Vernietigen we onze aarde?

Een enorme blender met de aarde erin, en de stekker in het stopcontact. Één druk op de knop en het is afgelopen met de mensheid. Dit schetst de situatie een beetje, waarin de aarde zich op dit moment bevindt. De mensheid leeft niet duurzaam en we lijken regelrecht op het einde van de aarde en onszelf af te stevenen. We gooien de aarde weg! Het is echter nog niet te laat, door nu te veranderen kunnen we dit proces nog omkeren en de stekker van de blender uit het stopcontact trekken! “En God zeide: Laat Ons mensen maken, naar Ons beeld, naar Onze gelijkenis; en dat zij heerschappen over het gevogelte des hemels, en over het vee, en over de gehele aarde, en over al het kruipend gedierte, dat op de aarde kruipt. En God schiep den mens naar Zijn beeld; naar het beeld van God schiep Hij hem; man en vrouw schiep Hij ze. En God zegende hen, en God zeide tot hen: Weest vruchtbaar, en vermenigvuldigt, en vervult de aarde, en onderwerpt haar, en hebt heerschappij over de vissen der zee, en over het gevogelte des hemels, en over al het gedierte, dat op de aarde kruipt! En God zeide: Ziet, Ik heb ulieden al het zaadzaaiende kruid gegeven, dat op de ganse aarde is en alle geboomte, in hetwelk zaadzaaiende boomvrucht is; het zij u tot spijze! Maar aan al het gedierte der aarde, en aan al het gevogelte des hemels, en aan al het kruipende gedierte op de aarde, waarin een levende ziel is, heb Ik al het groene kruid tot spijze gegeven. En het was alzo. En God zag al wat Hij gemaakt had, en ziet, het was zeer goed. Toen was het avond geweest, en het was morgen geweest, de zesde dag” .

Als we het voorgaande citaat uit de bijbel moeten geloven, dan is de mens de kroon op de schepping en heeft daarmee ‘de macht’ over de aarde gekregen. Dit zou betekenen dat de mens de aarde mag (en kan) beheren en alles wat op aarde is ook mag gebruiken. Op dit moment lijkt het erop dat de mens ook daadwerkelijk alles wat voorhanden is mag gebruiken; Grondstoffen worden uitgeput, bossen worden gekapt, oceanen en de lucht worden vervuild enzovoort. In de bijbel staat echter ook beschreven dat de dieren en vogels en dergelijke, ook een deel van de aarde mogen gebruiken. Dit lijkt op dit moment niet het geval, de mens gebruikt steeds meer grondstoffen en steeds meer ruimte, terwijl de dieren en planten (lees alle andere organismen) steeds minder leefruimte en voedsel tot hun beschikking hebben. Dit is een groot probleem, want het is onaanvaardbaar dat alle levende wezens op aarde hinder ondervinden van één enkele soort, namelijk: de mens. Zelfs de mens zelf begint hinder te ondervinden van haar eigen jarenlange milieu-onvriendelijke activiteiten. De milieuproblemen worden alsmaar groter en complexer, waar men vroeger problemen had op regionaal niveau en daar ook de oplossingen nog kon zoeken, nemen de problemen tegenwoordig een mondiaal karakter aan. Om die reden moeten oplossingsrichtingen ook mondiaal gezocht worden.

Duurzaamheid

Met de invoering van het begrip ‘duurzaamheid’ (een ontwikkeling waarbij de huidige wereldbevolking in haar behoeften voorziet zonder de komende generaties te beperken om in hun behoeften te voorzien ), is een grote stap in de goede richting gedaan. Nu dat begrip duidelijk gedefinieerd is weten mensen over de hele wereld wat ze na moeten streven. Verder zijn er tegenwoordig regelmatig conventies en worden verdragen en protocollen opgesteld, die ervoor moeten zorgen dat de wereldwijde milieuproblematiek kleiner wordt, of in ieder geval niet groter wordt. De effectiviteit van deze middelen laat echter te wensen over, want de richtlijnen en verplichtingen kunnen in de meeste gevallen veel ambitieuzer en veelal doet maar een beperkt aantal landen mee aan een verdrag of iets dergelijks. Zolang niet álle landen op aarde meedoen aan een wereldwijde campagne om de aarde te redden, zal het niet lukken om daadwerkelijk iets te veranderen en de aarde van de ondergang te redden. Als we op de huidige manier doorgaan met exploiteren van alles wat de aarde ons te bieden heeft, gooien we de aarde weg en worden we onze eigen ondergang. Daarom moet de mens zich eens bewust worden van de gevolgen van haar acties en zichzelf de vraag stellen: Willen we de aarde en alles erop (inclusief onszelf) bewaren of weggooien?

