Hoogtevrees, angst voor smak in de diepte
Rijden langs een ravijn, een ritje in de kabelbaan, op een ladder staan of een toren beklimmen... Wie hoogtevrees heeft, is bang voor controleverlies op grote hoogten. Irrationele gedachten voorkomen een snelle aanpassing aan visuele prikkels. Draaierigheid, verkramping, paniek en allesoverheersende angst om te vallen of te springen versterken de ontreddering. Is er aan hoogtevrees niets te doen? Toch wel. Blijven oefenen is raadzaam. Op naar de tribune, brug, roltrap, achtbaan en galerijflat...
Hoogtevrees is gezond
Hoogtevrees is universeel. Het is geen aandoening, ziekte of afwijking. Het is zelfs aangeboren ofwel compleet ingeprogrammeerd. Iedereen heeft min of meer een natuurlijke angst voor hoogten, of liever: afgronden. Dit is instinct. We zijn van nature niet gewend op grote hoogten te zijn of in immense diepten te turen. Dieren en kinderen zijn terughoudend als ze bijvoorbeeld op een vijf meter hoge glazen vloer worden geplaatst. Een bepaalde mate van deze instinctmatige hoogtevrees is dus heel gezond. Het beschermt ons tegen levensgevaarlijke valpartijen en wijst ons op risico's. We nemen dus voorzorgsmaatregelen als we een berg beklimmen of langs een steile afgrond lopen. We houden ons vast aan de leuning van de trap, halen het niet in ons hoofd om roekeloos een dak te betreden en weigeren een wandeling over een touw dat tussen twee wolkenkrabbers is gespannen.Angst om te vallen
Pas als de persoon in het dagelijks leven last ondervindt of als de angst extreme vormen aanneemt, noemt men het 'acrofobie', een hoogtefobie. De persoon wordt dan bijv. onredelijk bang om op een stoel te staan, durft niet over de leuning van een brug te kijken of wordt panisch bij de gedachte door bergen te rijden. De onderliggende vrees is grofweg de angst om onderuit te glijden, te vallen, het evenwicht te verliezen, enz. In het algemeen kan worden gezegd dat hoe minder vaak men zich blootstelt aan hoogten, hoe buitensporiger het probleem op den duur kan worden. Vaak is de angst helemaal niet consequent: Het is mogelijk dat iemand als de dood is om op een keukentrapje te staan, maar wel zonder problemen in de skilift stapt. Overigens hoeft iemand met hoogtevrees niet per se zelf op een hoogte te zijn, angst treedt - in mindere mate - ook op als de persoon iemand anders op een hoogte ziet. Dit heet plaatsvervangende hoogtevrees. Vooral beschermende en sociaal betrokken mensen hebben hier last van.Optische en cognitieve hoogtevrees
Er zijn verschillende vormen van hoogtevrees. Pure hoogtevrees komt bijvoorbeeld in een vliegtuig voor, bovenop een berg of hoog in een flat. Je ervaart de hele situatie als 'gevaarlijker' dan op de grond. De persoon bevindt zich veilig achter glas en heeft geen uitgebreide bijgedachten, maar voelt zich toch ongemakkelijk. Dit noemt men ook wel optische hoogtevrees, een hoogtevrees ontdaan van alle gedachten. De andere vorm, en de meestvoorkomende vorm, is cognitieve hoogtevrees. Hierbij maakt de persoon zichzelf wijs dat een constructie niet sterk genoeg is - specifiek constructievrees genoemd - of krijgt hij irrationele gedachten zoals 'hoe zou het zijn als ik hier ga springen' of 'wat gebeurt er als iemand mij een duwtje geeft.' Hij kijkt naar beneden en vraagt zich af hoe het voelt als hij nu zou vallen. Er is dus sprake van springangst en/of valangst. Een akelige sensatie schiet door het lichaam. In dit geval reageert het lichaam dus heel heftig op zowel het zicht als de gedachtegang.Dieptevrees
In de praktijk zal er meestal sprake zijn van een mengvorm van beide typen hoogtevrees. Een subvorm is de imaginaire dieptevrees zoals die voorkomt bij zwemmen in diep, helder water. Deze dieptevrees noemt men ook wel 'bathofobie'. Een typisch voorbeeld van dieptevrees: De zwemmer raakt in paniek van gedachten over de diepte van het water, en vervolgens hoe het voelt om naar de bodem te zinken. En dan is er nog een vorm: Er zijn mensen die juist niet omhoog durven kijken, bijvoorbeeld naar de top van een wolkenkrabber. Eigenlijk is dit een soort omgekeerde hoogtevrees, want ook hier is sprake van in een 'diepte' kijken, en ook hier kan men zich instabiel, wankel, duizelig en trillerig gaan voelen.Wie krijgt er hoogtevrees?
