Pubers: hoe ontwikkelen ze zich?

Als ouder ontkom je er niet aan. Je kind gaat op een bepaald moment puberen. Ineens is er niets meer over van het lieve, gezeglijke kind. Als je iets zegt, krijgt je een grote mond en wordt er voor je voeten gegooid dat je je overal mee bemoeit. Doen ze dit om je te treiteren? Nee! Dat is absoluut niet waar. Je kind verandert langzaam van een kind in een volwassen iemand. En dat gaat niet zonder slag of stoot. Er gebeurt veel op zowel lichamelijk als geestelijk vlak.

• Pubers
• Puberteit
• Meisjes
• Jongens
• Puberteit en het puberbrein: verschillende ontwikkelingen
• Hormonale ontwikkelingen
• Hypofyse
• Hypothalamus
• Lichamelijke ontwikkelingen
• Meisjes
• Jongens
• Groeispurt
• Cognitieve ontwikkelingen
• Sociaal-emotionele ontwikkeling
• Slaappatroon
• Puberbrein
• Ontwikkeling
• Ontwikkelingen in diverse leeftijdsgroepen
• Jongeren tussen de 10 en 14 jaar
• Jongeren tussen de 14 en 16 jaar
• Jongeren tussen de 16 en 22 jaar
• Tot slot

Pubers

Tot voor kort kon je nog veel tegen je kind zeggen, en ineens is het gebeurd. "Mens, bemoei je er niet mee!" of "Hou toch eens op te zeuren!" kunnen zomaar een paar opmerkingen zijn die je naar je hoofd krijgt geslingerd van je zoon of dochter. Je lieve kleine kindje is er niet meer. Het is uitgegroeid tot een volmondige puber. Alleen is deze puber nog niet volwassen. Het zit er precies tussen in: het hoort niet meer bij de kleine kinderen, maar ook nog niet bij de grote mensen. Om dit in een uitdrukking te verwoorden: het zit tussen servet en tafellaken. Maar ondanks dat je kind pubert, is het diep in zijn of haar hart nog steeds een lief persoon. De één pubert meer dan de ander. Niet alleen het veranderde gedrag (geestelijk) is een teken van de puberteit. Ook treden er op lichamelijk gebied veranderingen op.

Puberteit

Puberteit? Wat is dat eigenlijk? En komen jongens en meisjes daar gelijktijdig in? De puberteit is iets wat alle jongeren doormaken, zowel jongens als meisjes. In de periode veranderen ze van kind naar volwassen en hierbij komt veel kijken. Maar jongens en meisjes komen niet gelijktijdig in de puberteit.

Meisjes

Meisjes komen in het algemeen eerder in de puberteit dan jongens. De eerste puberverschijnselen bij meisjes kunnen al beginnen tussen het achtste en dertiende levensjaar.

Jongens

Jongens komen in tegenstelling tot meisjes in het algemeen later in de puberteit. Dit gebeurt bij hen vaak zo tussen het negende en veertiende levensjaar.

Puberteit en het puberbrein: verschillende ontwikkelingen

Tijdens de puberteit ondergaat een puber veel verschillende ontwikkelingen die allemaal ontstaan in het puberbrein. De ontwikkelingen vinden helaas niet gelijktijdig plaats.
Zo heb je:

• hormonale ontwikkelingen
• lichamelijke ontwikkelingen
• cognitieve ontwikkelingen
• sociaal-emotionele ontwikkelingen

Hormonale ontwikkelingen

Onder invloed van hormonen verandert er veel in het lichaam van een puber. Zowel de hypofyse als de hypothalamus zijn daar verantwoordelijk voor.

Hypofyse

De hypofyse - deze ligt midden in het hoofd, onder de hersenen - maakt de hormonen aan. De hypofyse zorgt bij meisjes voor de aanmaak van oestrogeen en bij jongens voor het testosteron.

Hypothalamus

De hypothalamus is het hormoonorgaan waarmee eigenlijk alles begint. De hypofyse krijgt van hypothalamus het allereerste signaal dat de puberteit is begonnen. Veelal is dit rond het 10e levensjaar. Dan begint namelijk de rijping van het geslacht.

Lichamelijke ontwikkelingen

Er vinden eerst lichamelijke ontwikkelingen richting volwassenheid plaats die een buitenstaander nog niet kan zien. Verdere lichamelijke ontwikkelingen komen iets later.

Meisjes

Bij meisjes is hun eerste menstruatie de onzichtbare lichamelijke ontwikkeling. Gemiddeld genomen krijgen meisjes rond hun 11e of 12e levensjaar te maken met hun eerste menstruatie. Zodra de borsten beginnen te groeien - dus de zichtbare lichamelijke ontwikkeling - hoor je vaak mensen zeggen dat meisjes veranderen in vrouw. Voor sommige meisjes is het niet fijn dat hun borsten groter worden en steeds blijven groeien. Vaak voelen ze zich daar ongemakkelijk door en kunnen jongens juist door opmerkingen het nog ongemakkelijker maken. Naast het groter worden van de borsten krijgen ze ook lichaamsbeharing in de vorm van oksel- en schaamhaar. Er treedt ook een verandering op in het spier- en vetweefsel. Bij meisjes wordt op meerdere plaatsen vet opgeslagen: billen, dijen en heupen.

