Hoe ga je met armoede om?

Iedereen gaat anders om met armoede als het je overkomt. Waar de een het onder geen voorwaarde wil laten zien, zal de ander in de slachtofferrol duiken en weer iemand anders gaat vechten om er uit te komen. Waarbij sommige mensen heel ver kunnen gaan, wat weer als onverantwoordelijk wordt betiteld. Toch ligt er volgens enkele wetenschappers een duidelijk vraag over de verantwoordelijkheid tijdens de periode van armoede. Een ernstig gebrek aan geld, voldoende geld om van te kunnen leven, doet iets met het brein. Natuurlijk is dit geen vrijbrief om de bank te overvallen, winkels leeg te graaien of portemonnees van oude dames te roven. Maar er zijn verschillende wetenschappers die aangeven dat het iets met ons brein doet, als er niet genoeg geld is om van te leven. Niet de bank beroven, maar minder capabel om die volgende stap te zetten om uit die armoede te stappen.

Op zich natuurlijk ook niet zo vreemd, want waar de mens – als er voldoende geld is om van te leven – met allerlei zaken bezig is als werk, scholing, ontspanning etc. is het brein bij een ernstig tekort alleen maar bezig om te kijken hoe aan geld te komen. Het is een soort overlevingsmodus die zich in werking stelt, want behalve een dak boven je hoofd moet de maag gevuld worden. Er is dan geen ruimte meer voor andere zaken en als dit maar lang genoeg duurt, kunnen mensen er in vast draaien.

De bandbreedte in het brein

De bandbreedte in het brein staat onder druk en als deze onder druk komt te staan, verliest het realiteitszin voor wat betreft hetgeen er in je directe omgeving plaatsvindt. Je wordt vergeetachtig en steeds ongeduldiger. Wat er plaatsvindt, is dat je steeds minder realistische doelen na gaat streven. Als je dus weinig geld hebt, wordt het probleem rond het vergaren van geld steeds groter en kan je de te betalen huur of je boodschappen doen, niet meer in perspectief zien. Een chronisch tekort laat je dus anders tegen zaken aankijken dan dat je dit normaal zou doen.

IQ verlies

Onder meer de wetenschappers Mullainathan en Shafir hebben eenvoudige tests uit laten voeren waaruit is gebleken dat het hebben van veel of weinig geld, voor een reparatie nog een vergelijkbare uitkomst voor normale IQ-vragen oplevert. Als dezelfde vraag plots met een hoog bedrag voor de reparatie wordt gesteld, dan scoren de mensen met voldoende geld nog steeds hetzelfde op de normale IQ-vragen, maar zo niet de mensen met weinig geld. Ze scoren beduidend lager. Het brein richt zich volledig op de vraag, hoe dit bedrag te kunnen voldoen. Wat moet er gebeuren, hoe kan er voldoende geld bij elkaar geraapt worden om dit bedrag op te hoesten en is er dan nog wel geld om van te leven.

De groep respondenten was alleen niet de normale groep voor een onderzoek en hoewel de uitkomst met een normale groep respondenten mogelijk iets genuanceerder ligt, zit er wel een kern van waarheid in (er lopen momenteel meerdere wetenschappelijke onderzoeken). Wie ooit langere tijd met heel weinig geld rond heeft moeten komen, weet dat je beperkt wordt in datgene wat je normaal kunt en dan hebben we het niet over geld.

Normaal functioneren

Met dit gegeven levert dit in het normale leven weer meer “gedoe” op, want met bijvoorbeeld een bijstandsuitkering en een gezin is het leven financieel geen pretje. Je doet je uiterste best om te solliciteren naar die baan, maar tegelijkertijd is je brein bezig om er voor te zorgen dat je alle monden voldoende kunt voeden om normaal te leven en je maandelijks de huur kunt betalen om je gezin een dak boven het hoofd te bieden.

Dit gegeven maakt weer dat het je ontworstelen aan armoede dus niet eenvoudig is. Daarmee niet gezegd dat je alleen met heel veel geluk verder komt, maar het vergt veel meer om die volgende stap in het leven te kunnen zetten. Een stap die maakt dat je niet meer bezig hoeft te zijn met het zorgen voor de basisbehoefte van het levensonderhoud. Immers, pas die volgende stap maakt dat je brein weer “ruimte” geeft aan je ontwikkeling, concentratievermogen etc.

Blijvend of tijdelijk?

Als het gedurende een langere periode effect heeft op je brein is de kans op blijvend ”letsel” groter. Op zich ook weet niet zo vreemd en er is nog niet zo lang geleden aangetoond dat langdurig werklozen eerder last van ouderdomsverschijnselen zoals vergeetachtigheid krijgen. Dit geldt niet alleen voor mensen in een verder gevorderd stadium van het leven. Helaas levert dit bij jonge mensen ook al geheugenverlies op. Waarmee wordt feitelijk gezegd dat armoede niet het gebrek aan scholing maar het gebrek aan concentratie kan beïnvloeden. Met alle mogelijke gevolgen van dien.

Tot slot

Dat je ontworstelen aan armoede niet alleen betrekking heeft op je eigen verantwoordelijkheid nemen in het leven, wordt door deze wetenschappers op deze wijze voor het voetlicht gebracht. Het levert in de Verenigde Staten nogal wat discussie op, met name omdat het daar sterk gericht is op juist die verantwoordelijkheid. Spreekt voor zich dat je je er ook niet volledig achter kunt verschuilen.