De vele positieve resultaten van logopedie

Wie aan logopedie denkt, die denkt al snel aan hulp voor kinderen die problemen hebben met hun spraakvaardigheden. Maar dit is slechts een klein onderdeel van de problematiek die met logopedie positief kan worden behandeld. Bovendien is logopedie voor jong en oud. Logopedie is niet leeftijdsgebonden. De behandeling kan voor iedereen, van jong tot oud, een positief effect hebben. Wel geeft logopedie bij kinderen meestal sneller en eerder resultaat dan bij volwassenen. Dit komt omdat kinderen in het algemeen meer onbevangen in het leven staan en eerder iets nieuws oppakken. Zij zijn daardoor ook in staat om sneller een verkeerde methode af te leren en een goede methode aan te leren.

Onderzoek naar problemen in de communicatie

Logopedie is een wetenschap die bedoeld is om onderzoek te verrichten naar de problematiek op het gebied van communicatie. Deze problematiek kan allerlei oorzaken hebben. De meest voor de hand liggende oorzaken zijn problemen met spraak en taal. Dit is ook niet zo vreemd. Lees- en spellingsproblemen zijn het gevolg van taalzwakte, van de diagnose dyslexie heeft vrijwel iedereen wel gehoord en spraakproblemen vallen direct op. Maar onder het volledige behandelgebied van de logopedie vallen naast taal en spraak ook stem, gehoor en slikken.

Behandeling van problemen in de communicatie

Logopedisten behandelen allerlei problemen in de communicatie. Logopedist is een paramedisch beroep en valt hierdoor dan ook onder de zorg. Daarnaast is logopedist ook een vrij gevestigd beroep. Zij kunnen werken in een eigen praktijk, een maatschap, maar ook in de praktijk van een collega, al dan niet in het ziekenhuis of een andere verpleeginstelling en zelfs bij scholen, bedrijven en culturele instellingen.

Verwijzing naar logopedie

Logopedie kan geïnitieerd worden door de cliënt zelf, maar vaker zal een leerkracht, werkgever, huisarts, kno-arts, tandarts, orthodontist of fysiotherapeut de indicatie voor logopedie afgeven.

Een verwijzing naar logopedie moest, onafhankelijk van wie de indicatie hiervoor had afgegeven, vroeger altijd via de huisarts lopen. Vanaf 1 augustus 2011 is dit veranderd en is logopedie vrij toegankelijk geworden. Dit betekent dat een cliënt zich in principe zelf rechtstreeks bij een logopedist kan aanmelden. Er zijn heel incidenteel gevallen waarbij de cliënt toch eerst langs de huisarts moet voor een verwijzing. Dit wordt bij de intake meteen duidelijk.

Vergoeding van logopedie

Logopedische behandelingen worden door de zorgverzekering volledig vergoed, op voorwaarde dat de logopedie noodzakelijk is. De cliënt hoeft hiervoor niet aanvullend verzekerd te zijn, logopedie valt binnen het pakket van de basisverzekering.

Logopedie voor de basisschoolleerling

Zowel op de basisschool als ook op de middelbare school zijn er leerlingen die met mindere tot zeer ernstige leer-, lees- en spellingsproblemen uitvallen. Remedial teaching, bijles en extra huiswerk heeft niet altijd het gewenste resultaat. Logopedie kan in heel veel gevallen uitkomst bieden, vaker en op een breder gebied dan je in eerste instantie zult denken. Behandeling bestaat uit testen, oefeningen, spelletjes en opnieuw testen.

Lees- en spellingsproblemen

Veel logopediepraktijken hebben een samenwerkingsverband met basisscholen. Wanneer er afstemming is tussen de taalmethode op school en de spellingsregels van de logopediepraktijk, dan kunnen lees- en spellingsproblemen doeltreffend behandeld worden.

Spellingsregels

Wanneer er sprake is van hardnekkige spellingsproblemen, dan zal er vanuit de logopedische behandeling helemaal vanaf de basis worden begonnen. Zelfs voor leerlingen uit de bovenbouw van de basisschool kan het doornemen en herhalen van alle spellingsregels uiteindelijk zeer goede resultaten tot gevolg hebben. Er wordt in principe gewerkt met een vaste reeks oefeningen die per spellingsregel worden afgewerkt. Het positieve effect kan nog worden vergroot door thuis door te oefenen en dezelfde woordcategorie te behandelen als op school. Een verzamelmapje met alle spellingsregels kort samengevat is een effectief hulpmiddel tijdens de behandeling, het oefenen thuis en de lessen op school. In het begin zal er nog heel veel opgezocht worden, maar na verloop van tijd zal hier steeds minder vaak een beroep op worden gedaan.

Lezen

Tijdens de logopedische behandeling zal er in vrijwel alle gevallen nadruk op het lezen liggen. Er zullen veel leesoefeningen worden gedaan en ook zal er regelmatig een leestest plaatsvinden om vast te stellen of de behandeling al effect heeft. De logopedist heeft dan direct in beeld waar de problemen verminderen, meer aandacht vragen of een andere aanpak nodig hebben. Lezen wordt getest aan de hand van onder andere het oplezen van woordenlijsten, soms met niet bestaande woorden en het voorlezen van verhalen. Daarnaast wordt het lezen gestimuleerd door het aanbieden van een eigen bibliotheek waaruit de cliënt boeken mag lenen. Er zijn logopedisten die werken met een boekenlijst. Wanneer de cliënt een boek helemaal heeft uitgelezen, dan mag het op de persoonlijke boekenlijst worden gezet, eventueel met een waardering voor het boek. Wanneer een volle boekenlijst recht geeft op een beloning, dan kan dit een extra stimulans zijn om nog meer te gaan lezen.

