De filosofie van Ulrich Libbrecht in een notendop

Prof. dr. Ulrich Libbrecht is een autoriteit in de oosterse en comparatieve filosofie. Na zijn loopbaan aan de K.U.L., richt hij in Antwerpen de school voor de comparatieve filosofie en in Utrecht de school voor filosofie Oost-West op. Ulrich Libbrecht zijn gedachtengoed weergeven in één artikeltje is onbegonnen werk. Hijzelf heeft getracht in duizenden bladzijden zijn ideeën aan de man te brengen. Zijn laatste boek ‘Met dank aan het leven’ geeft op een kernachtige wijze zijn denken weer.

Libbrechts Wereldbeeld

Oorspronkelijk of zeker vóór de big bang was alles vormloze energie. De term “leegte” verwijst op het leeg zijn van vormen en dat alles enkel pure energie is. Vanwaar die energie komt is het mysterie van de kosmos. Evenmin is het feit dat er meer en meer energie zichtbaar wordt in de verschillende vormen (in-forma-tie) te verklaren. De wet van het behoud van de energie zorgt ervoor dat er geen energie verdwijnt en alles neemt enkel een andere vorm van energie aan. Energie is steeds in beweging; voortdurend aan het veranderen, terwijl de Westerse mens pijnlijk hunkert naar iets blijvend. De evoluerende kosmos heeft 2 kenmerken: enerzijds de toenemende complexiteit & anderzijds de bevrijding van energie (een zwakkere energiebinding die uit elkaar valt).

Waar past, voor wie het echt wil, het godsconcept? In dit verhaal kan hij alle energie, de scheppende kracht zijn. Scheppen is vorm geven aan. God is alles; de leegte; het vormingsproces van energie. In het christendom is er een dualisme gecreëerd tussen God en de natuur, waardoor er een beperkte eerbied voor de natuur ontstaan is.

Libbrechts mensbeeld

De mens, een dier met vrije energie

Dieren zijn uitsluitend gebonden energie en stellen stereotiepe gedragspatronen. Een dier heeft enkel aangeboren (immanente) kennis die gericht is op het zelfbehoud. De mens daarentegen heeft ook vrije energie en verworven (transcendente) kennis. De mens kan zich weg van het ego op het wonder van de kosmos, op de Boeddhanatuur richtten. Het besef dat je een golfje bent in de immense energetische zee, de verbondenheid met alles ervaren. De mens is een energetische eenheid, waarin de ziel als functie van het lichaam vrije energie doet transcenderen.

Dualiteit, bijvoorbeeld tussen denken en voelen, maakt het leven alleen maar moeilijker. De ratio kan er voor zorgen dat een persoon afwijkt van zijn ‘natuurlijke’ richting. De natuur en de mens zijn van zichzelf goed. Hoe minder we ingrijpen in de natuur, hoe beter alles in evenwicht blijft, met andere woorden het taoïstische wu-wei (vanzelf zo) respecteren.

Seksualiteit is iets natuurlijk en is nodig om te overleven en te evolueren. Het heeft iets bevrijdends en vreugdevols. Door o.a. de Christelijke dualiteit (het lichaam is slecht, de ziel is het hoogste) wordt het weggeduwd. Er ontstaat een vervreemding van het lichaam, terwijl dit juist de immanente kennis bevat. Nietzsche vertelde het al: het verstand is de kleine wijsheid en het lichaam de grote wijsheid. Het lichaam is de bron van het leven. De opsplitsing heeft een blokkering van de transcendentie of een overseksualisering van de maatschappij als gevolg.

De mens als energetisch wezen moet voorzien worden van energie om in leven te blijven (door o.a. voeding). Ascese is een kwelling van het lichaam en een miskenning van het mysterie van het leven. Matigheid is een deugd, terwijl in de huidige maatschappij overconsumptie op alle vlakken de enige zin van het bestaan is. Hierdoor is er weinig ruimte voor spiritualiteit. Economie en materialisme zijn de drijvende krachten in de maatschappij ten koste van de “zin” van het leven en de eenvoud van het “zijn”. Wel is het belangrijk het leven ‘comfort’abel te maken, waardoor er meer vrije energie voor zingeving is.

