Antidepressiva - Medicatie tegen Depressie

Antidepressiva zijn middelen die worden ingezet tegen depressie, dan wel ernstige neerslachtigheid. Antidepressiva vallen onder de groep psychofarmaca (medicatie voor psychische en/of psychiatrische klachten) en kunnen tevens worden ingezet bij de bestrijding of vermindering van angst- en paniekaanvallen. Welke klassieke en tweede generatie antidepressiva (de merknaam en stofnaam) heb je en wat zijn de bijwerkingen, neveneffecten en ontwenningsverschijnselen?

Psychofarmaca - Antidepressiva

Psychofarmaca kunnen worden gebruikt om psychische en psychiatrische klachten te bestrijden of te voorkomen, ze nemen echter de oorzaken niet weg. Psychofarmaca worden in de geestelijke gezondheidszorg veelal ingezet als een onderdeel van een behandelmethode en kunnen de kwaliteit van leven van mensen met psychische klachten verbeteren, een aandoening bestrijden of soms ook herhaling van klachten voorkomen.

Werking psychofarmaca

De werking en effectiviteit van psychofarmaca kan van patiënt tot patiënt en van situatie tot situatie verschillen. Daarenboven hebben medicijnen/psychofarmaca naast bedoelde effecten, ook altijd bijwerkingen. Belangrijk is tijd, geduld en deskundige begeleiding om de dosering, effecten, werking en bijwerkingen van medicijnen te evalueren en tevens het gebruik -waar nodig- bij te stellen. Psychofarmaca zijn onder te verdelen in/gericht op:

• Bestrijden of voorkomen van een depressieve stemming - Antidepressiva.
• Bestrijden of voorkomen van psychosen - Antipsychotica.
• Bestrijden van stemmingsschommelingen - Stemmingsstabilisatoren.
• Bestrijden van angst - Kalmerende middelen en antidepressiva.
• Bestrijden van slapeloosheid - Slaapmiddelen.

Let wel: Dit artikel dient slechts ter informatie. Voor juist gebruik, toepassing, dosering of wijziging van antidepressiva is het noodzakelijk om te overleggen met een deskundige arts.

Kenmerken of symptomen bij een depressie

Wat is een Depressie

Een depressie is een toestand waarbij er sprake is van (zeer) ernstige neerslachtigheid (zie verder onder kenmerken).

Kenmerken - Symptomen Depressie

Kenmerken van een depressie kunnen zijn:

• Een sombere/neerslachtige stemming gedurende langere tijd.
• Verlies van interesse in anderen, in eten of in seks.
• Gevoel van waardeloosheid of schuldig voelen.
• Besluiteloosheid.
• Aandacht- en concentratieproblemen.
• Vermoeidheid, gevoel van uitputting.
• Een opgejaagd of juist een geremd gevoel.
• Slaapproblemen (inslaap - en doorslaapproblematiek)
• Suïcidegedachten.

Medicatie - Antidepressiva

Antidepressiva zijn middelen tegen depressie, depressieve verschijnselen oftewel ernstige neerslachtigheid (somberheid). Antidepressieve medicatie kan ook worden gebruikt voor het bestrijden van angst- en paniekaanvallen, fobieën en dwangmatig handelen.

Effecten van Antidepressiva - Evaluatie Gebruik

De effecten van deze medicatie kan van persoon tot persoon verschillen. Wat bij de één een effectief middel is, kan bij de ander niet of nauwelijks werkzaam zijn. Met antidepressiva kan veelal pas na 2 tot 4 weken beoordeeld worden of het middel voldoende of effectief werkt. Indien het niet voldoende werkzaam is, zal of de dosering veranderd moeten worden of overgegaan worden tot descriptie van andere medicatie. Het gebruik van antidepressiva vraagt degelijke en regelmatige evaluatie van de effecten door een deskundige arts of psychiater.

Soorten antidepressiva

Klassiek en Tweede generatie. Er bestaan twee soorten antidepressiva, namelijk: 'klassieke' en 'tweede generatie' antidepressiva. Ze verschillen in de mate van effect en in de bijwerkingen die ze kunnen veroorzaken.

Stofnaam en merknaam

De namen van medicijnen kunnen soms verwarring geven, daar ze zowel een stofnaam (generieke ofwel generische naam) hebben, als een merknaam. Wanneer het patent op een medicijn is verstreken, mogen -buiten de uitvinder- ook andere fabrikanten het betreffende medicijn gaan produceren. Ze mogen echter niet de merknaam gebruiken.

