van 6 tot en met 13 oktober. Politieke omstandigheden verhinderen vaak de pelgrimstocht en verstoren het feest.

Bidden

De Jezidi's bidden in het Koerdisch en doen dat vijf keer per dag. Hun bidritueel is anders dan van de moslims. Die bidden voor zonsopgang en na zonsondergang. De Jezidi's bidden ‘s morgens vroeg, met zonsopgang, in de middag, in de avond en met zonsondergang. De Jezidi's bidden naar de zon toe en het middaggebed gaat richting Lalish, de heilige plaats. De moslims bidden altijd richting Mekka. Jezidi's bidden in het Koerdisch terwijl islamitische Koerden in het Arabisch bidden.

1. Nivêja berîspêdê ('s morgens vroeg);
2. Nivêja rojhilatinê (zonsopgang);
3. Nivêja nîvro ('s middags);
4. Nivêja êvarî ('s avonds);
5. Nivêja rojavabûnê (zonsondergang).

Nieuwjaar

De Jezidi's vieren het Nieuwjaar in de lente. Dan is er een feest waarbij muziek wordt gemaakt op traditionele instrumenten zoals de dehol, een trommel, en zurna, een houten fluit.

Kaste

De Jezidi's kennen het kastesysteem dat teruggaat tot de 12e eeuw. Je hebt de kaste van de leken en de kaste van de geestelijken. Het lidmaatschap van een kaste is erfelijk en trouwen buiten je eigen kaste is taboe. De geestelijken onderwijzen de leken op religieus gebied en bieden ondersteuning. Het kastesysteem scheidt de Jezidische samenleving niet. Het complexe systeem geeft iedereen een plaats in het geheel waardoor er een nauwe samenhang van mensen in de samenleving ontstaat. Via contacten tussen de afzonderlijke leden houden de Jezidi's hun geloof levend.

Geschrift

Het Jezidisme kent niet een religieus geschrift zoals de Bijbel. De tradities en regels worden via mondelinge overlevering doorgegeven aan de volgende generatie.
Er bestaan wel twee heilige boeken, die in het Koerdisch geschreven zijn:

1. Kitabe Cilve (Het boek van Inspiratie)
2. Meshef Resh (Het Zwarte Boek)

Verantwoordelijkheid

De wortels van het Jezidisme liggen 2000 jaar voor het ontstaan van het christendom.
Er bestaat geen kwade kracht, binnen dit geloof, zoals de christenen en islamieten wel kennen. Bij Jezidi's is God uniek, almachtig en alwetend. Het zou zwakheid betekenen van de God als hij een kwade kracht naast zich zou dulden. De Jezidi's hebben geen paradijs en geen hel. Ze geloven in de wedergeboorte. Het leven eindigt niet bij de dood, maar bereikt een nieuwe staat na transmigratie. Jezidi's kiezen een broeder of zuster die morele verantwoordelijkheid voor hun daden draagt en de dode begeleidt in de dodenceremonie. De broer of zus die leeft blijft de lijn van het toekomstige leven.
De mens is in de eerste plaats verantwoordelijk voor zijn daden, vinden de Jezidi's. God heeft de mens de mogelijkheid gegeven om te zien, horen en denken. Hij gaf hem de geest en dus de mogelijkheid om te kiezen de juiste weg te gaan.

Irak

In de recente geschiedenis zijn de Jezidi's in loop van de jaren meerdere keren doelwit geweest van vijandigheid. Islamitische militanten pleegden in 2007 enkele zware aanslagen. Aanleiding was de steniging van een meisje, die verliefd was op een soennitische jongen. Ze had willen overstappen naar de islam en werd daarom terechtgesteld. IS-strijders, IS heette toen nog ISIS, vermoordden 23 Jezidi's. Bij een zelfmoordaanslag die tegen Jezidi's was gericht, op 14 augustus 2007, vonden 796 mensen de dood en werden meer dan 1500 mensen gewond. De aanslag werd verricht omdat islamitische militanten de Jezidi's als anti-islamitisch en duivelaanbiders zien.