De mens in relatie met de medemensen

Om te overleven en de primaire behoeften te vervullen zijn we egogericht maar eens er een voldoende comfortabele situatie is, kan altruïsme ontstaan. Iedereen is niet gelijk, maar juist verschillend. En iedereen heeft het recht om zijn talenten uit te werken. Alle levensvisies zijn gelijkwaardig en hebben een betekenis vanuit hun culturele achtergrond. Ulrich Libbrecht heeft de waardevolle elementen uit de verschillende levensvisies verenigd in een filosofisch model. Hij noemt zichzelf een “wereldburger”: de wereld behoort niet toe aan een land of een religie maar aan al wat leeft.

De mens en taal

In de taal trachten we gedachten en concepten te vatten. Zeer lang bestond de taal uitsluitend uit de gesproken taal, die meer doorspekt was met gevoelens en fijne nuances. De geschreven taal, de woorden op een blad papier (of op een computerscherm), verliest deze emotionele dimensie

We trachten de werkelijkheid in woorden en beelden te suggereren, maar alles zit in een voortdurend veranderingsproces. De mens kan het verleden vatten in vlakke woorden en de toekomst omschrijven, maar het “nu” moet men vooral ervaren. Het “nu” bevat een essentiële belevingsdimensie. In het Oosten gebruiken ze veel metaforen, welke een emotionele kracht bezit. Als we de realiteit exact met de ratio willen vatten, dan verlies je de poëtische kracht. In de poëzie blijft het vaag en onbegrensd. Het gaat dan niet over dé enige echte boom, maar eerder over hoe de lezer of toehoorder het ervaart of subjectief invult. Alle waarneembare vormen in de kosmos zijn een tijdelijke verbeelding van de drijvende energie, het vormloze, de leegte.

Niet alles is te benoemen, te vatten met woorden of in kennis te omsluiten. Bijvoorbeeld de geur van de roos, de liefde, … leer je enkel kennen door ervaring. Religie is een innerlijke ervaring, een ontroering voor het mysterie van het bestaan. De enige gepaste taal hierbij is die zonder woorden, de stilte. De mystieke ervaring is leeg aan concepten. Authentieke religiositeit is je open stellen voor alles wat leeft, de natuur en zo ontstaat er een ervaring die niet gericht is op het ego, maar op het mysterie zelf.
Emotionaliteit is de bewustwording van de wijziging in je energetische huishouding. E-motie is de motivator die er voor zorgt dat de energie in beweging komt. Emoties zijn uit te drukken in een metafoor, in symbolen of in zuivere klanken zoals muziek.
De symbolen hebben in de religie een verbindende betekenis met het grote mysterie. Religies worden vaak verkeerdelijk vergeleken met hun symbolen, die zichtbaar zijn aan de oppervlakte, in plaats van ze te vergelijken met de diepere achterliggende betekenis van deze symbolen.

De mens & een hoger bewustzijn

Religie bestaat tegenwoordig vaak uit uiterlijke vormen van dogma’s, rituelen en feestdagen. Godsdiensten moeten de oude kapstokken nog van zich afgooien. Ze dienen te herbronnen en niet te blijven vasthangen aan oude ideeën. Verder evolueren door telkens terug naar de oorsprong, de natuur te gaan: het mysterie van de kosmos.

De kracht om te groeien (in een cyclische tijd) zit in alle fenomenen. Alle fenomenen zijn energie in verschillende vormen, welke onderhevig zijn aan een voortdurend veranderingsproces. Dit door de stuwende energie in het heelal; door te in-‘form’eren in andere vormen.

Mystiek is een individuele transcendente ontroering voor het mysterie van het bestaan. Het is een persoonlijke zoektocht terug in de diepte, achter de oppervlaktestructuren. Geen egocentrisch gericht bidden, maar eerder contact leggen met de oeroorsprong in zichzelf en dit ervaren. Vanuit die ervaring een verbondenheid met het grote geheel, waardoor vanuit zachtmoedigheid liefde en mededogen ontstaat. Om het ten volle te ervaren dient de persoon zich te ontdoen van alle beelden en woorden en mee te gaan in de totale energie.