Jongens

Maar ook bij jongens verandert er iets, alleen is dat nu juist voor meisjes niet zichtbaar! De eerste lichamelijk ontwikkeling bij jongens die voor een buitenstaander niet zichtbaar is, is hun eerste zaadlozing (rond 13e jaar). Ook wordt op een bepaald moment hun tot dan toe kleine penis, groter. Er treedt een verandering op in geur. Jongens kunnen meer naar zweet gaan ruiken. Ook bij jongens begint er haar te groeien - zichtbare lichamelijke ontwikkeling. Zo krijgen ze naast oksel- en schaamhaar ook te maken met gezichtsbeharing. En hun stem verandert. De eerst vrij hoge stem verandert in een zwaardere stem, ook wel baard in de keel genoemd. Ook bij jongens treedt er een verandering op in het spier- en vetweefsel. Jongens worden gespierder en slaan vet op rond hun middel.

Groeispurt

Een meisje kan bijvoorbeeld altijd de kleinste van de klas geweest zijn, terwijl ze ineens de grootste van de klas wordt. Dit is bij meisje rond 12e en 13e levensjaar. Dat is namelijk het moment waarop zij een enorme groeispurt ondergaan. Bij jongens is dat iets later het geval. Zij krijgen rond hun 14e en 15e levensjaar een groeispurt. Het kleine jochie, wordt dan ineens een boom van een vent! In totaal gaat de groei ongeveer 4 jaren door, totdat ze echt zijn uitgegroeid. Helaas groeien hun hersenen op dat moment niet mee!

Wist je trouwens dat bijvoorbeeld eerst de voeten groeien en dan pas de benen? Dat is ook het geval bij de armen. Eerst worden de handen groter en dan pas de armen.

Cognitieve ontwikkelingen

Cognitieve ontwikkelingen hebben betrekking op het denken en doen of juist laten van iets. Vaak handelt een jongere eerst en denkt later pas na over de gevolgen ervan, terwijl veel volwassenen juist eerst denken en dan pas handelen. Naarmate een jongere steeds ouder wordt, denkt hij/zij eerst ook na, voordat het handelt.

Sociaal-emotionele ontwikkeling

Deze ontwikkelingen gaan onder andere gepaard met het zelfbeeld en zelfvertrouwen, maar hebben ook betrekking op emoties. Pubers kunnen te maken krijgen met sterk wisselende emoties. Daarnaast weten ze soms niet hoe ze zich moeten gedragen (een houding aannemen).

Slaappatroon

Ineens wil je kind een stuk later naar bed. Als ouder wil je dat je kind voldoende slaap krijgt. Daardoor presteert het immers beter op school. Maar je kind wil liever laat naar bed en lang uitslapen. Als hij/zij naar school moet, is dat niet handig. Vanaf het vijftiende levensjaar krijgt je zoon of dochter ineens een stuk later in zijn hersenen door dat het tijd is om te gaan slapen. Het bioritme verschuift. Als ouder vindt je het vast niet fijn dat je kind in het weekend ellenlang uitslaapt, maar sta dit toch toe. Tijdens de slaap verwerkt je puberende zoon of dochter alles wat hij/zij die dag heeft meegemaakt. Lang slapen is dus juist goed voor de ontwikkeling!

Puberbrein

Het proces dat jongeren moeten doorlopen om uiteindelijk volwassen te worden is niet gemakkelijk. Soms tast je als ouder volledig in het duister en begrijp je absoluut niets van je kind. Je zoon of dochter doet dingen waar je helemaal niet blij mee bent:

• experimenteren met drank en drugs
• onverantwoord hard rijden op de brommer en dan ook nog zonder helm
• ineens extreem op de lijn letten (want andere meisjes zijn ook zo dun)

Door een negatief zelfbeeld kunnen ze ook rare dingen doen. Een meisje vindt bijvoorbeeld dat ze flaporen heeft. Daarop besluit ze om haar oren met lijm aan haar hoofd vast te plakken! Dit tot waanzin van haar ouders.

Ontwikkeling

Het brein van pubers is pas op hun 25e levensjaar helemaal ontwikkelt. Jongeren die dus nog niet die leeftijd hebben weten eigenlijk helemaal niet waar hun grenzen liggen. Ze hebben - terwijl ze dat zelf dus niet vinden - juist wel de ouders nodig. Een ouder die juist iets verbiedt en dus in de ogen van een puber streng is, is juist verantwoord bezig. Om de lieve vrede te bewaren wil je graag je puberende kind overal gelijk in geven, maar het is dus beter om dat niet altijd te doen.

