Problemen met taal

Taal is belangrijk in ons leven. Een kind leert praten door horen, zien en doen. Het goede voorbeeld van de omgeving en vooral van de ouders is hierbij heel belangrijk. Kinderen zijn elke dag bezig met taal. Kinderen leren van jongs af aan met taal om te gaan. De problemen die zich voor kunnen doen op het taalgebied zijn heel verschillend. Het ene kind leert moeilijk lezen, het andere kind begrijpt niet goed wat het leest en weer een ander kind heeft problemen met ontleden.

Taalproblemen

In hoeveel gevallen het mis gaat, is niet goed na te gaan. Er wordt wel gezegd dat 3 à 7% van de kinderen een taalstoornis hebben, maar de frequentie van voorkomen hangt erg af van de definitie die je kiest. Bijvoorbeeld van de ernst van de stoornis.

Wat is een taalprobleem?

Wanneer de taalontwikkeling van een kind langzamer of anders verloopt dan bij leeftijdsgenoten kan er sprake zijn van een taalprobleem.

Kenmerken van een taalprobleem kunnen zijn:

• (Nog) niet of nauwelijks spreken.
• Onjuist reageren op vragen.
• Kleine woordenschat.
• Opdrachten niet begrijpen.
• Problemen met lidwoorden, meervoudstrappen, trappen van vergelijking, verkleinwoorden en het vervoegen van werkwoorden.
• Geen goede zinnen kunnen vormen.
• Moeite met het onder woorden brengen van gedachten.

Taalproblemen onderscheiden

Bij kinderen met taalproblemen maken we onderscheid tussen een primaire taalstoornis, een secundaire taalstoornis en een taalstoornis als uiting van een onderliggende neurologische stoornis.

• Bij een primaire taalstoornis hebben we te maken met kinderen die uitsluitend problemen hebben in de taalontwikkeling.
• Bij secundaire taalstoornissen loopt de taalontwikkeling achter als gevolg van een andere stoornis zoals autisme of verstandelijke handicap.
• Bij taalstoornissen die mogelijk een uiting zijn van een neurologische stoornis kunnen we denken aan taalproblemen in relatie tot diverse afwijkingen van het spier- en/of zenuwstelsel.

Primaire taalstoornissen zijn ernstige problemen die negatieve gevolgen kunnen hebben voor de ontwikkeling van andere cognitieve functies. Taal heeft niet alleen een sociale en intellectuele functie, maar is ook een communicatiemiddel waarmee emoties worden uitgedrukt. Het gevolg is dat wanneer de communicatie spaak loopt dit zowel invloed heeft op de intellectuele ontwikkeling als op de ontwikkeling van sociale interactie en het hanteren van emoties. Op een bepaalde afdeling worden kinderen neurologisch onderzocht en behandeld. De kinderneurologische diagnostiek wordt ondersteund door onderzoek van de kant van (neuro)psychologie, logopedie, fysiotherapie en orthopedagogiek. Ze geven daar behandeladvies en verwijzen door naar een logopedist, speciaal onderwijs, een behandelcentrum, of een zorg- of revalidatie-instelling.

Mogelijke oorzaken

Een taalprobleem kan ontstaan door:

Gehoorproblemen

Een goed gehoor is een eerste vereiste voor een goede, spontane ontwikkeling van taalvaardigheden. Het gehoor zal dan ook als eerste worden onderzocht als blijkt dat het kind niet goed gaat praten.

Te weinig stimulatie vanuit de omgeving

De omgeving speelt hierin een belangrijke rol. Als er weinig tegen het kind gepraat wordt of als er weinig aandacht is voor het kind, zal de ontwikkeling van de spraak achterblijven. Vooral kinderen met wat minder aanleg voor taal ondervinden hier nadeel van.

Erfelijkheid

Een vertraagde ontwikkeling van de taal kan verder een kwestie van aanleg zijn. Zoals het ene kind weinig muzikaal is of beslist geen wiskundeknobbel heeft, is het andere kind minder gevoelig voor taal.

Gebrek aan concentratie

Taalmoeilijkheden kunnen verder veroorzaakt worden door een hersenbeschadiging. Hersenletsel kan bijvoorbeeld ontstaan door zuurstof tijdens de geboorte, maar kan ook een gevolg zijn van een infectie die tijdens de zwangerschap wordt doorgemaakt. Bovendien kunnen de hersenen ook na de geboorte (bijvoorbeeld door een infectie) worden beschadigd. Door de hersenbeschadiging is het gedrag van het kind vaak ook opvallend: hij is bijvoorbeeld erg onrustig en beweeglijk: het kan geen moment stilzitten of zich goed concentreren.

