Grondwateronttrekking: vergunningverlening en meldingen

Zowel particulieren als bedrijven kunnen in Nederland grondwater onttrekken, hiervoor is het verplicht om melding te doen bij het waterschap of de provincie of in een aantal gevallen verplicht om een vergunning aan te vragen. Grondwater wordt onder andere gebruikt als industrieel proceswater, drinkwater of voor bodemenergiesystemen. Provincies en waterschappen volgen de voorschriften uit de waterwet en kunnen met eigen verordeningen aanvullend beleid uitvoeren en rekening houden met gebiedsspecifieke eisen.

Soorten grondwateronttrekkingen

Grondwater kan zowel door particulieren als door bedrijven voor verschillende doeleinden gebruikt worden. Voorbeelden zijn het maken van een (openbare) drinkwatervoorziening of het aanleggen van een warmtekoude-opslag. Niet voor elke grondwateronttrekking is een vergunning nodig, soms volstaat het om een melding te doen, hetgeen overigens wel altijd verplicht is. Een aantal voorbeelden van grondwateronttrekkingen zijn:

• Bodem- of grondwatersanering waarin door grondwateronttrekking of infiltratie een bodemlaag of watervoerend pakket wordt gesaneerd en gereinigd
• Bronbemaling waarin een bodem tijdelijk wordt drooggemalen om bouwwerkzaamheden te verrichten, dit kan bijvoorbeeld aanleg zijn van riolering of het bouwen van woningen
• Beregening waarbij gewassen worden beregend
• Bluswater (brandweerput)
• Drinkwater voor vee
• Industriële onttrekkingen, bijvoorbeeld koelwater voor machines
• Bodemenergiesystemen waarbij door water te onttrekken en te infiltreren aardwarmte uit de bodem worden gehaald en woningen worden verwarmd, ook KWO of WKO-systemen genoemd (warmtekoude-opslag)
• Voedingsmiddelenindustrie: zuivel, vlees, (fris-)dranken (wordt tot de industriële onttrekkingen of toepassingen gerekend)
• Drinkwater, bedoeld voor consumptie, wordt gewonnen door drinkwaterbedrijven in drinkwaterwingebieden

Wie vergunt wat?

In Nederland bestaat sinds 22 december 2009 de waterwet, deze omvat meerdere voorheen afzonderlijke wetten, waaronder de grondwaterwet. Met het inwerking treden van de waterwet zijn er meer grondwatervergunningen en -meldingen onder hoede van de waterschappen gekomen, daar waar ze voorheen vooral bij provincies lagen. De grote industriële onttrekkingen (meer dan 150.000 m³ per jaar), de bodemenergiesystemen en drinkwatervoorzieningen zijn echter nog steeds onder hoede van provincies, voor deze grondwateronttrekkingen moet men dan ook bij de provincie een vergunning aanvragen. De waterwet schrijft voor dat het verboden is om zonder daartoe strekkende vergunning van gedeputeerde staten grondwater te onttrekken of te infiltreren voor industriële onttrekkingen groter dan 150.000 m³ per jaar, voor bodemenergiesystemen en voor openbare drinkwatervoorzieningen. Alleen voor industriële onttrekkingen kan middels een verordening door de provincie worden besloten dat er geen vergunning nodig is, indien de onttrokken hoeveelheid grondwater ten hoogste 10 m³ per uur is.

De provincie is bevoegd gezag in de volgende gevallen

Men neemt in elk geval contact op met de provincie indien de grondwateronttrekking een industriële toepassing betreft waarbij meer dan 150.000 m³ per jaar wordt onttrokken, indien de onttrekking een openbare drinkwatervoorziening betreft, óf indien de onttrekking of infiltratie ten behoeve van een bodemenergiesysteem is. Het is mogelijk dat vergunningplicht in een aantal gevallen vervalt indien er ten hoogste 10 m³ per uur wordt onttrokken. De provincie kan hier alles over vertellen.

