Het belang van de eerste indruk

Sommige mensen zijn gezegend met een vlijmscherp waarnemingsvermogen en aan de hand van iemands buitenkant, tasten zij mensen goed af … ideaal voor een eerste indruk en gaat niet zelden gepaard met een scherp intuïtief vermogen. Daarentegen zien sommige mensen het helemaal niet, ook niet na een gesprek en daarnaast hebben we ook nog de meer standaard type-omschrijving en die laatste kan in een enkel geval handig en terecht zijn, maar meestal niet. Soms is het zelfs funest voor een vervolg.

Waarom categoriseren?

De meningen lopen uiteen waarom we zo graag mensen in kaders plaatsen en dan met name binnen enkele seconden nadat we iemand geobserveerd hebben. Enerzijds brengt een eerste indruk ons in een richting, anderzijds kan het de “open mind” doen wegnemen. Maar het is voor veel mensen toch prettig en vooral handig, omdat het helpt in het snel aftasten. Daarnaast speelt er nog het aspect dat lang niet iedereen op de intuïtie durft te vertrouwen en/of de intuïtie vertroebeld wordt, juist door de stereotypering.

Hoe dan ook, veel mensen zoeken nu eenmaal snel een zekere mate van zekerheid en op deze manier geeft het een vorm van zekerheid, wat uiteindelijk schijn zekerheid is. Immers, iemands haarkleur zegt nog niet zoveel en toch hangen we er kwalificaties aan.

Waar hangen we zoal kwalificaties aan?

Zonder echte onderbouwing aan mensen kwalificaties hangen, is niet echt handig en zinvol. Hoewel we dit maar al te goed weten, doen we het toch. Het lijkt bij veel mensen een soort automatisch proces wat in gang gezet wordt bij een kennismaking. Eigenlijk vreemd hoe de geest hier mee omgaat en maakt het soms alleen maar moeilijker om iemand echt te doorgronden.

Enkele veel voorkomende kwalificaties op basis van het uiterlijk, die we soms onbewust toepassen en mede (zelfs voor een groot gedeelte) de eerste indruk vormen:

• De bekende haarkleur bij de vrouw … immers de brunettes worden meer gezien als mysterieus en intelligent, terwijl de blonde vrouw het met minder herseninhoud moet doen. Het enige wat nog enige onderliggende gedachten heeft, is de leeftijd gekoppeld aan de haarkleur. Naarmate je ouder wordt kleurt je haar namelijk donkerder (voordat je eventueel grijs wordt), vandaar dat blond haar meer met jeugdigheid geassocieerd wordt. Maar ja, met die tientallen haarkleuren bij de kapper en in de drogisterij, valt daar inmiddels ook nog maar weinig over te zeggen. Verder heeft grijs haar een aparte status, want zonder dat het gezicht er oud(er) uit ziet, krijgt men al snel de kwalificatie “ouder”. Dit, terwijl menig mens halverwege de dertig jaar al grijs kan worden en “ergens in de dertig zijn” niet als “oud” geclassificeerd wordt als we sec naar de leeftijd kijken.
• Overigens wordt de haarkleur harder bij de vrouwen aangepakt dan bij de mannen en de haarlengte weer meer bij mannen. Een man met wat langer haar dan “gemiddeld”, waarbij het gemiddelde in de loop der jaren aardig opgeschoven is, wordt eerder als artistiek en creatief gezien. Een man in een kostuum met wat langer haar, maakt dat menig mens het even niet kan plaatsen om de simpele reden dat het eigenlijk niet de combineren valt binnen de stereotypering.
• De kleding maakt de man (of vrouw) … en daar hangen we dus nogal wat aan op. Een kostuum straalt autoriteit uit en wordt als positief ervaren bij de man, terwijl het kostuum bij de vrouw ook nogal eens de betiteling van “hard” of “bitchie” meekrijgt. Maar zowel bij de man als bij de vrouw nemen we zakelijk eerder wat aan van de man of vrouw in kostuum, de advieswereld loopt niet voor niets voor een groot deel in kostuum. Alsof het je professioneler maakt en je in een spijkerbroek geen perfect advies af kunt leveren. Het gegeven dat men dit uit respect doet, is meestal een dooddoener en heeft in veruit de meeste gevallen te maken met een grotere slagingskans.
• Make-up is iets wat bij een flinke hoeveelheid als ordinair en dommig wordt gezien en helemaal geen make-up dragen vindt men als snel een ondergeschikte persoonlijke verzorging en slonzig. Het beste voor de eerste indruk is dus subtiele make-up dragen, want behalve mooier krijgt het ook een positieve gezondheidsclassificatie én wordt je intelligente hoger ingeschat, terwijl je er niets voor hoeft te doen. De positieve gezondheidskwalificatie is wel te herleiden, want een blos op de wangen doet eerder aan de gezonde boerendochter denken en wat mascara maakt de ogen net iets sprekender.

Wat zijn overige aspecten die ons beeld kleuren?

Behalve hetgeen we zien, worden we ook gekleurd door een aantal andere aspecten in onszelf, te weten:

• Hoe jij je voelt is belangrijk in de duiding van de persoon tegenover je. Als je positief gestemd bent, ben je milder als je iemand bij de eerste indruk als “positief” betiteld wordt. Wordt iemand als “negatief” betiteld, dan ben je ook radicaler in je beweringen en is het een lastige om dat beeld nog gedraaid te krijgen.
• “Zoals de waard is vertrouwt hij zijn gasten” is een spreekwoord en dat stemt de man of vrouw die zelf ook gemakkelijk(er) van vertrouwen is, dat hij of zij die ander ook eerder als zodanig zal betitelen. De kans dus dat je bij je eerste indruk een stukje van je eigen persoonlijkheid denkt te herkennen, maakt dat je de persoon ook eerder deze classificatie(s) mee zult geven. Uiteraard geldt dit ook bij negatieve aspecten van je persoonlijkheid (er vanuit gaande dat je jezelf goed kent!).
• Persoonlijkheidskenmerken wegen we zwaarder dan situationele omstandigheden. Waarmee we bijvoorbeeld dus eerder kijken naar de persoon die zijn jas op hangt en deze direct weer van de kapstok valt, want dan zal het wel een onhandig iemand zijn. Dan het gegeven dat het wel eens een onmogelijk krom haakje is of het haakje misschien gewoon los zit en daarom de jas direct op de grond valt.

Tot slot

Los van het feit dat de eerste indruk helemaal niet verkeerd hoeft te zijn, is het wel belangrijk dat je open blijft staan voor het echte totaalplaatje van de persoon. De stereotypering is al eeuwen oud, maar gezien de verdere individualisering van de mens en het onderscheidend vermogen waar we grote waarde aan hechten, vertroebelen deze beelden en daarmee ook het standaard plaatje wat we van mensen hebben. Je vanuit zuivere gedachten én objectief verdiepen in mensen heeft nog nooit iemand kwaad gedaan.