Autisme of hoofbegaafdheid: het verschil

Hoogbegaafden lopen soms ten onrechte het risico om voor autistisch door te gaan. Mensen die hoogbegaafd zijn en mensen die lijden aan het syndroom van Asperger, kunnen namelijk op het eerste gezicht een aantal overeenkomsten vertonen.

Moeite met veranderingen

Zowel hoogbegaafde kinderen als kinderen met het syndroom van Asperger hebben soms moeite met veranderingen en kunnen sterk hechten aan structuur. De drijfveren daarachter verschillen echter. Kinderen met Asperger ervaren de wereld als een soepje aan indrukken, als een gefragmentariseerde werkelijkheid waar ze niet of nauwelijks in slagen een eenheid in te ontdekken. De wereld als zodanig is alleen (beperkt) te begrijpen als structuur voldoende houvast biedt. De hoogbegaafde echter, kan de situatie op zich goed hanteren, maar weinig details en indrukken ontgaan hem. De wereld om hem heen roept vele vragen bij hem op en nodigt uit tot voortdurende verkenning en doorgronding.

Taalgebruik

Het taalgebruik van een hoogbegaafde kan opvallend vergevorderd zijn. Zowel hoogbegaafde kinderen als kinderen met Asperger kunnen klinken als kleine professortjes, die hun leeftijd ver vooruit zijn. Het verschil zit hem hier in de omgang met de taal. Mensen met Asperger hebben moeite met dingen als woordspelingen, beeldspraak, symboliek en metaforen. Zij neigen ertoe om alles letterlijk op te vatten. Ook is hun interesse vaak erg eenzijdig en kunnen zij lang uitweiden over één onderwerp, waarbij het hen volledig ontgaat dat de toehoorder zijn interesse is verloren. In hun betoog verliezen mensen met Asperger dikwijls de rode draad uit het oog, en verzanden zij in vele details. Zij missen dan het overzicht over het grote geheel. Hoogebegaafden zijn in staat om het grotere geheel te overzien, verbanden te leggen en tot de kern te komen. Bij hen vindt er, in tegenstelling tot iemand met Asperger, verdieping plaats in plaats van voortdurende herhaling.

Sociaal gedrag

Zowel hoogbegaafden als mensen met Asperger kunnen een voorkeur laten zien voor het alleen zijn. Ook hier verschilt echter de motivatie. Een hoogbegaafde kan voor de eenzaamheid kiezen uit een gemis aan gelijkgestemden. Hij voelt zich soms alleen en onbegrepen en mist de aansluiting met de mensen om hem heen. Dit kan ook aanleiding vormen tot een minder goede ontwikkeling van sociale vaardigheden en faalangst, maar van nature zou hij wel in staat zijn tot het aangaan van goede sociale contacten.
Iemand met Asperger kan zich moeilijk verplaatsen in de ander, en vindt het daardoor moeilijk om met andere mensen te kunnen samenwerken.

Motorische vaardigheden

Doordat hoogbegaafden vaak erg ‘in hun hoofd’ zitten en de wereld vanuit hun denken beredeneren, lopen ze soms achter in praktische en motorische vaardigheden. Daarbij komt nog dat ze slim genoeg zijn om de situaties die zij moeilijk vinden, te vermijden, zodat er uiteindelijk ook weinig verbetering plaatsvindt. Bij mensen met Asperger zijn problemen op dit gebied vaker of niet aanwezig, of blijvend.

Planning

Mensen met Asperger hebben vaak moeite met het plannen en organiseren van activiteiten zoals studie. Gaandeweg raken ze de draad kwijt en het lijkt moeilijk te zijn om het geheel, de tijdfasen en de lijn te overzien. Hoogbegaafden zijn hier prima toe in staat, al kunnen ook zij zich wel eens totaal verliezen in de details. Dit kan echter gebeuren doordat zij de details al even interessant vinden als het hoofdonderwerp en vanuit hun brede interesse geneigd zijn om overal aandacht aan te willen geven.

Kortom: doordat hoogbegaafden en autisten soms gedrag laten zien dat op het eerste gezicht overeenkomt, vindt er soms een onjuiste inschatting plaats, met alle - vaak onprettige - gevolgen van dien. Het is daarom van groot belang dat de juiste diagnose wordt gesteld.