Lichaam ter beschikking stellen aan de medische wetenschap

Ieder van ons weet dat je op een bepaald moment gaat overlijden. Veel mensen denken dat wanneer zij sterven er slechts twee mogelijkheden zijn ofwel cremeren of begraven. Er is echter nog een derde mogelijkheid en dat is om het lichaam ter beschikking te stellen aan de medische wetenschap. Mensen willen een bijdrage leveren aan de wetenschap in de hoop dat anderen er wat van kunnen leren. Wat is er nodig om het lichaam ter beschikking te stellen en hoe gaat dit in het werk?

• Het lichaam ter beschikking stellen aan de medische wetenschap
• Medische wetenschap
• Studenten moeten praktijk doen
• Wat moet je doen als je je lichaam ter beschikking wilt stellen aan de wetenschap
• Orgaandonatie
• Codicil
• Wensen voor de uitvaart
• Herdenkingsdienst
• Na het overlijden

Het lichaam ter beschikking stellen aan de medische wetenschap

Het gebeurt heel vaak dat mensen al geruime tijd weten dat zij ongeneeslijk ziek zijn en zullen gaan sterven. Er wordt vaak langdurig behandeld en dan men krijgt meer inzicht in de mogelijkheden maar ook in de onmogelijkheden in de medische wetenschap. Dan kan men op de gedachte komen om de wetenschap behulpzaam te zijn door het afstaan van het lichaam na het overlijden voor wetenschappelijk onderzoek. Aan veel mensen wordt gedurende de ziekteperiode het advies gegeven om vast na te denken over hoe men het einde van het leven wil markeren.

Medische wetenschap

De vraag die ieder zichzelf wel eens zal stellen is of er gekozen zal worden voor begraven of cremeren. Maar waar velen niet aan denken is dat er nog een derde mogelijkheid is. Dit is om het lichaam ter beschikking te willen stellen aan de medische wetenschap. Deze vraag kan ook met de medicus besproken worden. Maar niet alleen zieke maar ook gezonde mensen willen soms nadenken over de keuze die ze willen maken bij overlijden en dit reeds kenbaar maken. Men stelt zich dan de vraag: Wat gebeurt er als je het lichaam in handen geeft aan de medische wetenschap? Het lichaam komt dan in handen van een anatomisch instituut van een universiteit en zal gebruikt gaan worden voor medisch wetenschappelijk onderwijs en onderzoek.

Studenten moeten praktijk doen

Studenten in de geneeskunde kunnen op deze manier leren over de anatomie van het menselijk lichaam en ook over nieuwe technieken bij operaties. Per jaar zijn ongeveer vijfhonderd lichamen nodig voor de wetenschap. Soms worden de organen gebruikt voor losse preparaten. Andere lichamen worden geheel bewaard of zodanig geopend dat studenten kunnen zien hoe de organen in een lichaam gesitueerd zijn. Het ontlede lichaam wordt in laatste instantie gecremeerd. Omdat het lichaam wordt geconserveerd kan het pas na jaren zijn dat het lichaam wordt gecremeerd. In het geval dat men zijn of haar lichaam ter beschikking wil stellen zal men een aantal zaken vooraf moeten bespreken met de naasten en afspraken moeten maken om dit te regelen.

Wat moet je doen als je je lichaam ter beschikking wilt stellen aan de wetenschap

Allereerst moet je een keuze maken of je het lichaam beschikbaar wilt stellen voor transplantaties en/of voor wetenschappelijk onderzoek. Sta je ook als donor geregistreerd dan krijgt orgaan- en/of weefseldonatie altijd voorrang. Het is soms allebei mogelijk maar dat is niet altijd het geval. Wanneer organen verwijderd worden kunnen er wonden ontstaan die het soms onmogelijk maken om het lichaam te conserveren. Over het algemeen wordt er geen bovengrens gesteld aan de leeftijd maar dit kan per instituut verschillen. Ook kan het voorkomen dat een lichaam wordt geweigerd omdat er sprake is van bijzonder overgewicht, verdrinking of ernstige verminking. Dit komt niet vaak voor.