Het waterschap is bevoegd gezag in de volgende gevallen

In het algemeen geldt dat voor alle onttrekkingen anders dan openbare drinkwatervoorzieningen, bodemenergiesystemen of industriële onttrekkingen groter dan 150.000 m³ per jaar men terecht kan bij het waterschap. Denk aan industriële doeleinden (kleiner dan 150.000 m³ per jaar), beregening, bodemsanering, drinkwater voor vee, bronbemaling of een brandweerput. Aangezien het doen van een melding altijd verplicht is wanneer men grondwater gaat onttrekken, dan wel infiltreren, doet men er altijd verstandig aan om meteen te informeren bij het waterschap of een vergunning of juist een melding nodig is. Het waterschap kan dan gelijk de juiste informatie geven en eventueel doorverwijzen. Wanneer men alleen een melding hoeft te doen en geen vergunning nodig is, moet men vaak wel even wachten op de toestemming van het waterschap of provincie voordat er grondwater mag worden onttrokken.

Verschillende loketten

Zoals gezegd kan men voor een melding of aanvraag terecht bij het waterschap of de provincie, maar men kan ook naar het omgevingsloket. Dit is een digitale omgeving waar men kan checken of men een vergunning nodig heeft of dat slechts een melding volstaat. Ook kan hier de feitelijke melding of aanvraag worden gedaan. Tot slot weet ook de gemeente vaak veel over vergunningen en kan men iemand altijd goed doorverwijzen naar de juiste instantie.

Vergunningaanvraag, complexiteit

Een aanvraag voor een vergunning is een complexe zaak, omdat naar zeer veel factoren moet worden gekeken. Een vergunning is dan geen standaardwerk maar vaak eerder maatwerk. Voorschriften zijn niet zelden afgestemd op het gebied waarin de onttrekking plaats vindt, denk aan het tegengaan van verdroging nabij en in natuurgebieden of het tegengaan van verzilting in kustgebieden. Het is daarom zeker mogelijk dat er voorafgaand aan de vergunningaanvraag eerst een vooroverleg plaatsvindt, zodat zowel vergunningverlener als aanvrager kunnen vaststellen hoe complex de zaak is en welke stukken en rapporten er met de aanvraag moeten worden ingediend. Het is echter altijd te allen tijde aan de vergunningverlener voorbehouden om uiteindelijk te besluiten of de vergunning wel of niet verleend kan gaan worden. Wanneer deze wordt verleend dan omvat deze altijd voorschriften waaraan de vergunningaanvrager moet voldoen. In ruil voor het voldoen aan alle voorschriften krijgt de aanvrager de mogelijkheid om grondwater te onttrekken of te infiltreren. Uiteraard zijn met de aanleg van een grondwaterpomp, filters, alle onderzoeken die gedaan moeten worden, de leges voor de vergunning, grondwaterheffingen en met het voldoen aan de voorschriften in de vergunning ook veel kosten gemoeid. Het is aan de vergunningaanvrager om te bekijken of deze kosten kunnen worden betaald en kunnen worden terugverdiend.

Administratie van het onttrokken grondwater en het doel ervan

Zowel bij een melding als een vergunning horen verplichtingen zoals het regelmatig rapporteren van de hoeveelheden onttrokken water. Bij de vergunningaanvraag moet bijvoorbeeld onder andere worden aangegeven:

• Waarvoor en per wanneer het water wordt gebruikt
• De locatie van alle putten
• De diepte van de put ten opzichte van NAP en het maaiveld
• Gegevens als de diameter en de lengte van de filters van de pomp
• De capaciteit van de pomp in m³ per uur
• De hoeveelheid water dat maximaal onttrokken kan worden per uur, per dag, per maand, per kwartaal en per jaar
• Een analyse van de effecten van de grondwateronttrekking op de bodem
• Maatregelen om mogelijke negatieve effecten op de omgeving te voorkomen of te beperken, denk aan effecten op natuur, archeologie, bodemvervuiling of andere in de omgeving gelegen grondwateronttrekkingen

Water besparen

Het doel van vergunningverlening en de administratie van alle meldingen is om zoveel mogelijk te besparen op ons kostbare grondwater. Als gevolg van infiltratie van regenwater wordt het grondwater weliswaar aangevuld, maar het is zaak om een goed evenwicht te vinden tussen verbruik van het grondwater en de aanvoer. Daarnaast vergen met name drinkwatergebieden en natuurgebieden extra aandacht, hier is het van belang om verdroging tegen te gaan, evenals in kustprovincies waar men verzilting wil tegengaan. Het gehele vergunnings- en meldingsstelsel heeft dus het doel om het beheer van ons grondwater in goede banen te leiden voor zowel het heden als voor de toekomst.