Keur aan morbide attracties

Er zijn plaatsen op de wereld die ontstaan zijn door of te maken hebben met dood en lijden. Hoe bizar het ook moge klinken, dergelijke oorden kunnen tegelijkertijd ook worden tot toeristische attracties. Ieder jaar opnieuw lokken dit soort bestem-mingen duizenden bezoekers.

Ground Zero van New York

Al weer een krappe elf jaar geleden boorden terroristen in gekaapte vliegtuigen zich door de Twin Towers van het World Trade Center in New York. Een aanslag waarbij 3.000 mensen om het leven kwamen. De plaats - Ground Zero - is nog altijd als een open wond, die echter dagelijks meer dan duizend toeristen trekt: mensen die met eigen ogen willen zien wat er gebeurd is op die gedenkwaardige datum, 11 september 2001.

Het Tribute WTC Visitor Center

Dit bezoekerscentrum was een herdenkingsplaats in afwachting van de opening van het officiële monument in 2011. In het Visitor Center waren niet alleen - door familieleden ingestuurde - foto's van de slachtoffers te zien, maar ook het schaalmodel van de bij die aanslagen vernietigde Twin Towers evenals brokstukken van de gekaapte vliegtuigen en stukken verwrongen metaal. Naast dit toeristencentrum, waarvan de wanden behangen waren met briefjes van familieleden van vermiste personen, konden bezoe-kers het terrein bezichtigen onder leiding van gidsende overlevenden, ooggetuigen en nabestaanden.

Glastonbury: graf van King Arthur

Een geliefd toeristenoord is het graf van Koning Arthur in de Engelse stad Glastonbury. Als je de titel en naam van 'Koning Arthur' noemt dan doel je op een figuur uit de Keltische legenden, wiens bestaan nog altijd niet vastgesteld is. Wel kun je stellen dat er geen koning geweest is, met een zo door mysteries omgeven persoonlijkheid. In de 11de eeuw ontdekte men het vermoedelijke graf van deze koning in Glastonbury. Daarmee ontstond er een relatie tussen die stad en het idyllische eiland Avalon, een eiland waarvan Kelten geloofden dat heiligen er na hun dood voortleven. Door velen is naar dit mythische eiland gezocht, de bewering dat Avalon slechts een aan de fantasie ontsproten plek moet zijn, ten spijt. Een steile heuvel, die Tor genoemd wordt, rijst op uit de moerassen van de Somerset Levels. Somerset Levels is een gebied dat vroeger onder water lag en waarvan beweerd wordt dat dit het eiland Avalon zou moeten zijn. Onderzoek heeft aangetoond dat bedoeld terrein in Somerset ooit onder water heeft gestaan, waardoor Glastonbury alleen per boot bereikbaar was. Heuvel Tor ligt ten oosten van Glastonbury en is van mijlenver te zien, vooral nu er een grote toren gebouwd is. Toeristen vinden de beklimming van de Tor goed te doen en de beloning ervoor is een spectaculair uitzicht over het Engelse landschap. Volgens de overlevering leidt een geheime en magische gang in deze heuvel naar de onderwereld. Daar zou Koning Arthur liggen te slapen en pas ontwaken wanneer Engeland hem opnieuw nodig heeft.

Tsjernobyl, Oekraïne

Een van 's werelds grootste kernrampen was die van Tsjernobyl stad in 1986. De stad is nadien geworden tot een intens desolate omgeving, een toonbeeld van wat bewoners er meer dan 25 jaar geleden hebben achtergelaten. Compleet ingerichte huizen wachten er in overwoekerde tuinen en rondzwervende schoenen vind je naast wasgoed dat al langer dan twee decennia te drogen hangt. De gevolgen van de explosie van de kerncentrale van Tsjernobyl op 26 april 1986 waren enorm. Een grote wolk van radioactiviteit kwam vrij en ontnam duizenden het leven. Personen die radioactief besmet werden of kanker kregen, niet alleen in de directe omgeving maar ook verder weg. In de directe omgeving vooral omdat pas anderhalve dag na de ramp bewoners uit het getroffen gebied geëvacueerd werden.

