Het maatschappelijke taboe incest

Er wordt in de media sinds een aantal jaar meer aandacht aan besteed, maar toch blijft het een maatschappelijk taboe. Een op de zes mensen zou er het slachtoffer van zijn. Dat betekent dat we hier te maken hebben met een probleem met de omvang van een pandemie. Toch is er nooit groot alarm geslagen of, staat de politieke arena ervan in rep en roer. Vreemd? Zeker. Maar een goede verklaring is dat we hier spreken over een van de grootste taboes van de Westerse maatschappij: incest.

Wat is incest precies?

Incest, ook wel bloedschande genoemd, is strikt genomen geslachtsgemeenschap tussen naaste bloedverwanten. Het woord is afgeleid van het Latijnse incastus, wat "onkuis" betekent. De laatste jaren bestaat er een tendens om ook andere seksuele handelingen tussen bloedverwanten als incest te betitelen. In die zin valt onder incest dus ook de misbruikende seksuele handelingen tussen een gehuwde man en zijn kind(eren), waarvan hij niet de biologische vader is. Als incest wordt gepleegd met kinderen, is er een sterke overlap met pedoseksualiteit. Als de incest tot nakomelingen leidt, dan spreekt men van inteelt.

Hoe vaak komt incest voor?

In de moderne westerse maatschappij hebben we het idee dat we veel kwade zaken kunnen buitensluiten. Wat betreft het seksueel misbruik van kinderen is dit helaas een opgeblazen bubbel, een leugen. Uit onderzoek blijk dat ruim vijftien procent van de vrouwen, voor de leeftijd van zestiende jaar te bereiken, een gewelddadige seksuele ervaring met een familielid heeft ondergaan. Iets meer dan de helft van deze slachtoffers heeft ernstige vormen misbruik ondergaan, door een of meerdere daders. Het merendeel van de daders waren vaders, oudere broers en ooms. Een procent van de (mede-)plegers was vrouw.

Wat zijn de gevolgen van incest?

De gevolgen van incest zijn voor de slachtoffers enorm. Het fysieke gevoel van veiligheid is geschonden, wat fysieke en emotionele problemen tot gevolg kan hebben. Sociale angst, destructieve neigingen, depressies, seksuele problemen, gespannen spieren en posttraumatische klachten zijn daar slechts enkele voorbeelden van. Voor een slachtoffer van incest zal het veel moeite kosten om toch een vol en waardig leven te leiden. Hiervoor zal er eerst het trauma geaccepteerd en herkend moeten worden en een beter zelfbeeld bevochten. Gepoogd moet worden de emotionele wonden langzaam te dichten en een hernieuwd gevoel van veiligheid stap voor stap op te bouwen. Het slachtoffer moet weer leren vertrouwen te hebben in mensen en situaties en zich zo weer hervinden in het sociale leven. Naast pijn dragen slachtoffers vaak een groot gevoel van woede in zich naar de dader, die ze soms ook op zichzelf kunnen richten. Als ze met hun verhaal naar buiten komen reageert de omgeving soms boos en vaak ook ontkennend. Dit kan het proces van heling en verwerking verzwaren en vertragen.

Waarom is incest nog steeds een taboe?

Als je op een feestje zegt dat je kanker hebt, zullen, naast schrik, steun en warmte je ten deel vallen. Maar zeggen dat je het slachtoffer van incest bent geweest is iets dat heel weinig mensen zullen doen. Ondanks de aandacht die de media bijvoorbeeld aan de misbruik zaken in de kerk heeft gegeven, kunnen we hier namelijk nog spreken van een maatschappelijk taboe. Waarom is dat eigenlijk zo? Een theorie is dat het moderne Westen, dat liberaal en democratisch behoort te zijn, maar moeilijk toe kan geven dat er geweld bestaat in haar intiemste kern; het gezin en de familie. Dit ziende blind zijn is een psychologisch mechanisme dat niet alleen bij het individu werkt, maar ook op het grotere collectief van een maatschappij van toepassing kan zijn. Het niet willen weten maakt het voortbestaan van incest makkelijker, dat immers alleen in het geheim kan bestaan, achter gesloten gordijnen. Zo zou je kunnen concluderen dat het taboe dat op incest rust het voorbestaan van dit kwaad vergemakkelijkt.

Openheid helpt

Openheid en transparantie lijken dus de sleutels bij de oplossing van dit probleem. Als in elk gezin open over incest gepraat zou kunnen worden, was er al veel gewonnen. Informatie en berichtgeving kunnen helpen de lading van het onderwerp te halen, zoals eerder ook bij Aids is gedaan, een onderwerp dat na verloop van tijd weer zonder teveel schaamte gevoelens bespreekbaar werd. Naast het onderwijs, zou de overheid daarin een belangrijke rol kunnen spelen. Je kan daarbij denken aan een beleid van preventie, voorlichting, signalering en probleemoplossing. Een taboe is immers slechts maar zo lang een taboe, als wij ervoor kiezen.