Revolutie

De oplossingen voor grootschalige milieuproblemen werden tot op heden veelal gezocht in technologische ontwikkelingen en in beleidsveranderingen en dergelijken. Tot nu toe is deze aanpak meestal toereikend geweest, de gevonden oplossingen waren echter vaak op de korte termijn gericht en zijn daarom in strijd met het duurzaamheidsbeginsel. Om wel tot adequate oplossingen te komen, is het van groot belang dat de wetenschap de benodigde kennis omtrent de verschillende milieuvraagstukken en hun samenhang verschaft. De groeiende complexiteit van de milieuproblematiek vraagt daarom om een voortdurend meegroeiende wetenschap. Thomas Kuhn beschreef echter al dat de wetenschap niet continu groeit, maar dat dit in stappen (revoluties) gebeurd. “Normale wetenschap gaat uit van een verzameling vooronderstellingen of paradigma's die door een wetenschappelijke groep wordt gedeeld en binnen die groep niet (meer) ter discussie staat. Deze paradigma's - wetten, modellen, methoden, schoolvoorbeelden - worden tijdens een opleiding aangeleerd en vormen het onproblematische kader waarbinnen wetenschappelijke vraagstukken snel kunnen worden opgelost, omdat tijdrovende discussies over de geldigheid van de paradigma's achterwege kunnen blijven. Blijven er teveel vraagstukken onopgelost, dan raakt het paradigma in een crisis en komen er alternatieve paradigma's boven tafel. Blijkt een alternatief paradigma succesvoller dan een bestaand, dan betekent dat het verval en de ondergang van een oude en de geboorte van een nieuwe wetenschappelijke school. Er vindt, met andere woorden een wetenschappelijke revolutie plaats ”. Omdat de wetenschappelijke vraagstukken met betrekking tot de milieuproblematiek niet of nauwelijks kunnen worden opgelost, is het tijd voor een nieuwe kijk op deze vraagstukken. Er dient dus een soort van revolutie plaats te vinden, zoals door Kuhn beschreven is. De mens moet zich bewust worden van haar fouten, zodat de hele houding van de mensheid ten aanzien van de aarde en het milieu verandert en daar zou de wetenschap voor moeten zorgen.

Bewustwording

Er zijn al aanwijzingen dat er een bewustwordingsproces op gang is gebracht bij de bevolking. Dit blijkt wel uit het feit dat consumenten steeds strengere eisen gaan stellen aan producten. Zelfs de meest vervuilende sectoren, zoals vrachtwagenproducenten, willen hun imago inmiddels verbeteren, omdat de verwachting is dat consumenten in de toekomst geen genoegen meer nemen met milieu-onvriendelijk geproduceerde producten. Uit onderzoek is gebleken dat bedrijven als DAF en Scania inmiddels vele malen beter uit de bus komen dan het merendeel van de bedrijven in verscheidende andere sectoren, zoals de voedingsmiddelen industrie. Complete productieprocessen worden omgegooid en kosten nog moeite worden bespaard om producten zo ‘milieuvriendelijk’ mogelijk te laten zijn ; EcoDesign wordt steeds vaker toegepast. Hierbij is het belangrijk dat de hele productielijn milieuvriendelijk wordt gemaakt; het product moet van de wieg tot het graf (of liever nog van ‘de wieg tot de wieg’; cradle to cradle) milieuvriendelijk zijn, dus vanaf het allereerste onderdeeltje bij de productie tot en met het laatste onderdeeltje bij de recycling van het product en vanaf de allereerste leverancier tot en met de consument. Het invoeren van EcoDesign is een dure aangelegenheid, maar een leuke bijkomstigheid is echter dat het in de meeste gevallen uiteindelijk ook tot een kostenbesparing en kwaliteitsverbetering kan leiden. Hieruit blijkt dat het heel goed mogelijk is dat de kosten die gemaakt worden bij EcoDesign, zichzelf terugverdienen en dat milieuvriendelijk gedrag niet altijd duurder hoeft te zijn dan het huidige gedrag. De consument wordt zich dus wel degelijk bewust van het feit dat milieuvriendelijk gedrag loont, en als men de voordelen van EcoDesign in gaat zien, dan zal het hele proces in een stroomversnelling komen. Een ander voorbeeld uit de praktijk, waaruit blijkt dat men zich steeds meer bewust wordt van het belang van een schoon milieu en een leefbare aarde is het feit dat de gouverneur van Californië, Arnold Schwarzenegger, op “Earthday” (22-april-2006) heeft erkend dat de aarde opwarmt en dat de staat Californië (één van de grootste vervuilers ter wereld) het voortouw moet nemen in de strijd tegen dit wereldwijde klimaatprobleem. Dit is een enorme vooruitgang, omdat de Amerikanen in het verleden altijd hebben ontkent dat er een klimaatprobleem is. Zo hebben zij het Kyoto-protocol bijvoorbeeld niet ondertekend, omdat zij niet bewezen achten dat CO2 de oorzaak is van het versterkte broeikaseffect en zij vinden het dan ook niet nodig om de CO2 emissies terug te dringen. Dit is echter een verkeerde gedachtegang, want hoewel de wetenschap niet met harde bewijzen kan komen dat CO2 de veroorzaker is van de opwarming van de aarde, is ook nog niet bewezen dat deze stof de veroorzaker van de opwarming van de aarde niet is. De Verenigde Staten hebben echter nog nooit een echt goede argumentatie gehad om het Kyoto-protocol niet te ondertekenen. Dat het klimaatprobleem nu zelfs door een leider van één van deze staten erkend wordt, betekent dat het bewustwordingsproces in gang is gezet.