Op de vlucht

In augustus 2014 zijn veel Jazidi's in het Koerdische deel van Irak op de vlucht geslagen voor de terreur van IS/ ISIS. Een kwart van alle christenen in Irak is op de vlucht en een deel van hen zijn de Jezidi's. Zeker 200.000 mensen zouden huis en haard hebben achtergelaten om het vege lijf te redden. Duizenden Jezidi's hebben zich teruggetrokken op de berg Sinjar. Men spreekt in augustus 2014 van 50.000 burgers op de berg. Ze zijn daar omsingeld door IS en zitten zonder water en voedsel. De hongerdood dreigt en de andere optie is onthoofding door de IS-militanten. Getuigen melden dat zeker 40 kinderen de hongerdood zijn gestorven en dat tientallen executies van Jezidi's hebben plaatsgevonden omdat ze zich niet wilden bekeren tot de Islam. Een deel van de Jezidi's is naar Syrië gevlucht en volgens de VN zijn er enkele duizenden gered. IS wil de, in hun ogen, duivelaanbidders bekeren en anders vermoorden.

---

ISIS

ISIS of IS (Islamitische Staat), heeft in de zomer van 2014 grote delen van Irak en Syrië ingenomen om een islamitische staat te stichten, een kalifaat. Dat riepen ze in juni 2014 uit. Met een kalifaat wordt een grensoverschrijdende islamitische staat bedoeld, die geleid wordt door een kalief. Een kalief is volgens de islam de opvolger van de profeet Mohammed.
ISIS werd in 2006 opgericht in Irak en noemt zich in 2014 IS. Het begon met jihadstrijders die in losse groepen opereerde. Ze hadden in aanvang banden met al-Qaeda, maar in 2014 opereren ze los van elkaar. IS is zelfs voor al-Qaeda te extreem.

---

Gruweldaden

IS is een van de wreedste terreurgroepen van de wereld, met hun onthoofdingen, ontvoeringen van meisjes, verkrachtingen en martelingen. Ze maken meisjes en vrouwen tot seksslaven. IS-extremisten plegen onthoofdingen en etaleren het hoofd naast de deur van de nabestaanden. De extremisten roven en plunderen om hun strijd te financieren. De opmars van IS betekent een dreiging voor alle bewoners van Irak en Syrië en voor religieuze minderheden zoals de Jezidi's betekent het welhaast zeker einde verhaal.

Hulp aan Jezidi's

Op 12 augustus 2014 zitten nog tienduizenden Jezidi'si in de bergen. Fransen en Britten droppen noodhulp boven het gebied en de EU zegt financiële hulp toe om meer noodhulp mogelijk te maken. Er is sprake van dat de VS wapens leveren aan de Koerden. Het Koerdisch leger strijdt tegen de terreur. Het front ligt tussen Arbil en Mosul. Het is de grens tussen Koerdistan en het kalifaat.
Op 13 augustus zegt Nederland ook hulp toe: water, voedsel en dekens. Australische vliegtuigen droppen het met parachutes.
Op 14 augustus noemt minister Timmermans dat er mogelijk een genocide plaatsheeft. De Amerikaanse president Obama heeft dat woord ook in de mond genomen. Het westen, waaronder Nederland, stuurt aan op voorkomen van escalatie en hulp aan de burgers.

Dorp

Op 15 augustus 2014 vallen IS-strijders het dorp Kocho in Noord-Irak aan. De strijders geven de dorpelingen de keus tussen bekering tot de Islam of de de consequenties onder ogen zien. De consequenties zijn wreed en gruwelijk. De Jezidi's zien niet af van hun geloof, waarop meer dan tachtig Jezidi-mannen worden afgeslacht. Honderden vrouwen en kinderen worden gevangengenomen.

Dam

Op 17 augustus 2014 heroveren de Koerden met hulp van Amerikaanse bombardementen de Mosuldam.

18 augustus 2014

Op 18 augustus vertrok vanuit Eindhoven een Hercules-transportvliegtuig met hulpgoederen voor Noord-Irak. Nederland brengt dekens, buiscuits en led-lampen naar Arbil. VN-hulporganisatie OCHA (Office for the Coordination of Humanitarian Affairs) verdeelt de spullen over de ontheemden.