Orgaandonatie

Vaak wordt gepleit voor donatie omdat dit voor een ander levensreddend kan zijn. De universiteit van Groningen geeft aan meestal een uitzondering te kunnen maken. Hierover kan men contact opnemen met de medische faculteit van de universiteit in Groningen. Het is echter aan de persoon zelf om de keuze te maken. Dit kan niemand voor je doen. Wel kan je overleg voeren met de arts over wat voor jou de beste keuze zou kunnen zijn. Vervolgens is het van het allergrootste belang dat je de keuze die je wilt maken bespreekt met je partner en naasten. Immers het anatomisch instituut krijgt de volledige zeggenschap over het lichaam en wil meestal binnen 24 uur het lichaam conserveren. Het is daarom duidelijk dat er in dit geval nauwelijks tijd is om afscheid te nemen na het overlijden. Dit kan op de gezinsleden een enorme impact hebben als het niet vooraf goed duidelijk is besproken. Vervolgens kan men zich aanmelden bij de medische faculteit een van de acht anatomische instituten van Nederland te weten:

• Amsterdam, UMC en AMC
• Utrecht
• Leiden
• Groningen
• Nijmegen
• Maastricht
• Rotterdam

Codicil

Soms is het mogelijk dat de behandelend arts in het ziekenhuis of de eigen huisarts behulpzaam is bij het indienen van het verzoek. Men dient een met de hand geschreven verklaring te overleggen met datum en handtekening. Dit codicil of wilsbeschikkingformulier gaat naar het instituut waar je jezelf hebt aangemeld. De huisarts en de donor zelf ontvangen een kopie van dit codicil. Meestal zijn het oudere mensen die zich aanmelden. Jongere, gezonde personen wordt geadviseerd om nog te wachten omdat er nog zoveel veranderingen kunnen optreden.

Wensen voor de uitvaart

Ook al heb je het lichaam ter beschikking gesteld aan de wetenschap dan nog is het verstandig om de wensen voor een uitvaart vast te leggen. Het anatomisch instituut kan altijd nog beslissen dat er factoren zijn om het lichaam niet te accepteren. Ernstige ziekte kan een reden zijn dat het lichaam geweigerd wordt. Soms zijn er al voldoende lichamen beschikbaar. Ook kan het zijn dat het lichaam ongeschikt wordt gevonden na een dodelijk ongeluk als er ernstige verminkingen zijn. Tevens in het geval er sprake is geweest van obductie bijvoorbeeld bij een inwendig onderzoek naar de doodsoorzaak is het lichaam meestal ongeschikt. Daarom is het verstandig om al de wensen omtrent een uitvaart, herdenkingsdienst of crematie te bespreken met de partner en de naasten en deze ook in een testament vast te leggen.

Herdenkingsdienst

Het is ook belangrijk om de begrafenisverzekering niet op te zeggen omdat bij weigering door het instituut anders wel hele hoge kosten voor de nabestaanden kunnen ontstaan. Ook als het lichaam ter beschikking aan de wetenschap wordt gesteld is het mogelijk om rouwbrieven te versturen en een herdenkingsdienst te houden. Er is in dat geval geen kist met stoffelijk overschot maar vaak wordt een mooi bloemstuk geplaatst met een foto van de overledene. Zeker als iemand al lang ziek is geweest hebben de partner en gezinsleden al een zware weg doorlopen en een periode van gezamenlijke rouwverwerking beleefd. Het is van het allergrootste belang dat toch een goede afsluiting wordt georganiseerd geheel volgens de wens van de overledene. Welke symbolen men hiervoor wil kiezen zal men samen moeten overleggen.

Na het overlijden

Wanneer na het overlijden het lichaam door het anatomisch instituut wordt geaccepteerd dan regelt de begrafenisondernemer de verdere afhandeling. De gemeente moet op de hoogte worden gesteld waarbij aan de Burgemeester toestemming moet worden gevraagd om het lichaam te mogen ontleden. Het anatomisch instituut regelt het vervoer. De nabestaanden worden verder niet meer op de hoogte gesteld van de verdere acties van het instituut.