Gehandicapt - 2 Filosofische visies

Gehandicapt - Filosofische Visies. Een bepaalde maatschappelijke visie op mens en samenleving kan bepalend zijn voor hoe men tegen verstandelijk of lichamelijk gehandicapte mensen aankijkt en hoe men hiermee omgaat. In dit artikel worden twee stromingen besproken: de Sociaal Darwinistische en de Emancipatorische stroming, die elk een verschillende of beter gezegd: tegenstrijdige benadering hebben ten aanzien van het Gehandicapt zijn in de samenleving en hoe men met de Gehandicapte mens omgaat. In dit artikel zullen er twee verschillende stromingen besproken worden: De Sociaal darwinistische en de Emancipatorische stroming en de visie van beide ten aanzien van Gehandicapt zijn.

Sociaal Darwinistische stroming

Het Sociaal Darwinisme¨geeft een biologistische interpretatie van mens en maatschappij. Volgens deze opvatting zijn de psychische activiteiten van de mens en de maatschappelijke verhoudingen te herleiden tot biologische processen of disposities. De ontwikkelingsgang van de mensheid wordt verklaard uit innerlijke biologische stuwingen.

Struggle for life

De wereld van mens en dier wordt beheerst door een struggle for life, waar díe vorm de overwinning behaalt, die het beste bij de omstandigheden is aangepast. Het grote middel dat de natuur gebruikt om zichzelf in stand te houden en met nieuwe hogere soorten te verrijken is dat van de selectie.

Survival of the fittest

Biologische en sociale processen worden voornamelijk gezien als het product van conflicten en aanpassingen die resulteren in 'natuurlijke selectie'. Het doel van de evolutie, zowel in biologisch als sociaal opzicht is: het overblijven van de meest geschikten (survival of the fittest). Erfelijke biologische factoren liggen ten grondslag aan verschillen in persoonlijkheid en intellectuele prestaties. En deze verschillen vormen weer de basis van de maatschappijstructuur. In de loop van de evolutie wordt de mens geconfronteerd met wisselende omstandigheden. Degenen die zich hieraan weten aan te passen blijven voortbestaan, de anderen gaan ten onder.

Evolutie

Evolutie wordt gezien als de wijze waarop organismen steeds grotere antwoord-repertoires tegenover een vijandige omgeving ontwikkeld. Het beginsel van de evolutie wordt gezien als een proces van integratie en differentiatie: de ontwikkeling van een onsamenhangende gelijksoortigheid tot een samenhangende verscheidenheid (toenemende differentiatie met gelijktijdig toenemende integratie). Evolutie betekent dan: ontwikkeling tot een hoger stadium.
Kort samengevat is vanuit de sociaal darwinistische visie 'leven een voortdurende aanpassing van innerlijke aan uiterlijke betrekkingen'.

Gehandicapt zijn - Darwinistische Visie

Het sociaal darwinistische uitgangspunt heeft natuurlijk consequenties voor de visie op de 'zwakkere mens' c.q. gehandicapte mens. Waar ieder individu voortdurend gedwongen wordt tot aanpassing aan de voorwaarden die de samenleving stelt, is strenge handhaving van deze voorwaarden nodig. Als een sociale politiek de zwakste leden van de samenleving in leven houdt, 'gaat dit ten koste van de sterkte en meest geschikte individuen en dus van het geheel'.
Dit is in contradictie met het uitgangspunt van de emancipatorische stroming.

Emancipatorische stroming

Onder emancipatie wordt in het algemeen verstaan: 'het doen verwerven van de positie van gelijkberechtigd persoon en gerespecteerd partner in de samenleving'. Emancipatie heeft een individuele en een maatschappelijke kant.

Emancipatie

Er bestaan meerdere opvattingen over wat emancipatie is (humanistisch, marxistisch etc.). In zijn algemeenheid kan gezegd worden dat het bij emancipatie gaat om bevrijding van machtsmisbruik. De waarborging van de vrijheidsontwikkeling van alle mensen met het doel een toename van individuele en maatschappelijke vrijheid mogelijk te maken. Kort samengevat bestaan vanuit deze visie disposities en begrenzingen van het individu niet alleen als zodanig, maar ook in betrokkenheid op de ander. Het gaat bij emancipatie om integratie en participatie.

Gehandicapt zijn - Twee Visies

De Gehandicapte mens. Tussen de Darwinistische en Emancipatorische visie is er een duidelijk verschil of beter gezegd: een contradictie tussen beiden in visie ten aanzien van de Gehandicapte mens.

Sociaal Darwinistische visie

Het sociaal darwinisme zegt dat leven in principe een aanpassing is van innerlijke aan uiterlijke betrekkingen, en de ontwikkelingsgang van mensen wordt bepaald door biologische stuwingen.

• In de sociaal darwinistische visie is socialisatie gericht op aanpassing en uitstoting van de gehandicapte mens.
• Vanuit de darwinistiche stroming zal een handicap gezien worden als 'een organisme dat de 'struggle for life of survival van de fittest niet haalt'. De visie op de gehandicapte mens: deze leeft ten koste van de meest geschikten en zal het peil van het geheel naar beneden halen.

Emancipatorische visie

De emancipatorische stroming zegt dat de uiterlijke betrekkingen van invloed zijn op de innerlijke betrekkingen, en dat de ontwikkelingsgang van mensen wordt (mede) bepaald door maatschappelijke processen.

• Vanuit de emancipatorische stroming zal een definitie van een handicap of ontwikkelingsbelemmering ook gezien worden als een maatschappelijke definitie: er wordt aangegeven welke gedragingen de betekenis 'problematisch' krijgen en aan welke voorwaarden iemand moet voldoen om een gelijkberechtigd en gerespecteerd lid van de samenleving te zijn.
• In de emancipatorische visie is socialisatie 'bevrijding' en gaat het om een zo optimaal mogelijke participatie van de gehandicapte mens in het maatschappelijk leven.

Lees verder

• Gehandicapt - 5 hulpverleningsvormen