Toeristisch trekpleister

Hedendaags Tsjernobyl wordt door tientallen toeristenbureaus in Kiev aangeboden als een 'trip naar de geëxplodeerde kernreactor en de verlaten stad Pripyat'. Er zijn verschillende routes waarbij bezoekers - vervoerd in oude Russische bussen of Lada's - van deze 'dodenzone' moeten leren over de gevaren van kernernergie. Naar de destijdse overtuiging van de Oekraïnse president Viktor Joesjtsjenko 'willen miljoenen mensen de reactor met hun eigen ogen zien'. Nog altijd geldt het gebied - in een straal van 30 km rond de centrale - tot verboden zone. De website van Chornobylinterinform laat weten dat 'de route door de zone zo is gepland dat bezoekers niet blootstaan aan radioactieve straling'. De Oekraïense regering promoot toerisme naar dit gebied en stelt dat als de toerist de regels opvolgt er niets aan de hand is. Die regels houden in dat de geigenteller in de gaten gehou-den moet worden (i.v.m. de maximale hoeveelheid straling) en dat er niet afgeweken mag worden van de route.

Vallei der koningen in Egypte

Waar vind je op de wereld een plek die meer omgeven is met mythes over leven en dood dan de Vallei der Koningen in Luxor? Meer dan 60 farao's kozen daar de plek voor hun koningsgraf. Immers op die plaats gaat de zon steeds onder in het westen en komt de volgende morgen als 'herboren' weer op in het oosten. De oude Egyptenaren geloofden dat de koningen op dezelfde manier ook zouden herrijzen uit hun graf. De werkzaamheden begonnen al in het eerste jaar dat een farao aan de macht was, omdat de dood overal op de loer lag. In een heel vroeg stadium werd een plan opgesteld waarin de architectuur van de groftombe werd bepaald en werd gestart met de werkzaamheden, zoals het beschilderen van de muren en het vervaardigen van beelden, de sarcofaag en het dodenmasker. Het was van groot belang dat de graftombe op de juiste manier was ingericht en beschilderd want het graf werd gezien als de toegangspoort naar het hiernamaals. Het graf van Toetanchamon geldt wel als een van de beroemdste graven in Luxor. Aangezien deze farao op jonge leeftijd stierf, was het graf nog niet af. Echter toen het in 1922 werd gevonden, was het wel nagenoeg helemaal intact. Het gouden dodenmasker van Toetanchamon is te vinden in het Egyptisch museum in Cairo.
De duizenden toeristen die dagelijks de koningsgraven bezoeken, wandelen in de vaak moordende Egyptische hitte van graf naar graf. Daarbij worden ze langs en door smalle kronkelige paadjes, ondergrondse gangen en geheimzinnige kamers naar de verschillende graven geleid en volgen het verhaal van de reis van de farao naar het hiernamaals, dat op de wandschilderingen wordt afgebeeld.

Slagvelden van Verdun in Frankrijk

Deze slagvelden staan symbool voor de zinloze afslachting van mensenlevens tijdens de Eerste Wereldoorlog. In lange rijen staan de witte kruisen op de groene velden opgesteld. Een herinnering aan een van de bloedigste veldslagen uit de geschie-denis. In een periode van bijna 10 maanden (21-02-1916 tot 15-12-1916) sneuvelden 163.000 Fransen en 143.000 Duitsers. Verdun is een van de belangrijkste plekken in het geheugen van Europa. Toeristen die deze plaats bezoeken worden overvallen door vragen als: waarom is deze menselijke zelfopoffering zo gigantisch geweest? en: wat heeft zich allemaal afgespeeld in de loopgraven? Behalve de oorlogsmonumenten zijn er in Verdun ook forten met hun ondergrondse slaapzalen en ziekenboeg te zien. Het uitzicht vanaf de heuvel over het gigantische slagveld rond het weggevaagde dorp Vauqois met de vele loopgraven en mijnkraters is eveneens heel indrukwekkend. Die heuvel was een strategische plek van waaruit de troepen een goed uitzicht hadden. Er werd dan ook voortdurend om en rond dit militair belangrijke punt gestreden. Een andere toeristische 'must' is de wandeling over de reusachtige Amerikaanse erebegraafplaats Romagne-sous-Montfaucon, waar onder meer 14.246 graven te vinden zijn uit de Eerste Wereldoorlog.

