Duitsland tussen 1945 en 1948

Iedereen weet wat er tussen 1940 en 1945 gebeurde in Duitsland. Iedereen weet ook dat het nu redelijk goed gaat op economisch, sociaal en politiek niveau. Dan hebben ze zich toch maar mooi hersteld. Hoe ving deze periode van herstel nu aan en hoe heeft deze ontwikkeling zich zo goed voort kunnen zetten? De eerste drie jaar na de Tweede Wereldoorlog waren hierbij cruciaal.

Duitsland 1945-1948

• Een plan voor Duitsland in 1945
• Vier bezettingszones
• Koude Oorlog begint
• Blokkade van Berlijn

Een plan voor Duitsland in 1945

Na de Tweede Wereldoorlog stonden de Geallieerden bovenop de puinhopen van het verslagen Duitsland en hadden ze de mogelijkheid het als klei in hun handen te kneden. Een echt plan hadden ze echter niet klaarliggen. Tijdens de eerdere Conferentie van Potsdam in juli 1945 en later in augustus van dat zelfde jaren bespraken Amerika, Groot-Brittannië en de Sovjet Unie over wat er met de verslagen gebieden moest gebeuren. Al tijdens de Conferentie van Jalta was afgesproken dat Amerika, Groot-Brittannië, Frankrijk en de Sovjet Unie allemaal een deel van Duitsland onder hun hoede zouden nemen. Zij zouden zowel op economisch als op politiek niveau de wederopbouw van Duitsland moeten structureren. Dit stond mooi op papier, maar ik werkelijkheid lag het wat gecompliceerder. Het was vooral Frankrijk dat dwars lag en Duitsland het liefst zo klein en zwak mogelijk wilde houden. Dat de Verenigde Staten en de Sovjet Unie met elkaar overhoop lagen en de Koude Oorlog op uitbreken stond hielp ook al niet. Wat wel duidelijk was, was dat Duitsland ongeveer een kwart van het grondgebied aan de oostelijke kant moest afstaan aan met name Polen.

Vier bezettingszones

Zoals afgesproken werd het land opgedeeld in vier bezettingszones. De Sovjet Unie was verantwoordelijk voor de ontmanteling van een groot deel van de Duitse industrie in hun bezettingszone in Oost-Duitsland. Dit compenseerde gedeeltelijk de verliezen die zij hadden geleden tijden de Tweede Wereldoorlog. Fabrieken werden compleet overgeplaatst naar de Sovjet Unie. De westerse machten zagen meer in een vlugge wederopbouw van Duitsland en hun integratie in die westerse wereld. Punt nummer 1 was uiteraard het 'communistische gevaar' dat absoluut geen voedingsbodem mocht worden gegeven. Maar daarnaast was het overeind houden van de bezetting een kostbare aangelegenheid en wilden ze hier zo snel mogelijk van af. In 1947 en 1948 voegden de Amerikanen, Engelsen en Fransen hun gebieden al samen voor wat betreft de economie.

Koude Oorlog begint

Al heel snel werd duidelijk dat de wereld overging in een bipolaire wereldorde met aan de ene kant het communistische Rusland of Sovjet Unie, en aan de andere kant het kapitalistische Amerika. Churchill kwam als (een van de) eerste met de term IJzeren Gordijn, om de scheiding in Europa aan te geven. In 1947 formuleerde Truman hierop zijn eigen Truman-doctrine: elk land dat zich op wat voor manier dan ook bedreigd voelde kon op steun van Amerika rekenen. Eigenlijk was dit een reactie op de onrust in Turkije en Griekenland, maar Truman kon tegenover zijn eigen mensen niet verantwoorden dat hij de weggevallen Britse legermacht ging vervangen. Kort hierna werd het Amerikaanse plan voor Europees herstel gepresenteerd: het Marshallplan. Alle landen in Europa konden rekenen op deze steun, maar het Centraal Committee maakte wel duidelijk dat Oost-Europa en Centraal-Europa dit wel kon vergeten. Dus nogmaals werden de tegenstellingen benadrukt. Waar West-Europa zich doorontwikkelde en moderniseerde gebeurde dit in het oosten niet.

Blokkade van Berlijn

Het eerste echte conflict van omvang was de blokkade van Berlijn in 1948. Berlijn was ook verdeeld in vier bezettingszones, al lag het volledig ingesloten door Sovjet-gebied. Na een conflict over de economische koers sloot de Sovjet Unie alle mogelijke wegen naar stad van West-Duitsland volledig af en konden er dus geen goederen meer de stad in worden gebracht. De Geallieerden hadden nog maar één aanvoerweg: via de lucht. Zodoende zetten de Amerikanen een luchtbrug op en waren zo in staat de West-Duitsers van de nodige goederen te voorzien. In mei 1949 werd de blokkade door de Sovjet Unie opgeheven. De kennis dat Amerika een atoombom had en zij nog niet was genoeg reden om geen 'hete oorlog' te riskeren.

Lees verder

• De Westbindung van Konrad Adenauer