Depressief: Zie jij wat er van binnen schuilt?

Wat is depressief zijn en waarom is het zo makkelijk door te gaan in deze maatschappij? Niemand die het ziet, de dokter schrijft wel even een receptje uit en niemand die het ziet. Totdat het zo erg is dat het niet meer te ontwijken is …

Wat is een depressie?

‘Ik zie het de laatste dagen helemaal niet meer zitten’, of ‘ik voel me zo depressief’. Zoiets wordt tegenwoordig heel gemakkelijk gezegd, maar het is de vraag of er werkelijk sprake is van een depressie, of dat het hier gewoon om een wat sombere stemming gaat? Een depressie is immers officieel een psychiatrische ziekte, zelfs een van de meest voorkomende. Een sombere stemming daarentegen is géén ziekte, maar een ‘gewone’ tijdelijke verandering van stemming.

Wanneer is er sprake van een echte depressie?

Bij een echte depressie is de stemming abnormaal verlaagd. Er is dan sprake van een pathologische (= ziekelijke) daling van de stemming. Nu is de grens tussen normaal en abnormaal moeilijk te trekken, de overgang verloopt namelijk geleidelijk. Daarom heeft men in de loop der jaren een aantal normen of maatstaven ontwikkeld, aan de hand waarvan de arts kan bepalen of er nu wel of niet sprake is van een echte depressie. Die maatstaven zijn algemeen aanvaard. Bij een echte depressie zien we dat de stemming in de loop der tijd verder en verder daalt, tot aan een eventueel ernstig depressieve stemming. Hoe dieper de stemming gedaald is, des te ernstiger de depressie is. Die stemmingsdaling moet minimaal twee weken bestaan hebben voordat van een depressie gesproken mag worden. Het langer duren van de depressieve stemming is dus een belangrijke voorwaarde.

Een tweede belangrijk kenmerk voor het mogen stellen van de diagnose depressie is dat de depressieve stemming het functioneren op allerlei gebied negatief beïnvloedt. Wanneer we hier spreken over een depressie bedoelen we dus de psychiatrische ziekte of stoornis en niet een sombere of depressieve bui. Overigens is behandeling van deze ziekte meestal goed mogelijk.

Depressies worden vaak niet herkend

Niet iedereen die aan een depressie lijdt, komt in aanraking met de psychiater of met iemand uit de geestelijke gezondheidszorg. De meesten blijven bij de huisarts onder behandeling. Ongeveer de helft van de gevallen wordt door de huisarts niet als een depressie herkend. Dat komt niet doordat de huisarts niet deskundig genoeg is, maar doordat vooral de lichte vormen van depressie schuil kunnen gaan achter andere klachten. Bij veel mensen openbaart de depressie zich door voornamelijk lichamelijke klachten: pijnklachten, slapeloosheid, vermoeidheid en vermagering. Dit wordt (met een eigenlijk verouderde term) een gemaskeerde depressie genoemd. Niet de somberheid, maar de lichamelijke klachten staan op de voorgrond. Dit kan de huisarts op een verkeerd spoor zetten, en ook de patiënt zelf zal in eerste instantie niet aan een depressie denken. Gelukkig ontstaat er bij de huisarts de steeds meer belangstelling en aandacht om zo’n ‘verborgen’ depressie in een vroeg stadium te herkennen. Dat is erg belangrijk, aangezien de klachten dan eerder en beter te behandelen zijn.

Gevolgen voor de omgeving

Een depressie betekent niet alleen veel leed voor de betrokkene zelf, maar ook voor de naaste omgeving. Partner, gezin en familie voelen zich vaak erg machteloos omdat ze de patiënt niet kunnen bereiken. Ook maatschappelijk gezien heeft een depressie grote gevolgen. Het ziekteverzuim ligt bij depressieve patiënten vrij hoog, omdat zij niet naar behoren kunnen functioneren. Bovendien voelen zij zich lichamelijk niet fit, zodat zij veel medische zorg ‘consumeren’: vergeleken met mensen die niet depressief zijn, worden zij vaker door doktoren onderzocht. Vaak komen er zelfs verschillende specialisten aan te pas, die dan ook nog eens allerlei duur hulponderzoek aanvragen. Dit alles heeft tot gevolg dat depressieve patiënten veel medicijnen (vaak pijnstillers en/of slaappillen) voorgeschreven krijgen en veel – vaak onnodig – onderzocht worden.

De patiënt en zijn naaste omgeving

Niet alleen de patiënt lijdt; de omgeving lijdt mee. Hier staat men niet altijd bij stil. Vooral als een depressie ‘uit de lucht komt vallen’ en helemaal als het de eerste keer is, begrijpt de omgeving er niets van. Pogingen de patiënt op te vrolijken helpen niet. Adviezen als ‘kop op, morgen schijnt de zon weer’ of ‘probeer toch wat meer je best te doen’ werken alleen maar averechts, evenals andere goedbedoelde adviezen. De omgeving voelt zich al gauw machteloos worden. Ze begrijpt de patiënt niet en wordt ook vaak boos. De patiënt kan zich hierdoor nog schuldiger gaan voelen dan hij al deed. De aandacht voor de kinderen was al minder geworden en zin om te vrijen had hij al lange tijd niet meer. ‘Ik ben een waardeloze vader en echtgenoot.’

Het is ook niet of nauwelijks voorstelbaar, hoe een depressieve patiënt zich voelt. Dit is echt afschuwelijk voor hem. Hij wil zo graag anders maar kan dat niet! Hij voelt zich aan alle kanten lamgelegd. Hij schaamt zich diep, zodat praten erover niet echt bij hem opkomt. ‘Praten heeft toch geen zin.’

Het is steeds makkelijker om je depressie weg te stoppen. Niemand heeft het in de gaten, je zegt "Ik heb het zo druk!! Komt allemaal wel goed als het weer wat rustiger is." Omdat de maatschappij het zo druk heeft met zichzelf en alles maar half bekijkt is het makkelijker om iemand te zijn die een wrok met zich mee draagt. Dit hoeft niet bij iedereen zo te zijn, maar het gebeurt wel steeds vaker. Zelfs als je naar de dokter gaat, doen ze vaak niet meer moeilijk, snel een receptje uitschrijven en dan heb je weer anti-depressiva. Niemand die het ziet …