Stofnaam goedkoper

Medicijnen die worden verstrekt onder de stofnaam zijn over het algemeen goedkoper, terwijl de werkzaamheid vaak hetzelfde is als die onder een merknaam. In het onderstaande overzicht worden zowel de stofnaam als de merknaam gegeven. Tevens worden merknamen gegeven van enkele -vaak voorgeschreven- antidepressiva in het buitenland (die je ook op Internet tegen kunt komen).

Klassieke en tweede generatie antidepressiva - Merknaam en stofnaam

Reversibele Monoamineoxidase remmer - RIMA

Buiten antidepressiva wordt bij depressie de Reversibele Monoamineoxidase remmer gebruikt, ook wel RIMA genoemd (Reversibele Inhibitor van Monoamineoxidase). In Nederland is hiervan slechts één medicijn verkrijgbaar: moclobemide (Aurorix).

MAO-remmers

Bij zeer ernstige depressies waarbij bovenstaande middelen niet helpen, worden soms de klassieke MAO-remmers gebruikt zoals tranylcypromine (Parnate, Tilcyprine) en in sommige gevallen ook wel fenelzine (Nardil).

Buitenlandse merknamen anti-depressiva

Merknamen hebben in het buitenland (op buitenlandse websites of in Engelse naslagwerken) vaak een andere naam dan in Nederland, zo zijn er de merken:

• Citalopram (Cipramil) - Celexa.
• Fluoxetine (Prozac) - Fontex, Fluctin .
• Fluvoxamine (Fevarin) - Faverin, Luvox .
• Mirtazapine (Remeron) - Zispin.
• Paroxetine (Seroxat): Paxil, Aropax, Deroxat.
• Sertraline (Zoloft): Lustral.

Antidepressiva - Werking en gebruiksduur

Men weet niet hoe antidepressiva nu precies werken. Middelen tegen depressie werken niet direct. Over het algemeen kan het 2 tot 4 weken duren alvorens een effect merkbaar/voelbaar is. De antidepressiva dienen ook regelmatig geslikt te worden. Zo nu en dan -alleen een tablet innemen op het moment dat het nodig lijkt- heeft geen enkele zin. Indien er sprake is van een chronische depressie zal er een andere indicatie nodig zijn dan wanneer er sprake is van een reactieve depressie (depressie als gevolg van een bepaalde (traumatische) gebeurtenis.

Bijwerkingen antidepressiva

De bijwerkingen van antidepressiva beginnen in veel gevallen eerder dan dat het middel in werking treedt, hetgeen twijfel kan geven bij de patiënt over het al dan niet doorgaan met de medicatie. Soms meteen en soms bij het gebruik in de tweede week, dient men alert te zijn dat de klachten en het depressieve gevoel juist versterkt kunnen worden. In sommige gevallen is er de ervaring dat men onverschilliger wordt en tevens kunnen suïcidegedachten makkelijker tot daden leiden. Indien de gemoedstoestand of stemming na ca. 4 weken niet is verbeterd, kan bij een aantal middelen de dosis worden verhoogd. Indien er na 6 tot 8 weken nog geen sprake is van effect, heeft het mogelijk geen zin om het betreffende middel te blijven gebruiken en kan beter een ander antidepressief middel ingezet worden.

Mensen met een depressie zullen zelf ook de voor- en nadelen van het gebruik van psychofarmaca af moeten wegen. Buiten het advies van de arts kan contact met lotgenoten tot steun zijn. Ook kan er -bij twijfel- altijd een second opinion gevraagd worden.

Werking/bijwerkingen en neveneffecten van antidepressiva

Naast de antidepressieve middelen worden soms andere middelen ingezet om bijvoorbeeld bijwerkingen te voorkomen of tegen te gaan. Werking en bijwerkingen van het medicijn staan altijd uitgebreid beschreven in de bijsluiter. De apotheker is zelfs verplicht om je bij elk medicijn dat ze meegeven een bijsluiter mee te leveren. Je kunt tevens (indien je de bijsluiter kwijt bent b.v.) bijsluiters van alle medicijnen raadplegen via internet; onder meer op de sites: www.repertorium.org of www.ziekenhuis.nl.

