Boeddha (beeltenis) in huis

Op een of andere manier is Boeddha, in slanke of bolle vorm de figuur die in steeds meer huiskamers én tuinen te vinden is. Op schilderijen en foto’s of beelden van kunststof tot brons is Boeddha prominent aanwezig en beheerst soms de sfeer van de ruimte. Wat maakt Boeddha, en waar hij voor staat, nu zo’n populaire verschijning om aan de muur te hangen of op het dressoir te zetten? Ofwel, heeft het nog iets met het Boeddhisme te maken?

Wie is Boeddha eigenlijk?

Vooropgesteld dat er geen exacte historische weergave is, is het verhaal in grote lijnen wel bekend. Siddhartha Gautama Boeddha leefde enkele honderden jaren voor Christus, de exacte jaartallen variëren van 490 tot 350 voor Christus. Ergens in die periode is hij ca. 80 jaar oud geworden en werd als prins geboren in het zuiden van Nepal als zoon van koning Śuddhodana.

Het kind

Volgens de overlevering werd al voor de geboorte aangekondigd dat de zoon van de koning een bijzonder kind was. Het zou of een onovertrefbaar heerser zijn of degene verlichting zou bereiken. Zijn vader plaatst de jongen vervolgens in een gouden kooi en zo groeit hij op en kent geen verdriet, pijn, ouderdom etc. Daar kan zijn tante, die hem opvoed aangezien zijn moeder in het kraambed gestorven is, geen verandering in brengen. Pas tijdens zijn 29ste levensjaar gaan als het ware zij ogen open en gaat hij buiten de paleismuren kijken wat het leven echt is. Hij ziet dan voor het eerst dat mensen ouder worden, ziek worden en dood gaan. Ook een monnik imponeert hem, deze man heeft geen aardse bezittingen en leeft eenvoudig en gericht op spirituele ontwikkeling. Dit zet hem korte tijd later aan tot het zelf in afzondering willen leven. Hij verlaat het paleis, zijn vrouw Yasodhara en zoon Rahula.

Verlichting vinden

Na een periode van zo’n zes jaar in afzondering te hebben geleefd, redelijk verwilderd en aan zelfpijniging hebben gedaan, komt hij broodmager uit de bossen. Het heft hem niet de verlichting gegeven, waar hij naar op zoek is. Vanuit zijn half dode lichaam komt hij langzaam weer op krachten om opnieuw op zoek te gaan naar verlichting. Dit vindt hij door een middenweg te vinden. Meditatie onder de Bodhiboom levert hem uiteindelijk de verlichting waar hij naar op zoek is. Op zijn 35ste bereikt hij die verlichting en vanaf dat moment is Boeddha (wat de verlichte of de ontwaakte wil zeggen) als het ware herboren en gaat hij onderwijzen. Boeddha groeit uit dé spirituele leider.

Zijn levenslessen, voorkomende uit zijn inzichten die hij eerder heeft opgedaan, hebben een sobere insteek, vredelievend en vanuit mededogen. Met Boeddha’s ‘start’ wordt ook het begin van het Boeddhisme (het is een levensbeschouwelijke en religieuze stroming) aangeduid. De leer is ruim bekend (> 400 miljoen) en wordt in grote delen van de wereld bedreven. De kern van deze leer is het inzicht verkrijgen in het menselijk lijden en het pad om dit lijden op te heffen, maar er is in de loop der eeuwen nogal wat aan toegevoegd. Enkele aspecten die er aan toegevoegd zijn:

• Loskomen van emoties die hechting, angst, trots, woede etc. met zich meebrengt.
• De vier nobele waarheden beschrijven het middenpad om te komen tot verlichting.
• Het achtvoudige pad, wat staat voor inzicht, wijsheid, ethiek en meditatie.
• De wijsheid van de leegte wat een eind maakt aan de cyclus van wedergeboorte.

De vertaling naar het nu

Het bovenstaande is echter niet de vertaling die de westerse wereld naar het in- en exterieur maakt. Daar staat de beeltenis van Boeddha voor rust en balans en is wel een heel grove vertaling naar waar men in de westerse wereld naar op zoek is.

Rust, reinheid en balans

Dat de balans bij velen in de westerse weg is, is niets nieuws en daar moet enig moment dan een stuk compensatie voor terugkomen. Niet dat een beeltenis de balans terugbrengt, daar is meer voor nodig. Maar een aantal basisuitgangspunten uit het Boeddhisme en de beeltenis van Boeddha zijn gekoppeld aan het gevoel van rust, reinheid, balans. Niet voor niets dat menig saunacomplex of spa in neutrale kleuren en sober is én met veelvuldig de beeltenis van Boeddha. De wellnessinstituten zijn er voor om de drukke westerling weer in balans te brengen, waarbij veel mensen er niet eens bij stilstaan dat de sauna en een massage ook gewoon goed voor het lichaam is.

Het ontspanningsmoment is in deze belangrijker en dat trekken we graag door naar de plaats waar we letterlijk en figuurlijk thuiskomen… de woning. Niet dat het erg is dat je een beeltenis van Boeddha vertaalt naar rust, reinheid en balans of gewoon omdat je het een mooi plaatje vindt, maar heeft weinig meer met de Boeddha als verlichte te maken.

Welke beeltenis?

Er zijn nogal wat verschillende beeltenissen van Boeddha en is ook een heel persoonlijk proces. Behalve de jonge of oude(re) Boeddha hebben we ook allerlei materialen. Let wel goed op of het een Boeddha is die in de tuin kan blijven staan of specifiek voor binnen is. Als je binnen en buiten bij elkaar trekt, is het goed om ook deze aspecten terug te laten komen.

Behalve op doek voor binnen, is Boeddha ook op doek voor buiten te vinden. Er zijn verschillende materialen en in verschillende afmetingen. Maar om het juiste geheel te creëren geeft een groene en ietwat sobere omgeving om de prent heen, meestal wel het plaatje voor rust, reinheid en balans weer.

Tot slot

De Boeddhabeeltenis is booming business en daar is niets mis mee, maar het verhaal rond Boeddha lezen kan ook heel interessant zijn. Filosoferen over zijn leven kan vervolgens weer nieuwe inzichten geven. Niet om zonodig een geloof aan te hangen, maar om datgene waar we in de westerse wereld zo naar op zoek zijn, mede helpen invulling te geven.