Jezelf de spiegel voorhouden

Jezelf de spiegel voorhouden ofwel kritisch reflecteren, kan heel confronterend zijn en lang niet iedereen doet het. Echter, om jezelf te blijven ontwikkelen en te groeien, kan het heel zinvol zijn. Als we weten dat het je binnen je ontwikkeling kan helpen, waarom houden we dan onszelf niet vaker de spiegel voor? Is het te confronterend, schamen we ons ergens voor, is het te moeilijk? Redenen te over om er aan voorbij te gaan, maar is ook een gemiste kans.

Kritisch reflecteren

Als je jezelf de spiegel voor kunt houden en in staat bent kritisch te reflecteren, dan ben je ook in staat dat te doen wat nodig is om verder te komen in je ontwikkeling als mens, als functionaris, als vriend, als ouder etc. Waar het om gaat is dat je naar jezelf kijkt vanuit verschillende invalshoeken met als uitgangspunt dat niets als vanzelfsprekend gezien moet worden. Stel jezelf overal vragen over en laat een “algemeen aanvaard” antwoord los, dat zegt namelijk helemaal niets. Echt kritisch reflecteren is dan ook niet eenvoudig.

Hoe werkt het?

Focus

Bewust het middelpunt zijn, wat in veel situaties ongewenst is, is bij het kritisch spiegelen wel gewenst. Jezelf heel nadrukkelijk in het middelpunt plaatsen, maakt dat je er ook niet omheen kunt. Tijdens het spiegelen/reflecteren is het van belang dat je al het andere even achterwege laat en je je toelegt op hoe je reageert op een situatie en wat je er vervolgens bij voelt. Daar begint het mee.

Aan de slag

Wil je serieus naar jezelf kijken dan is het goed te weten of je reageert vanuit een impuls (ofwel eerst doen en dan denken) of dat je dusdanig geconditioneerd bent dat je handelt vanuit vooringenomen standpunten of overtuigingen. Soms ben je je er niet eens bewust van dat je het doet. Toch bewerkstellig je je op deze manier dat je zelfkennis vergroot, je inzicht krijgt in je handelen en emoties én mogelijke “verbetering” door kunt voeren. Dit klinkt heel zakelijk, maar als je dit proces in gaat, is het wel de meest concrete wijze om jezelf te ontwikkelen.

Verschillende vlakken

Bij het proces van zelfreflectie kan je op verschillende vlakken aan de slag gaan met jezelf, namelijk:

• Houdingsaspecten. Er wordt hier gekeken naar het inzicht over het eigen gedrag. Hoe je om gaat met anderen en wat de waardes in je leven zijn.
• Vaardigheidsaspecten. Hier wordt met name gekeken naar hoe je zaken uitvoert.
• Kennisaspecten. Dat is feitelijk heel concreet. Het gaat over informatie opnemen en het leggen van verbanden tussen verschillende aspecten.

Hoe werkt het concreet?

Theoretisch is het allemaal nog wel helder, maar dat wil nog niet zeggen dat de praktijk ook zo gemakkelijk is. Wat voor veel mensen kan werken is een concrete actie bij de kop pakken. Bijvoorbeeld een taak, project etc. welke gereed is (wel een redelijk recent moment nemen). Neem deze in de verschillende fasen door en kijk met name naar je eigen rol. Van het begin tot het eind. Neem alle aspecten mee, zoals:

• Hoe is je communicatie verlopen (hoe reageert andere partij op je en andersom)?
• Heb je het overzicht kunnen houden (over je eigen rol en mogelijk ook over het geheel)?
• Hoe heb je concreet naar acties en een eindpunt kunnen werken (en dit eventueel samen met anderen)?
• Is iedereen die nodig was betrokken en wat is je rol hierin geweest?
• Heb je de tijdlijnen in stand kunnen houden? Zo ja, hoe heb je dat gedaan? Zo nee, wat is de reden?

Waarbij het bij dit type (open-)vragen niet zozeer gaat om een voorbije actie te evalueren, maar in deze sec naar jezelf te kijken en daar de vragen op te beantwoorden. Hoe heb jij gehandeld, waar is het goed gegaan en waar is ruimte voor verbetering en zo ja, hoe? Niet gezegd dat je je iedere keer op alle vragen moet verbeteren, maar er is altijd een aspect wat aanzet tot denken én verbeteren. Door zo naar jezelf in de spiegel te blijven kijken, kan je ook met kleine verbeteringen (die voor de buitenwereld soms niet eens direct herkenbaar zijn) uiteindelijk veel bereiken. Zoek regelmatig een moment uit waarop je een dergelijke sessie met jezelf kunt doen (altijd op dezelfde wijze) en los van het ervaren hoe je ontwikkeling voortschrijdt (ook goed te benoemen!), blijf je in “beweging” voor wat betreft je ontwikkeling. Tenslotte is het goed om ook zo nu en dan om feedback te vragen bij mensen die objectief kunnen beoordelen.

De letterlijke spiegel!

Deze moet je je af en toe ook voorhouden, want iemands non verbale uitdrukken spreekt vaak boekdelen. Je zult vast wel eens gehoord hebben hoe je non verbale uitdrukking al een antwoord op een vraag gaf (bewust om feedback vragen, kan in deze ook helpen). Bekijk jezelf met dergelijke uitdrukkingen en vergewis je ervan wat dit met de ander doet. Kijk bijvoorbeeld of je een erg nadrukkelijke blik wat af kunt zwakken. Met name wenkbrauwen en ogen zijn “boosdoeners”.

Tot slot

Het is niet altijd even gemakkelijk, want het kan heel confronterend zijn om regelmatig in de spiegel te kijken en vast te stellen dat je je nog verder kunt ontwikkelen. Van de andere kant moet het ook een prettig gevoel geven, immers zolang er progressie in jezelf zit kan dit ook een perfect gevoel geven.