Problemen op het gebied van intelligentie of emotionele ontwikkeling

Een andere oorzaak van stoornissen in een goede ontwikkeling van de spraak is ten slotte de aanwezigheid van lip-, kaak- en/of gehemeltespleten.

Soorten taalproblemen

Mijn kind is dysfatisch

Voor kinderen met een taalstoornis zijn diverse termen in omloop. Vaak dekken de termen precies dezelfde verschijnselen. De naam die de stoornis krijgt, hangt nog het meest af van degene de diagnose stelt. Om een voorbeeld te geven hetzelfde kind kan bij de ene specialist 'primair taalgestoord' heten, terwijl er door een andere specialist 'dysfatische ontwikkeling' wordt gesignaleerd op grond van dezelfde gegevens. Er zijn herkenbare signalen van taalproblemen bij kinderen. Als een kind van 2 à 3 jaar over weinig woorden beschikt en nog geen woorden met elkaar combineert, dan wekt dat zorg. Als het kind daarbij ook nog slecht verstaanbaar is en daardoor niet goed wordt begrepen, is dat nog een extra handicap. Wanneer een kind zulke signalen vertoont, oftewel: wanneer het trager lijkt bij het leren van de moedertaal dan zijn leeftijdsgenootjes, dan kan de huisarts zorgen voor een verwijzing naar de logopedist.

Dysfasie (en afasie)

Een andere benaming voor 'taalstoornis' is dysfasie (soms gespeld als dysphasie met 'ph'). De term wordt gebruikt in veel medische handboeken; dat is de reden dat huisartsen en KNO-artsen hem eerder zullen gebruiken dan bijvoorbeeld logopedisten. De term is echter een beetje uit de mode en daar is een goede reden voor. Het woord 'dysfasie' lijkt namelijk erg op afasie: de taalstoornis die mensen kunnen oplopen na een hersenbeschadiging, meestal een beroerte, waarbij ze niet meer op bepaalde woorden kunnen komen (Eh, eh, zo'n ding dat je opsteekt als het regent...). Daarom is 'dysfasie' niet meer zo populair: je taal kwijtraken (zoals bij afasie) is wezenlijk iets anders dan de moedertaal niet goed onder de knie krijgen. Er is echter nog een tweede verschil: bij afasie kan de taalstoornis in verband worden gebracht met een hersenbeschadiging, terwijl dat bij taalgestoorde kinderen zelden mogelijk is. Bij een kind mag je alleen van dysfasie spreken als er geen duidelijke hersenbeschadiging is die de taalstoornis veroorzaakt.

Dyslexie

Dyslexie is een onzichtbare handicap, die in het onderwijs helaas te vaak niet wordt onderkend. Dat heeft verstrekkende gevolgen voor dyslectische kinderen zelf, voor hun ouders/verzorgers en voor het onderwijzend personeel. Voor de maatschappij als geheel gaat talent verloren door voortijdige schoolverlating. Niet tijdig onderkende problemen met lezen en spellen kunnen ook op latere leeftijd nog een handicap vormen. Dyslexie betekent ‘Ernstige en hardnekkige problemen bij de automatisering van het lezen en/of de spelling.’ Dyslectici hebben, ook als zij extra hulp krijgen, moeite met foutloos en vlot leren lezen en spellen. Ook hebben zij moeite met het leren lezen en spellen in de moderne vreemde talen. Dyslexie is onafhankelijk van intelligentie en komt voor bij normale en zelfs hoge intelligentie. Kinderen met dyslexie blijven wat betreft schoolprestaties ver achter bij het gemiddelde niveau. Hun prestaties zijn, ondanks inzet en ijver, niet in overeenstemming met hun vaak goede verstandelijke capaciteiten, met alle gevolgen van dien in de persoonlijke, gezins- en maatschappelijke sfeer.

De gevolgen van dit probleem

Problemen met praten kunnen grote gevolgen hebben als ze niet worden onderkend. Als je bepaalde dingen niet goed begrijpt of niet goed duidelijk kunt maken, kan dat leiden tot misverstanden in de communicatie. Die frustraties worden soms vertaald in agressief of juist teruggetrokken gedrag.

Een stoornis in de mondelinge taal kan ook negatieve gevolgen hebben voor het leren lezen en schrijven. En omdat taal ook een belangrijke rol speelt bij het denken, kunnen taalproblemen de oorzaak zijn (of worden) van leerproblemen of leerachterstanden.