Middelen om aandacht te trekken

Uit het bovenstaande blijkt dat een deel van de revolutie al in gang is gezet, de mensen beginnen zich immers al bewust te worden van de ernst van de problematiek, maar nu is het zaak om de omslag naar de milieubewuste mens ook daadwerkelijk op grote schaal door te voeren. Daarom moet men eerst meer duidelijkheid krijgen omtrent de problemen; men moet weten wat er speelt. Om de milieuproblematiek te verduidelijken zijn de media uitermate geschikt. In het verleden is al bewezen dat bijvoorbeeld propagandafilms een enorme invloed kunnen hebben op het gedrag van mensen . Nu is het nog maar de vraag of dit op milieugebied ook het geval is, maar met een goed uitgedacht idee, waarin niet te veel overdreven wordt (de mensen moeten het wel serieus nemen), kan veel bereikt worden. Een ander middel om de milieuproblemen onder de aandacht te krijgen is via milieubewegingen. Milieubewegingen zijn NGO’s (Niet-Gouvernementele Organisaties) die zich bezig houden met de bescherming van de natuur en het milieu. Deze organisaties hanteren verschillende methoden om hun doelen te bereiken. Zo zijn er organisaties die door middel van overleg en onderhandelingen met de overheid proberen hun stempel op het milieu- of natuurbeleid te drukken en zo een positieve invloed proberen te hebben op het milieu en de natuur. Maar er zijn echter ook zeer veel organisaties die door middel van acties hun standpunten onder de aandacht willen brengen. Deze organisaties zijn voor het slagen van hun acties vaak sterk afhankelijk van de media-aandacht die ze krijgen. Greenpeace is een voorbeeld van een dergelijke organisatie. De acties van deze organisatie halen vaak het nieuws en doen meestal veel stof opwaaien, waardoor de betrokken overheden actie moeten ondernemen om het probleem op te lossen. Hoewel milieuactivisme inmiddels wereldwijd erkend wordt, heeft het nog steeds een ‘geitenwollen-sokken’ imago en wordt het door sommige mensen niet serieus genomen. Zo zouden milieuactivisten het milieu boven alles plaatsen en geen rekening willen houden met bijvoorbeeld economische belangen. Ondanks het feit dat NGO’s steeds meer macht krijgen, blijven veel van deze organisaties toch afhankelijk van publiekstrekkers, zoals onder anderen acties naar aanleiding van rampen en bekende milieuactivisten die media-aandacht krijgen. Dit is een negatief punt, want als een ramp immers al heeft plaatsgevonden, komen maatregelen in feite te laat en verder staan bekende milieuactivisten vaker negatief in het nieuws dan positief. Dit omdat in de meeste gevallen alleen de meest extreme figuren alle aandacht opeisen, denk hierbij bijvoorbeeld aan Volkert van der Graaff. Hij werd bekend na de moord op Pim Fortuijn en toen bleek dat hij een milieuactivist was, heeft dat het imago van het milieuactivisme geen goed gedaan. Terwijl dit voor de zaak Fortuijn totaal onrelevante informatie was. Daarom is het belangrijk dat er binnen het milieuactivisme een aantal sleutelfiguren opstaan, die de kar kunnen trekken en verstand van zaken hebben. In feite is het net als in een museum, waar ook een selectie moet worden gemaakt uit de collectie. De sleutelstukken zouden dan ook voor de kopstukken moeten gaan, maar in werkelijkheid is dit vaak andersom .

Blenderen van de aarde?!?!

Op de vraag aan het begin van dit stuk: willen we de aarde bewaren of weggooien?, is natuurlijk maar één antwoord mogelijk. En het vanzelfsprekend dat de mens niet werkelijk voor een keuze kan komen te staat of ze de aarde weg wil gooien of wil bewaren. Er is immers geen keuzemogelijkheid, want als de mens de aarde weg zou gooien, zou de mens zelf ten onder gaan, er is namelijk (voor zover bekend) geen andere planeet waar leven mogelijk is. Op dit moment hebben we echter nog wel een keuzemogelijkheid, we kunnen doorgaan met leven op onze huidige niet duurzame manier, of we kunnen het roer omgooien en er helemaal voor gaan. Het begin van de revolutie is er al en met behulp van de media en enkele sleutelfiguren, moet het lukken om ‘onze’ aarde te redden. Het is in feite net als Evaristii die een goudvis in een blender deed, met de stekker in het stopcontact . Er is een goed begin gemaakt op weg naar de vernietiging van de goudvis; hij zit al in de blender en zelfs de stekker zit al in het stopcontact, maar de vernietiging is nog geen feit en het proces is nog om te draaien, door de stekker uit het stopcontact te trekken. Onze huidige situatie is voor te stellen als de aarde in een megablender, met de stekker in het stopcontact. Nu is de mens de enige met voldoende macht en kennis om te beslissen over het lot van de aarde, dus wat doen we: Zetten we de blender aan of trekken we de stekker eruit?