Hoogtevrees komt vaker voor bij ouderen. Het aantal mensen met hoogtevrees neemt toe vanaf het dertigste levensjaar, met name door een toename van het gevoel van verantwoordelijkheid. Vanaf het vijftigste jaar komt het vooral door ouderdomsonzekerheid en de beperkingen in bewegingen. Wie beseft minder behendig en lenig te zijn, wordt logischerwijs voorzichtiger. Maar de mensen die het meest last hebben zijn 'controlfreaks', zij die ook nog eens erg voorzichtig en bovengemiddeld bang zijn. Al van jongs af aan blijkt de perfectionistisch ingestelde mens zijn last te dragen, de angst om de controle over zichzelf te verliezen. Dit gaat gepaard met een algemene onzekerheid die ook in andere situaties een rol speelt. Er is dan bijv. de plotselinge angst om gekke dingen te gaan roepen bij een huwelijksinzegening. In al deze gevallen is het kenmerkend dat de persoon zich bewust wordt van een grote vrijheid. Bijvoorbeeld dus om van de grote hoogte te kunnen springen. De persoon is doodsbenauwd om het daadwerkelijk te doen, dus bang om een onverantwoorde beweging te maken en de fout van zijn leven te maken.Flinke smak geen oorzaak
Hoogtevrees blijkt men niet te krijgen door een bijzondere ervaring zoals een val van grote hoogten, integendeel. Vaker zijn het juist de mensen zonder hoogtevrees die ooit een flinke smak hebben gemaakt. Men neemt aan dat kinderen met hoogtevrees minder ondernemen, minder oefenen met hoogten en daarom de angst in stand houden. Ook de rol van de ouders en verdere omgeving valt niet uit te vlakken: Als deze grote hoogten al uit de weg gingen, is de kans groot dat het kind aanneemt dat hoogtevrees volledig terecht is. Hoogtevrezers blijken daarnaast de daadwerkelijke gevaren van grote hoogten te overschatten. Ze zien meer gevaren dan anderen en denken dat eventuele verwondingen veel erger zijn dan daadwerkelijk het geval zou zijn.Visuele verwerking en binnenoor
Hoogtevrees kan gevaarlijk zijn als de persoon zich op een hoogte bevindt en daadwerkelijk het evenwicht verliest, of zo in paniek raakt dat hij of zij zichzelf niet in veiligheid kan brengen. Duizeligheid en evenwichtsstoornissen zijn dan ook hoofdsymptomen van hoogtevrees. En dit is ook precies het verschil tussen iemand die geen hoogtevrees heeft en iemand die het wel heeft. De laatste moet teveel vertrouwen op visuele signalen om de balans te handhaven, en in het bijzonder het bewegen op grote hoogte vereist meer dan normale visuele verwerking. Niet iedereen kan dit goed. Het hele kijkperspectief ligt anders dan gewoonlijk. De visuele cortex raakt soms overwerkt wat resulteert in verwarring en desoriëntatie. Om die reden is cognitieve therapie (gedragstherapie) dan ook vaak niet de beste oplossing. Immers, het eigenlijke probleem zou in geen gevallen wel eens helemaal niet psychologisch of gedragsmatig kunnen zijn, maar puur vestibulair, dus vanuit het in het binnenoor liggende evenwichtsorgaan. Hiervoor zijn onderzoeken gaande.Bekende hoogtevrees situaties
- Reuzenrad, achtbaan, kermisattracties
- Flatgebouwen, wolkenkrabbers, balkons, galerijflats, balustrades
- Roltrappen, open trappen, glazen liften
- Kabelbaan, skilift, stoeltjeslift, gondels, monorail
- Keukentrapjes, ladders, steigers
- Diep helder water, duikplanken
- (Kerk)torens, uitzichtpunten
- Klimhal, survivals, abseilen, bungeejumpen, ballonvaart, skipistes, klimrekken
- Berghellingen, bergpaden, ravijnen, rijden in bergen
- Bruggen, viaducten
- Toeristische plekken zoals Eiffeltoren, Domtoren, Euromast
- Hoge plaats in theater, circus en stadion
- Vliegtuig (deze in context met vliegangst)
Symptomen hoogtevrees
De verschijnselen van hoogtevrees uiten zich meestal in een paniekaanval of hyperventilatie. Deze manifesteren zich als volgt:- Duizeligheid, draaierigheid, zwart voor de ogen