Birma spoorweg in Thailand

Wanneer er wordt gezegd dat elke dwarsligger van de 400 kilometer lange spoorweg tussen Birma en Thailand een dode symboliseert, lijkt het alsof ik mijn vader hoor spreken. Hij heeft aan den lijve ondervonden wat deze hel heeft betekend. In mijn geboortejaar - 1942 - werd die beruchte spoorweg aangelegd en eiste dagelijks 75 mensenlevens. Daarom wordt hij ook wel de 'Dodenspoorweg' genoemd. In die tijd bezette Japan Zuidoost Azië en de Birma spoorlijn moest een stategische verbinding worden. Duizenden dwangarbeiders en krijgsgevangenen werkten hier onder erbarmelijke omstandigheden en met primitief gereedschap. Al na 16 maanden werd de spoorweg in gebruik genomen, terwijl Japanse ingenieurs berekend hadden dat het minimaal vijf jaar zou duren voordat het traject voltooid zou zijn. Veel van de arbeiders hebben deze werkzaamheden niet overleefd en liggen begraven langs de route. Al is er een groot gedeelte van het spoor afgebroken, een stuk van de spoorbrug met zijn vreemd ogende, halfronde bogen en rechthoekige overspanningen is nog zichtbaar. De brug overspant de Mae Klong rivier. Tussen Kanchanaburi en Nam Tok (een afstand van ongeveer 50 kilometer) loopt nog een deel van de originele spoorlijn. Toeristen kunnen een rit van anderhalf uur maken, waarbij de trein tot diep in de oerwouden rijdt. Iets ten zuiden van de spoorbrug ligt het Thailand-Birma Railway Centre, waarin een tentoonstelling over de geschiedenis van de spoorlijn met onder meer een replica van de originele houten brug op ware grootte.

Behalve bovenvermelde plekken van dood en verderf die toch een onweerstaanbare aantrekkingskracht uitoefenen op toeristen, zijn er nog vele andere.

• Zo is er de begraafplaats Père-Lachaise in Parijs, een van de beroemste begraafplaatsen van de wereld met zijn histo-rische grafmonumenten waarin vele beroemdheden begraven liggen. Personen als Edith Piaf, Jim Morrison, Marcel Proust, Frédéric Chopin en de Nederlandse kunstschilder Karel Appel;
• Maar ook het massavernietigingskamp Auschwitz-Birkenau in Polen, een voormalig Nazi concentratiekamp en thans een museum, dat alleen al in 2010 zeker 1,3 miljoen bezoekers trok;
• Of de bottenkapel Kutna Hore in Praag, een buitengewone kapel - Ossuarium van Sedlec - die versierd is met menselijke beenderen en waarvan de ornamenten gemaakt zijn van de skeletten van 40.000 mensen. Pronkstuk in de kapel is de kroonluchter die minstens één van alle 206 botten uit het menselijk lichaam bevat, met daaromheen vier kandelaars gemaakt met menselijke schedels;
• Of de begraafplaats Staglieno in Genova, een van de mooiste en belangrijkste begraafplaatsen van Europa. Op de uitge-strekte flank van de berg in het Italiaanse Genova zijn de graven omringd door een onvoorstelbaar grote kunstverzameling. Eindeloze galerijen met levensgrote beelden van engelen, rouwende mensen en overledenen. Een 'stad van de doden' van hoge architectonische en artistieke waarde.
• Etc.