Sancties tegen Rusland. En dan?

De landen van de Europese Unie kwamen in juli 2014 een beleid van belangrijke economische sancties met betrekking tot Rusland overeen. Maar de doelstellingen van dit beleid worden in sommige kringen in twijfel getrokken.

Rusland niet langer partner van het Westen?

Na het einde van de Koude Oorlog, kon Rusland gedurende vele jaren worden beschouwd als partner van het Westen. Het lijkt erop dat dit niet langer het geval is. Men kan zich afvragen of de door de EU opgelegde sancties tegen Rusland wel effectief zullen zijn als de diplomatieke dialoog niet snel opnieuw zal worden opgepakt. Moet het land door deze maatregelen weer onze vijand worden?

Sancties hebben verdediging van Oekraïne tot doel

Volgens westerse regeringen hebben de sancties als enig doel om Oekraïne te verdedigen. Het zet Rusland onder druk om te stoppen met het land te destabiliseren en opstandelingen in de oostelijke regio's te ondersteunen met wapens en manschappen.

Maar tijdens een bijeenkomst in Berlijn op 2 juli 2014 hadden de ministers van Buitenlandse Zaken van Frankrijk, Duitsland, Oekraïne en Rusland nu juist een basis gelegd voor vaststelling van een vredesregeling: een staakt-het-vuren, volledige sluiting van de Russisch-Oekraïense grens voor infiltratie van manschappen en wapens uit Rusland. Waarom dan nu de sancties aanscherpen? Is men van mening dat Rusland zijn woord niet houdt?

De impact van sancties: ze werken contraproductief

De sancties geven blijk van een radicale verandering in de houding ten opzichte van de Russische grootmacht. Als die opzet faalt, zullen de strengere sancties het Russische nationalisme alleen maar verder radicaliseren. Het zal de economische situatie in Oekraïne verslechteren en de Europese economie ernstig treffen:

• al op 3 augustus 2014 verscheen in de Duitse pers (Wirtschaftswoche) het bericht dat de Duitse economie in het tweede kwartaal van 2014 was gestagneerd, naar men aannam door de crisis in Oekraïne en de sancties tegen Rusland;
• en op vrijwel hetzelfde tijdstip wist de Belgische krant "De Morgen" te melden dat het toerisme, de belangrijkste economische sector in Griekenland, ook al te lijden had onder bedoelde sancties;
• ook zijn tegenmaatregelen te verwachten, vooral met betrekking tot de prijs van Russisch gas;
• en kennelijk overwegen de Russen om een verbod in te stellen voor vluchten van Europese luchtvaartmaatschappijen via Siberië naar Azië.

Het zou wel eens zo kunnen zijn dat de sancties uiteindelijk contraproductief werken.

Ook politieke gevolgen van sancties zijn onvoorspelbaar

Bij een volgende stap, zullen financiële sancties Rusland van een groot deel van de wereld isoleren. Een embargo zoals opgelegd aan Iran is niet onwaarschijnlijk. De kosten voor Europa zullen hoog zijn en de politieke gevolgen in Rusland onvoorspelbaar:

• in tegenstelling tot Iran, beschikt Rusland over een aanzienlijk militair en nucleair potentieel. Zal het dat weer actief maken bij afwezigheid van andere landen?
• zal het ontwapeningsakkoord van na de Koude Oorlog, zoals het Russisch-Amerikaanse akkoord over afschaffing van middellange-afstand-raketten weer ter discussie staan?
• zal de wereld weer een opleving van de terreur beleven, van Syrië via Iran naar het Verre Oosten? En zal het Westen dan weer een vastbesloten Rusland tegenover zich treffen? Zal de VN weer worden gemarginaliseerd zoals tijdens de Koude Oorlog?
• en welk militair beleid moeten we dan aannemen? Gaan degenen die in Poetin een nieuwe Hitler of Stalin zien de defensiebudgetten weer snel op een niveau brengen dat vele malen hoger is dan op dit moment?

Wat zouden we van Rusland moeten vragen

Het middel van sancties is een uiterst krachtig wapen. Het zal het “systeem Poetin” met al zijn zakelijke netwerken en corruptie waarschijnlijk direct treffen. Maar sancties zijn niet genoeg, we moeten ook naar Rusland duidelijk de voorwaarden aangeven die wij stellen voor een terugkeer naar normale betrekkingen:

• het oosten van Oekraïne: hier is dringend een internationaal geverifieerd staakt-het-vuren nodig;
• het toestel van Malaysia Airlines: een volstrekt onpartijdig internationaal onderzoek volgens resolutie 2166 van de Veiligheidsraad is vereist. Dat moet geloofwaardig zijn en ongehinderd kunnen plaatsvinden onder onafhankelijke internationale controle;
• De Krim: er kan uiteraard geen sprake zijn van erkenning van de Russische coup aldaar. Maar of het verstandig is om het schiereiland een regime van uitsluiting op te leggen dat erger is dan dat in Noord-Cyprus, is nog maar de vraag?