- Verkramping, gespannenheid
- Paniekgevoelens, gevoel dood te gaan, gek te worden
- Rampscenario's verzinnen, zoals denken dat je een groot ongeluk gaat veroorzaken
- Hartkloppingen, bonkend hart
- Transpiratie, klamme handen
- Zware benen
- Huilen, ontreddering
- Misselijkheid
- Concentratieverlies
- Benauwdheid, ademnood
- Bleek worden
- Angst voor evenwichtsverlies en vallen, daadwerkelijk evenwichtsverlies
- Daadwerkelijk denken dat je gaat springen of dat iemand je gaat duwen
- Angst om flauw te vallen
- Trillen, beven, schokkerig bewegen
- Houvast zoeken
- Geen vertrouwen in eigen lichaam of psyche
- Het lichaam laag houden, knielen, kruipen
- Vluchtreactie
- Gevoel in de diepte te worden gezogen
Hoe kom je van hoogtevrees af?
Er worden diverse therapieën aangeboden, waaronder gedragstherapie, hypnose of VR (Virtual Reality) waarbij hoogtesituaties door middel van een speciale bril worden nagebootst. Het succes van deze therapieën hangt af van het onderliggende probleem. Is de oorzaak een daadwerkelijke evenwichtsstoornis, dan neemt de slagingskans aanzienlijk af. In alle gevallen is het van belang hoogten niet volledig te vermijden. Doe je dat wel dan bevestig je steeds voor jezelf dat een hoogte inderdaad gevaarlijk is, en dus uit de weg gegaan moet worden. Je maakt daarmee de angst erger en dit veroorzaakt dan weer angst voor de angst. De vicieuze cirkel. De sleutel is het patroon doorbreken. Dit kan door het negatieve gevoel om te zetten in iets positiefs. Je kunt hier bijv. muziek voor gebruiken. Terwijl je een toren beklimt of in een kabelbaan zit, zet je je favoriete muziekstuk op en de ervaring wordt een geheel andere. Zo ontwikkel je het 'kick' gevoel, noodzakelijk om juist te genieten van een hoogte, of op zijn minst er een neutraal beeld van te hebben. Blijven oefenen met hoogten maakt een hoogte op een gegeven moment gewoon. Denk aan de glazenwasser die elke dag op een ladder staat en dat niet bijzonder vindt."Feel the fear and do it anyway" ~ Susan Jeffers
Gerelateerde artikelen
Wat is hoogtevreesHoogtevrees is de meest voorkomende fobie, een acrofobie. Een acrofobie veroorzaakt duizeligheid, angstaanvallen, paniek…
Hoe kom je van overdreven hoogtevrees afHoogtevrees is een onbegrijpelijke, maar veelvoorkomende angst waar menigeen door gehinderd wordt. Een angst die volledi…Bronnen en referenties
- Inleidingsfoto: Comfreak, Pixabay
Reageer op het artikel "Hoogtevrees, angst voor smak in de diepte"
Reacties
Ve, 30-08-2017 01:15 #11
We gaan met een reis van school naar de Ardennen, heb hele erge hoogtevrees en ben een controlfreak, op de lijst van activiteiten staat onder andere abseilen in de natuur, klimmen, berghiken. Ik ben 15 dus heb geen keus of ik het wel of niet doe. Help!
Yolanda, 18-09-2016 11:42 #10
Ik heb het met bruggen en viaducten - Ik ben zelf al lang, ben hypermobiel dus voel me in rustig wandeltempo erg onstabiel - en ben gewoon bang dat ik naar beneden val - ik word naar die diepte gezogen als een magneet, terwijl ik zo geniet van het leven. Ik ontwijk zoveel mogelijk dit soort dingen maar loop ook veel mooie wandeltochten mis…
Erika, 12-05-2016 09:59 #9
Op mijn werk wordt niet echt begrepen dat het zweet in mijn handen staat als ik met de lift naar de 15 of hoger moet, langs de ramen moet lopen, vind ik al helemaal niet prettig. Maar in een vliegtuig zitten vind ik minder angstig (terwijl er ook een hele ruimte onder me zit). zolang er maar geen turbulentie is, want dan zit ik ook met het hartkloppingen. Ik weet dat het tussen m'n oren zit, ik probeer steeds een stapje verder. Maar wil dit in eigen tempo kunnen doen.