Jongeren tot 15 jaar vinden het erg lastig, zeg maar gerust moeilijk, om meerdere taken op hetzelfde moment uit te voeren, terwijl ze dit juist wel graag zouden willen. Aan ouders de ondersteunende taak om hier goed aandacht aan te besteden. Dit kan al heel eenvoudig door duidelijke tijden af te spreken waarin de puber mag gamen, computer en wanneer er huiswerk wordt gemaakt. Al vinden de pubers dit natuurlijk niet altijd even leuk.

Pubers hebben geen empathie voor medepubers. Niet omdat ze dit niet willen, maar dit stukje is nog niet ontwikkeld in het brein van pubers. Net zoals het voorstellingsvermogen. Ze kunnen zich niet in een ander verplaatsen. Het eigen "ik" staat centraal.

Een strenge, maar liefdevolle opvoeding: daar gedijen pubers beter op. Ouders kunnen beter duidelijke regels opleggen en deze opgelegde regels ook blijven hanteren! Ook al vindt je puberzoon of -dochter die regels helemaal niet leuk, later zullen ze er toch achter komen dat je als ouder toch juist hebt gehandeld.

Kort samengevat:

• blijf duidelijke grenzen stellen en leg uit waarom je dat wilt
• zorg voor een duidelijke structuur, maar wees ook liefdevol
• drink of rook ook niet in het bijzijn van je kind als je niet wilt dat je kind zelf gaat roken of drinken, want zien roken, doet zelf ook roken.
• laat je kind los; het is immers de bedoeling dat ze zelfstandig worden
• blijf - ondanks dat je kind zich langzaam van je aan het los weken is - toch betrokken bij zijn/haar leven. Toon interesse in de sport, en doe samen leuke dingen
• onthou dat je tóch invloed op je kind hebt, ook al denk je dat dit niet zo is

Ontwikkelingen in diverse leeftijdsgroepen

Er zit een verschil in de ontwikkeling qua leeftijd van jongeren. Dit is onderverdeeld in bepaalde leeftijdscategorieën.

Jongeren tussen de 10 en 14 jaar

• Kinderen in de leeftijd van 10 tot 14 jaar maken zich los van hun ouders en gaan dus meer om met leeftijdsgenootjes. Dit losmaken van ouders is voor de ouders niet altijd even fijn, maar is dus wel ontzettend nodig voor de jeugdigen.
• Ze lijken dan wel heel erg sterk, maar kunnen vaak heel emotioneel reageren op van alles en nog wat.
• Als er één ding is wat ze absoluut niet willen, is het opvallen.
• Jongeren in deze leeftijdscategorie denken niet aan later, maar leven juist in het hier en nu.
• Als ouder herken je vast wel dat jouw kind ook mee wil doen met de nieuwste trends en dan dus ook direct handelt: het hier en nu.

Jongeren tussen de 14 en 16 jaar

• Jongeren in de leeftijd van 14 tot 16 jaar hoeven niet meer zo nodig met de massa mee te doen. Ze creëren een eigen "ik", maar zijn geestelijk niet stabiel.
• Stemmingswisselingen komen veel voor.
• Helaas zien ze geen gevaar en ondernemen best veel risico's en vinden het geweldig om met bijvoorbeeld drank en drugs te experimenteren. Toch denken ze ten opzichte van jongeren in de leeftijdscategorie 10-14 jaar juist wel meer na.
• Als ouder herken je vast wel dat jouw kind ineens heel erg verdrietig is, omdat een goede vriend/vriendin ineens niets meer met hem/haar te maken wil hebben. Reden? Er is iets over diegene gezegd, wat beter niet gezegd had kunnen worden.

Jongeren tussen de 16 en 22 jaar

• Jongeren tussen de 16 en 22 jaar denken juist ineens wel na over later.
• Ze trekken zich minder aan van leeftijdsgenoten en hoeven dus niet meer zonodig bij een bepaald groep te horen.
• Ze worden steeds zekerder van zichzelf. Dit uit zich in het niet meer onderuithalen van zichzelf (positieve kijk op zichzelf).
• Ze zijn emotioneel veel stabieler dan jongeren in de leeftijdscategorie 14-16 jaar.
• Ze zijn verantwoordelijk voor zichzelf.
• Als ouder herken je vast wel dat je zoon of dochter ineens niet meer de boel de boel laat (terwijl er een tentamenperiode voor de deur staat) als iemand vraag of hij/zij mee gaat om iets leuks te doen.

Tot slot

Al die ontwikkelingen die een puber doormaakt zijn niet altijd even leuk, voor zowel de puber als de ouder! Onthou als ouder (ook al is het soms thuis niet te harden) dat je zoon of dochter het niet met opzet/bewust doet. De groei van kind, via de puberteit, naar volwassene is gewoon een lastig traject.