Woordenschat

Een logopedische behandeling kan ook de woordenschat van de cliënt doen vergroten. De woordenschat wordt opgedeeld in de actieve en passieve woordenschat. De actieve woordenschat bestaat uit de woorden die de cliënt zelf gebruikt tijdens het spreken en schrijven. Passieve woordenschat bestaat uit de woorden die de cliënt wel kent en begrijpt, maar nog niet zelf toepast. De actieve woordenschat kan getest en vergroot worden door lees-, vertel- en schrijfopdrachten en met het benoemen en het geven van een betekenis aan getoonde afbeeldingen kan de passieve woordenschat worden getest en vergroot.

Taalinhoud

Een begrip dat veel wordt gebruikt om problemen met de inhoud van taal aan te geven is semantiek. Semantiek is een breed begrip dat staat voor betekenisleer. Hieronder valt het geven van een betekenis aan een woord of voorwerp, het met een woord benoemen van een voorwerp en het in staat zijn om een verband te leggen tussen woorden uit eenzelfde semantisch veld. De uitleg hiervan is ook weer heel breed. Zo kan het gaan om het leggen van een verband tussen woorden met dezelfde betekenis zoals stoep en trottoir, maar ook om het verband aan te geven tussen woorden die qua thema bij elkaar horen zoals mengkom, spatel en deeg. Het semantische vermogen kan getest, geoefend en verbeterd worden met behulp van het tonen van afbeeldingen. Deze methode is vergelijkbaar met de methode die gebruikt wordt ten behoeve van de passieve woordenschat.

Taalvorm

Ook kunnen er problemen zijn in de ontwikkeling van de taalvorm. Dit komt voor bij zowel spraak- en hoorproblemen, als ook bij lees- en spellingsproblemen. Deze problemen komen het meest voor op het niveau van de fonologie. De cliënt blijkt dan moeite te hebben om verschillende klankvormen te herkennen en te verwerken. Zo kan er bal in plaats van pal worden gezegd of geschreven. Deze problematiek kan met logopedie worden behandeld door heel veel oefeningen te doen in de vorm van luisteren, schrijven en lezen, vooral ook hardop. Hierbij is het spellingsprogramma een goede hulp.

Begrijpend lezen

Het ligt voor de hand dat leesproblemen direct een negatief effect hebben op de resultaten van begrijpend lezen. Wanneer er daarnaast ook sprake is van een te kleine woordenschat of een zwak semantisch vermogen, dan zullen de problemen met begrijpend lezen nog ernstiger zijn. Wanneer het semantische vermogen en de woordenschat vergroot, dan zullen ook de problemen bij het begrijpend lezen afnemen en deze kunnen zelfs verdwijnen. Tijdens de logopedische behandeling kan er extra geoefend worden op begrijpend lezen.

Verbaal werkgeheugen

Niet iedereen kan evenveel onthouden en niet iedereen heeft een even groot werkgeheugen. Maar de grootte van iemands woordenschat en semantisch vermogen heeft wel invloed op de grootte van iemands verbale werkgeheugen. Wanneer tijdens het verloop van de logopedische behandeling de woordenschat uitbreidt en daarnaast het semantische vermogen vergroot, dan zal het verbale werkgeheugen ook groter worden.

Problemen op school de baas

Wanneer een cliënt op school problemen heeft met alleen lezen of spelling, dan zijn er als de behandeling aanslaat direct betere resultaten te zien op het gebied van lezen, spelling en taal. Zijn er, al dan niet naast lees- en/of spellingsproblemen, ook problemen op het gebied van woordenschat, semantiek en fonologie en is er ook nog eens sprake van een klein verbaal werkgeheugen, dan zal er bij het aanslaan van de behandeling een algemene verbetering te zien zijn. Leerproblemen kunnen sterk afnemen of zelfs verdwijnen. Er zullen betere testresultaten bereikt worden, hogere cijfers voor toetsen gehaald worden en ook het werktempo zal toenemen. Er hoeft niet meer urenlang iets letterlijk in een klein werkgeheugen gestampt te worden. Er kan nu zelfstandig meer betekenissen aan één begrip worden toegekend. Er zijn mogelijkheden om stof sneller op te nemen, te begrijpen en toe te passen. Dit kan ervoor zorgen dat zelfs de Cito-toets of schoolverlaterstest aan het einde van de basisschool beter wordt gemaakt en er een hoger niveau voor vervolgonderwijs mogelijk is. Hiervoor kan vanuit de logopedie zelfs getraind worden. Wanneer er sprake is van dyslexie, dan wordt er vrijwel altijd een specifiekere behandeling toegepast en is de logopedist meestal slechts verwijzer naar een specialistisch centrum waar de behandeling wordt overgenomen.

Nu is vrijwel geen probleem en behandeling hetzelfde, doet bijna elke logopediste het anders en pakken de cliënten het verschillend van elkaar op. Dit geldt ook voor de uiteindelijke effecten. Gelukkig zijn er meer positieve dan negatieve resultaten bekend en is iets doen altijd beter dan niets doen…