Maar hoe kan ik dit uitleggen. dat ik hoge gebouwen helemaal niks vind, maar dat het in een vliegtuig minder is
Ronald, 11-05-2016 17:27 #8
Ik ben vooral bang voor sommige attracties maar al helemaal voor achtbanen met loopings! Dat vind ik echt heftig. Ik ga met naar de efteling en eigenlijk wil ik in de vliegende hollander ofzo. Maar mijn hoogtevrees houdt mij tegen! Zou ik het wagen of niet?
Debbie, 25-03-2014 10:41 #7
Hoi,
Mijn dochter komt in een flat te wonen op de derde etage, haar voordeur is de op een na laatste deur achter op de galerij. Rechts op de galerij is een open spijlen balustrade, dus je ziet alles. Voor mij prachtig want het uitzicht daar is werkelijk helemaal geweldig.
Maar mijn man trekt het absoluut NIET!
Hij voldoet aan het hele rijtje symptomen, verstarren, natte handen, paniek, trillen… noem maar op. Op de tweede verdieping, … geen probleem! Hij baalt als een stekker, is ook heel boos op zichzelf. Hij is dus niet in staat om haar te helpen met klussen en in de toekomst te bezoeken. Nou kun je met twee dagen therapie van deze fobie afkomen maar dat kost een kleine 1000 euro! Ik denk dat een favoriet muziekje op zijn oren niet afdoende zal zijn, zijn er nog ander tips?
Met vriendelijke groet, Debbie.
Reactie infoteur, 08-02-2016
"The fears we don't face become our limits." ~ Robin Sharma
Eddie, 14-08-2013 19:59 #6
Goedendag, ik ben glazenwasser en had in het begin ook de angst om te vallen van de ladder. Na ongeveer anderhalf jaar ging de angst voorbij en werd het een gewoonte. Helaas ben ik een half jaar gevallen van de ladder, de ladder die gleed onder me vandaan. Met een gekneusde rechter hand en een linker arm gebroken. Na het ongeval had ik er wel iets last van, maar de laatste weken dan blijf ik halverwege de ladder en begin ik te trillen. De ene dag gaat het wel beter dan de ander. maar ben wel een heel stuk onzekerder geworden. Ik ga er nog wel op omdat het van mezelf moet. En soms ga k alleen tot n bepaalde hoogte goed en dan op b bepaalde hoogte val k stil. Het is en komt inderdaad door het doen denken van: als hij maar niet glijd, staat hij goed, Ow wat beweegt hij veel.(wat normaal is) Maar als ik in de hoogwerker of gondel sta, dan heb ik weer helemaal nergens last van. Dus dit word weer ff n aantal weken of maanden er door heen zien te konen, ben al geminderd tot een bak koffie in de ochtend. Hopelijk wikt t werken en weer slijten.
Mvg eddie
Reactie infoteur, 08-02-2016
"Fear is not real. It is the product of thoughts you create. Danger is very real, but fear is a choice."
Derycke Freddy, 31-12-2012 10:33 #5
Onlangs zijn we op vakantie geweest in NL dicht bij Nijmegen, ook ik ben mettertijd bang geworden van die bruggen, ik ben nooit een rallypiloot geweest maar soms ginder ikzelf het verkeer op autowegen, handen vastgeklemd rond het stuur en bang zijn om een ongeval uit te lokken, ik zou niet graag mijn familie iets aan doen maar wat moet ik doen?thuis blijven?zulke momenten ben ik niet te spreken en moet er mij niemand iets vertellen wat gedaan help mij en muziek zulke momenten heb er mijn twijfles over ik ril als ik eraan denk, moet ik naar de dokter? en welkd DR.dan
Reactie infoteur, 31-12-2012
Hi Freddy, onder 'Hoe kom je van hoogtevrees af?' in het artikel staat precies wat je kunt doen. Ik kan niet meer voor je betekenen. Grt, A.
