Fijnstof en ongerustheid bij omwonenden van veehouderijen

De intensieve veehouderij zorgt de laatste jaren voor veel ongerustheid bij de omwonenden. De vrees om getroffen te worden door een bepaalde ziekte is groot sinds de Q-koorts een aantal slachtoffers heeft gevergd. Het gezondheidsrisico zou vooral liggen in de fijnstof die veehouderijen produceren en die afhankelijk is van het soort dieren, hun behuizing en het jaargetijde. Zo is de concentratie hoger bij pluimvee en varkens dan bij runderen.

Fijnstof en gezondheidsrisico’s

Naar de veiligheid van de omwonenden is nog maar weinig onderzoek gepleegd. In zo’n onderzoek gaat het om het meten van de aanwezigheid van micro-organismen in de buurt van een veehouderij. Met name de fijnstof en chemische samenstelling daarvan zouden een gezondheidsrisico kunnen betekenen. Een belangrijk aspect bij zo’n onderzoek is wat de minimum afstand tussen een veehouderij en een woongebied zou moeten zijn.

Fijnstof en het afnemen

Fijnstof is de verzamelnaam voor luchtdeeltjes van verschillende herkomst. De fijnstof van een veehouderij is wezenlijk anders van samenstelling dan de fijnstof in steden. De concentraties van die stofdeeltjes zijn in eerste instantie afhankelijk van de uitstoot en nemen in het algemeen daarna af naarmate de afstand tot de veehouderij groter wordt. Op die afname kunnen ook meteorologische omstandigheden en de beplanting en eventuele bebouwing een invloed hebben.

Gebrek aan wetenschappelijk onderzoek

Het ontbreekt helaas nog steeds aan voldoende kennis over de gezondheidsrisico’s van die fijnstof. Hoewel wordt aangenomen dat er gezondheidsrisico’s bestaan is de aard en de omvang niet precies bekend bij gebrek aan wetenschappelijk onderzoek. Over blootstelling aan fijnstof en de gezondheidsrisico’s in stedelijke gebieden is meer bekend maar die gegevens zijn niet bruikbaar voor de inschatting van de risico’s rond veehouderijen omdat de fijnstof van stedelijke gebieden teveel verschilt van die rond veehouderijen.

Q-koorts en veilige afstand

Wel is bekend dat bijvoorbeeld, wat de Q-koorts betreft, er meer slachtoffers zijn op kortere afstand van geitenstallen en er zijn aanwijzingen dat longontsteking vaker voorkomt in de nabijheid van geitenstallen en pluimveebedrijven. Maar er bestaat nog onvoldoende gegevensbasis die leidt tot eventuele maatregelen. Slechts in het geval van de Q-koorts is bekend dat het om afstanden van een kilometer of vijf kan gaan.

Wet geurhinder en veehouderijen

Omdat er geen harde gegevens beschikbaar zijn die aangeven welke afstand verhoogde risico’s voor de omwonenden met zich meebrengen wordt die afstand niet gebaseerd op de aanwezigheid van fijnstof. De minimumafstanden die nu in de praktijk worden gehanteerd zijn gebaseerd op geurhinder. De normen daarvoor zijn afkomstig van de Wet geurhinder en veehouderij.

Geur en gezondheidsklachten van omwonenden veehouderij

Omwonenden zijn echter vaak ongerust over de gezondheidsrisico’s die zij lopen bij een te korte afstand. De reuk van een veehouderij wordt door hen soms ook in verband gebracht met de gezondheid waarbij al gauw wordt gedacht dat een onaangename geur gepaard gaat met ziekteverwekkers. Alleen op basis daarvan kunnen al gezondheidsklachten ontstaan.

Ongerustheid en lokaal beleid

Om aan de ongerustheid van de omwonenden tegemoet te komen gaan er stemmen op om minimumafstanden lokaal vast te stellen. Op grond van wat omwonenden als een te korte afstand beschouwen kan de overheid op dit moment niet bepalen welke afstand als onacceptabel moet worden aangemerkt. Er bestaan immers geen landelijke normen voor de minimumafstand tussen een veehouderij en een woongebied. Daarom zou bij gebrek aan een landelijke regeling een lokaal beleid moeten worden ontwikkeld door de gemeente in samenwerking met de GGD en belanghebbenden.

Terugdringen uitstoot

Maar belangrijker dan die afstand is het terugdringen van de uitstoot van deeltjes uit de stallen. Luchtwassers kunnen daarbij een belangrijke rol vervullen maar er zal ook blijvende aandacht noodzakelijk zijn voor de verduurzaming van de veehouderijsector.