Twintigste eeuw: de eeuw van de Nederlandse koninginnen

In de 19de eeuw werd Nederland geregeerd door koningen. De 20ste eeuw echter was het heft in handen van koninginnen. Toen prins Willem-Alexander (in onze 21ste eeuw) de troon besteeg, eindigde de periode van regerende vrouwen op de Nederlandse troon.

Lange bestuurtraditie

Het Huis van Oranje is al sedert de vijftiende eeuw onmisbaar voor het bestuur van Nederland. Eerst als stadhouders, later als koningen en koninginnen. Elk staatshoofd had daarbij een eigen regeerstijl. De koningin Wilhelmina-stijl, de stijl van koningin Juliana en de regeerstijl van Beatrix.

Wilhelmina

De in 1880 geboren Wilhelmina groeide op als enig kind van Willem III en zijn tweede vrouw Emma van Waldeck Pyrmont. Emma werd gezien als de toekomst van onze natie, want heel lang leek het er op dat er geen troonopvolger zou komen. Het was geen wonder dat de geboorte van 'onze prinses Wilhelmina' een grote opluchting was voor zowel het hof als voor de bevolking.

Moeite gevoelens te laten blijken

Omdat Wilhelmina van jongs af aan werd omringd door mannen en zich voor moest bereiden op de troon, moest ze zich bezighouden met militaire problemen, zoals: "Wat is de reikwijdte van een kanon?" Haar eenzame jeugd gecombineerd met het altijd maar aanwezig moeten zijn in de mannenwereld, tekende het leven van deze prinses. Het gevolg was dat ze er grote moeite mee had om haar gevoelens te tonen. Ze liet wel van haar gevoelens blijken, toen ze verliefd werd op Hendrik van Mecklenburg-Schwerin. Ze huwde met Hendrik in 1901. Na haar trouwen werd ze weer de stijve, wat afstandelijke vorstin die overwegend over mannenzaken sprak.

Idealiste met eelt op de ziel

Al had Wilhelmina eelt op haar ziel, ze was ook zeer idealistisch. Tijdens de tweede Wereldoorlog gaf zij leiding aan de regering in ballingschap in Londen. Daarvandaan hield ze via 'Radio Oranje' radiotoespraken voor het Nederlandse volk. Een van haar idealen was dat de Nederlandse hokjesgeest na de oorlog zou verdwijnen. Maar dat bleek een illusie. Hierin raakte Wilhelmina zo teleurgesteld dat ze zich twee maal ziek meldde. Haar dochter, de toenmalige prinses Juliana, nam in die periode waar als regentes. In 1948 deed Wilhelmina afstand van de troon. Ze overleed in 1962.

De troonopvolgster

Ook troonopvolgster Juliana was enig kind. Duitse prinsen stonden wederom te trappelen om de Nederlandse monarchie over te nemen, totdat op 30 april 1909 Juliana geboren werd. Prinses Juliana werd een kind van het hele Nederlandse volk. Dat legde een zware druk op Juliana's schouders. Als kleuter besefte ze al dat zij voor een bijzonder leven bestemd was. Als drie jarige gaf ze tijdens een bezoek aan Artis een ballon aan een jongetje in de menigte. Het jongetje wilde haar een handje geven, maar werd ruw weggeduwd. Wat later, toen Juliana zeven jaar oud was, verzuchtte ze eens: "He, wat zou ik het nu toch dolletjes vinden, net als die andere kinderen in een tram te zitten". Dit werd door het protocol echter onmogelijjk gemaakt.

Het 'rode loper' leven

Al jong besefte Juliana dus dat ze haar hele leven over de rode loper zou moeten gaan. Daar had ze een enorme hekel aan. Veel liever wilde ze gewoon zijn, zoals een buurvrouw bij wie je op de thee kunt gaan. Haar moeder Wilhelmina hielp haar bij dit bijzondere 'rode loper'-leven. Ze zorgde voor een opleiding (in een klasje op het paleis met vier andere kinderen). Wilhelmina was vooruitstrevend, want Juliana kreeg zelfs leesles volgens de methode van Jan Ligthart, de bedenker van het leesplankje 'aap, noot, mies'. Later mocht Juliana studeren en in een studentenhuis in Katwijk wonen.

Huwelijk en oorlogsperiode

In 1937 trouwde Juliana met Bernhard von Lippe-Biesterfeld. Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog week ze met haar dochters Beatrix en Irene uit naar Canada. Prins Bernhard bleef in Londen, waar hij koningin Wilhelmina bijstond. Eenmaal terug in Nederland (en gekroond tot koningin) bleef Juliana streven naar een 'gewoon' leven. Zowel voor haarzelf als voor haar gezin.

Invulling van het ambt

Beatrix (de oudste dochter van Juliana, die in 1938 geboren is) bestijgt in 1980 de troon. Zij zet de menselijke invulling van het ambt voort en is helemaal van onze tijd. Zo heeft koningin Beatrix wel eens op de Albert Cuypmarkt in Amsterdam kleding gekocht voor haar kleinkinderen. Ze betaalde dan altijd zelf. Zo'n gelegenheid heeft haar moeder nooit gekregen. In 1966 huwde Beatrix met de Duitse diplomaat Claus von Amsberg, met wie zij drie zonen kreeg: Willem-Alexander, Friso en Constantijn.

Altijd in functie

Koningin Beatrix heeft alles in zich waar Wilhelmina en Juliana van droomden. Ze kreeg veel vrijheid: om te studeren, zich te ontwikkelen in het beeldhouwen en voor hobby's (zoals tennis, paardrijden, zeilen, winkelen en op vakantie gaan). Het zwaarste vindt ze dat ze haar functie nooit 'uit' kan zetten. Ze blijft koningin of ze nu ziek is of niet. Ook tijdens de vakantie gaat het werk gewoon door. Regelmatig arriveren er koeriers in haar vakantieplaats Tavernelle, met stukken om te contrasigneren.

Regeerstijl van koningin Beatrix

Koningin Beatrix ontwikkelde een regeerstijl die wordt gekenmerkt als stijlvol, modern en zakelijk. Ze is een perfectioniste en wordt geroemd om haar professionalisme. Ze heeft een ijzeren discipline, bereidt zich grondig voor en heeft een enorme plichtsbetrachting. Ook ventileert Beatrix regelmatig haar eigen mening. Haar kersttoespraken bevatten vaak een persoonlijke noot.

Conclusie

De regeerstijl is door de jaren heen sterk veranderd. Toch is er een 'rode draad': iedere koningin probeert de weg voor de volgende generatie beter te maken. Onze koninginnen Wilhelmina, Juliana en Beatrix zijn heel populair geworden. Het Nederlandse volk is monarchistisch bij uitstek. Dit in tegenstelling tot de tijd dat Willem I, Willem II en Willem III regeerden. Het is de zware taak van Willem-Alexander om te bewijzen dat ook een koning populariteit kan genieten. Zijn echtgenote Maxima helpt hem daarbij.