Joost, 14-10-2012 21:27 #4
Ik krijg steeds meer moeite om bruggen en viaducten over te rijden, vooraf maak ik me al zenuwachtig en met het zweet in de handen lukt het me de brug te passeren. Er zit wel verschil in bruggen, de Waalbrug bij Nijmegen is geen enkel probleem vanwege het feit dat deze brug is omgeven door een groot stalen raamwerk (je krijgt dan meer het idee dat er niets kan gebeuren), echter de brug bij Ewijk is open en vlak en levert wel een groot probleem op. Tegenwoordig rij ik zelfs gewoon om bij sommige bruggen, is dit beeld herkenbaar?
Reactie infoteur, 15-10-2012
Hi Joost, ja. Iedereen met hoogtevrees weet hoe moeilijk het is om 'normaal' te blijven denken. Hoogtevrees treedt meestal alleen op in bepaalde situaties. In je hoofd maak je er meer van dat het werkelijk is, waardoor je allerlei geestelijke en fysieke klachten krijgt en je die plekken gaat vermijden. Eigenlijk moet je dat dus niet doen, en gewoon de bruggen blijven passeren. Je voorganger achterna rijden en goede muziek opzetten kan soms schelen. Verder jezelf niet toestaan om allerlei rare gedachten te hebben, maar jezelf juist toespreken dat je alleen rationeel mag denken. Een brug is een brug, en de kans dat je met auto en al het water induikt is zo goed als nihil. Jezelf dit dus voorhouden als de angst toeslaat. Verder veel oefenen… Grt, A.
Mieke van Herwijnen, 30-09-2012 18:29 #3
Het is heel gek maar ik heb veel last van hoogtevrees, bruggen, roltrappen e.d, maar geen vliegangst, de trap naar het vliegtuig toe vind ik veel enger dan 10 uur vliegen.
Reactie infoteur, 01-10-2012
Hi Mieke, herkenbaar! In een vliegtuig zit je opgesloten en weet je dat je er niet uit kunt springen of vanaf kunt vallen. Bij alle andere zaken die je noemt kan dat wel. Misschien zit daar de sleutel van het probleem. Grt, A.
Benn, 29-04-2011 02:24 #2
Ik werkte vroeg als schilder en ben deels hierdoor daarmee moeten stoppen ik heb eerder constructie vrees dan hoogte vrees. ik heb daardoor een stelling te voorzichtig willen beklimmen en trok hiermee mijn knie uit de kom en ben door dit ongeval gestopt als schilder. ik heb schrik op ladders en stellingen of andere constructie's die ook maar het kleinste beetje bewegen ik kan wel perfect normaal fungeren in bijvoorbeeld een zeer hoge attractie of zo ook heb ik als ik ergens zeer hoog en onstabiel op sta de drang om naar beneden te springen om toch maar van de plaats weg te zijn. is dit laatste normaal bij hoogtevrees?
Reactie infoteur, 30-04-2011
Hi Benn, ja dit laatste is normaal, zie ook het artikel. Eigenlijk word je bang voor jezelf, omdat je gaat nadenken wat je met zo'n enorme hoogte kunt doen. Natuurlijk is dat in de eerste plaats de gedachte om er vanaf te vallen, maar springen is een goede tweede. Je weet dat je maar een stap en een seconde verwijderd bent van het grote drama. Als je er zo over nadenkt is hoogtevrees niet zo gek! Groetjes, A.
Kees van der Meet, 05-12-2010 23:14 #1
Tijden het autorijden, zie ik een oprit naar een hoger gelegen weggedeelte. B.V.een viaduct of brug. Een plotselinge angst overfvalt mij. IK hou het stuur stevig vats en rij te langzaam verfder. Dir levert hinder op voor het overige verkeer. Maar ik ben bang om harder te rijden. Ik hou het stuur danook veel te krampachtig vast en hou mijn blik strak op de weg gericht. Wat kan ik hier tegen doen. Ik voel mij vaak heel elendig
Reactie infoteur, 06-12-2010
Hi Kees, in het artikel staat onder 'Hoe kom je van hoogtevrees af', wat je eraan kunt doen. Je favoriete muziek tijdens het autorijden is aan te bevelen. Groetjes, A.
Laatste update: 10-06-2015
Rubriek: Mens en Samenleving
Subrubriek: Psychologie
Bronnen en referenties: 1
Reacties: 11