Klassiek - Tweede generatie antidepressiva

Er bestaan twee groepen antidepressiva, namelijk de klassieke en de nieuwere zogeheten ‘tweede generatie’ antidepressiva. Antidepressiva kunnen verschillende bijwerkingen hebben, die van persoon tot persoon en van situatie kunnen verschillen. Sommige bijwerkingen komen bij zeer weinig patiënten voor, andere juist bij veel gebruikers. Overleg altijd met je arts, beslis nooit zelf over wijziging of beëindiging van de door jou gebruikte medicatie.
Er zijn dus twee soorten antidepressiva:

• Klassieke antidepressiva (TCA's oftewel tricyclische antidepressiva)
• Tweede generatie antidepressiva (vooral SSRI's ofwel Selectieve Serotonine Heropname Remmers)

Mogelijke bijwerkingen klassieke antidepressiva (TCA's)

• Sufheid, dufheid of sloomheid.
• Anticholinerge effecten: droge mond en/of ogen, moeilijk plassen, wazig zien, geheugen-
• en concentratiestoornissen en obstipatie (verstopping darmen)
• Seksuele problemen, zoals verminderde zin in seks (libidoverlies) of erectieproblemen.
• Plotselinge duizeligheid en versnelde hartslag (bij ouderen kan dit problematisch zijn)
• Gewichtstoename als gevolg van verhoogde eetlust.
• Verminderde hartwerking door verstoord hartritme.

Mogelijke bijwerkingen tweede generatie antidepressiva (SSRI’s)

• Nervositeit, (ernstige) agitatie.
• Misselijkheid, braken, diarree.
• Hoofdpijn.
• Slapeloosheid.
• Seksuele problemen, zoals libidoverlies) of erectieproblemen.
• Bloedingstoornissen (blauwe plekken)
• Vermindering van de eetlust.
• Na kort gebruik soms gewichtsafname; na langer gebruik of na stoppen soms juist gewichtstoename.
• Ontwenningsverschijnselen bij het gebruik van kort werkende middelen.

Effecten op het gedrag

Antidepressiva kunnen -naast de bovengenoemde lichamelijke bijwerkingen- ook (neven)effecten hebben op het gedrag. Zoals onder meer onverschilligheid of tijdelijk (te) makkelijk belangrijke besluiten nemen. Tevens kan in sommige gevallen een verhoogd risico op zelfmoordgedachten (suïcide) ontstaan.

Contra-indicaties - Interactie/Interferentie andere medicatie/ziektes

Wees altijd alert bij gebruik! Voor medicijnen kunnen ook contra-indicaties zijn. Bepaalde medicatie kan niet altijd gebruikt worden en kan in sommige gevallen zelfs gevaarlijk zijn. Denk bijvoorbeeld aan gebruik tijdens de zwangerschap, op te jonge of te hoge leeftijd, bij interactie met andere medicatie of interferentie met andere gezondheidsproblemen. Hoewel de descriptie van de middelen onder controle staat van de voorschrijvende arts/deskundige en de apotheker, is het belangrijk om -voor de zekerheid- zelf ook alert te blijven.

Beëindiging medicatie bij een depressie - Antidepressiva en ontwenningsverschijnselen

Sommige mensen stoppen met het slikken van antidepressiva zonder dit te overleggen met de arts. Dit kan zeer nadelige gevolgen hebben. Na het stoppen kan namelijk een depressie ontstaan, daar de (onderliggende) depressie nog niet over is of doordat er een nieuwe depressie ontstaat. Over het algemeen zal een arts adviseren een anti-depressivum gemiddeld 6 tot 9 maanden te gebruiken.

Voortijdig Stoppen

Hoewel de meningen over de percentages kunnen verschillen komt naar voren dat er bij 50% van de patiënten die voortijdig stoppen, de kans is dat de depressie binnen enkele maanden terugkeert. Bij patiënten die na 6 of 9 maanden stoppen blijkt bij ca. 20% van de patiënten de depressie terug te keren.

Ontwenningsverschijnselen Antidepressiva

Na het abrupt stoppen met antidepressiva -echter soms ook bij het geleidelijk afbouwen- kan het lichaam reageren met ontwenningsverschijnselen (welke soms verward worden met terugkeer van de onderliggende depressie).

Ontwenningsverschijnselen kunnen zijn

• Maag- en darmklachten: buikpijn, misselijkheid, overgeven, diarree.
• Griepachtige verschijnselen: zweten, rillingen, spierpijn, verzwakt gevoel.
• Angst, nervositeit, gevoel van opwinding en rusteloosheid.
• Slaapproblemen, nachtmerries.
• Bewegings- en evenwichtsstoornissen: duizeligheid, onrust, stijfheid, trillingen.
• Gevoelsstoornissen: gevoel van een elektrische schok, kriebel.
• Hartklachten (echter zelden voorkomend): hartritmestoornissen.

Lees verder

• Antipsychotica - Medicatie tegen Psychosen
• Emoties - wat is de functie van emoties