Winter

December 2014

In december 2014 zitten er nog steeds naar schatting tienduizend Jezidi's in het Sinjar-Gebergte onder erbarmelijke omstandigheden. Ze hebben weinig eten en last van de kou en de winter staat voor de deur. IS heeft de controle over de meeste toegangswegen tot de berg Sinjar. De mensen in het gebergte zijn afhankelijk van hulp uit de lucht. Zij hebben hun hoop gevestigd op de Koerden die de stad Sinjar en het gebergte in handen proberen te krijgen. Als dat lukt dan kan de peshmerga doorstoten naar de stad Mosul. Dat is de stad waar de kalief Ibrahim voor het eerst in het openbaar sprak dat hij de kalief van de Islamitische Staat is. In Mosul heeft IS inmiddels veel steun verloren. De mensen ervaren hoe wreed en moordzuchtig IS is en ze zien hun vrouwen wegvoeren en raken hun woningen kwijt door onteigening.
Eind december weet de peshmerga het gebied van het Sinjargebergte te heroveren op IS en kunnen de Jezidi's de berg verlaten.

Ontsnapte seksslaven

Mei 2015

IS ontvoerde honderden Jezidi meisjes en vrouwen en gebruikte ze als gijzelaars en seksslaven. Een aantal wist te ontsnappen en anderen werden vrijgelaten. Ze hebben stuk voor stuk mentale en fysieke gruwelen meegemaakt. De meisjes en vrouwen vertonen bijna allemaal tekenen van seksueel misbruik en mishandeling. Ze getuigen van de gruwelen van de IS-praktijk. Er is sprake van systematische verkrachtingen, slavernij en gedwongen huwelijken. Binnen het door IS bezette gebied is een heuse slavenmarkt. Onder de misbruikte meisjes zijn kinderen van amper acht jaar oud. Tegen de Jezidi's wordt ook genocide gepleegd.

Abortus

De vrouwen en meisjes die uit handen van IS zijn ontsnapt, zijn nog niet vrij. Binnen de Jezidi's gemeenschap is seks voor het huwelijk strikt verboden. Vele meisjes zijn echter zwanger geraakt van hun verkrachters. De meisjes willen dan ook alles doen om de sporen uit te wissen en plegen massaal abortus. Koerdische dokters helpen hen daarbij door lijnrecht tegen de reguliere wetgeving in te gaan en toch abortussen uit te voeren bij de slachtoffers die door brute verkrachtingen ongewild zwanger zijn geworden.
Pas dan kunnen de meisjes en vrouwen, na maanden van mentale en fysieke revalidatie, terugkeren naar hun familie en thuis.

Trauma

Mei 2017

Jezidi-vrouwen die uit de hel van IS komen zijn getraumatiseerd. Traumatologen krijgen verhalen te horen die gruwelijk zijn. Er zijn humanitaire projecten opgezet waar Jezidi-vrouwen en kinderen terecht kunnen. Onder meer Duitsland investeerde veel in die projecten. In Noord-Irak zijn vluchtelingenkampen en vandaar worden getraumatiseerde Jezidi’s naar Duitsland gebracht. Naast dat ze medische behandeling en psychische steun krijgen worden ook hun verhalen opgeschreven, opdat de wereld weet wat er is gebeurd.

Familie-eer

Vrouwen de zijn verkracht hebben volgens de patriarchale cultuur van de Jezidi’s de familie-eer geschonden. De vrouwen moeten leren dat niet zij maar de verkrachters hun eer hebben verloren en de Jezidi-gemeenschap moet meebewegen in deze cultuuromslag. Veel jezidi-vrouwen plegen na hun ontsnapping aan IS zelfmoord, omdat ze worden uitgestoten door de eigen mensen.

Decreet

Het is de traditie dat een Jezidi-vrouw die seks heeft gehad met een niet-Jezidi, wordt uitgestoten. Of de seks onvrijwillig was doet volgens de traditie niet ter zake. Religieus leider Baba Sheikh heeft na lang beraad dat achthonderd jaar oude decreet afgeschaft. Vrouwen die zijn verkracht worden sinds de terreur van IS niet meer uitgestoten. De vrouwen horen bij de gemeenschap.

Psychotraumatologie

Traumatoloog Jan Kizilhan, een in Duitsland wonende Jezidische Koerd, heeft in Irak aan de universiteit van Dohuk het instituut voor psychotherapie en psychotraumatologie opgericht. Het is de eerste in Noord-Irak. In het gebied leven in 2017 naar schatting twee miljoen vluchtelingen, waarvan een deel ernstig getraumatiseerd door de folteringen van Saddam Hussein en die van IS na hem. De psychiaters die in Dohuk afstuderen kunnen direct aan de slag.

Lees verder

• Religies – De Grote Vijf geloven en hun leefregels
• Reliplan - Makelaars voor kerken en kloosters