Zomertijd: wat is de oorsprong en wat zijn de effecten?

Sommigen vinden het geweldig, anderen vervloeken het uit de grond van hun hart: de overschakeling op de zomertijd in het laatste weekend van maart. Dan verliezen we een uur slaap. 's Morgens is het terug donkerder maar 's avonds is het een uur langer licht. Door een geschiedkundig feit (uit de tijd van Wereldoorlog I) staan wij nu bijna twee uur achter op de zonnetijd en dit heeft toch wel wat effecten op mens, dier en milieu. Positieve maar ook negatieve. En sommige mensen wennen maar traag aan het nieuwe ritme.

Oorsprong

WO I: tijd van Berlijn

Landen als Spanje, Frankrijk, België en Nederland staan, na het verzetten van de klok op zomertijd, bijna twee uur achter op de zonnetijd. Immers 10 uur is eigenlijk 12 uur. Om de oorsprong van dit fenomeen te achterhalen, moeten we meer dan honderd jaar terug in de tijd, meer bepaald naar de periode van WO I. Tijdens de Bezetting, rond 1916, werd de klok gelijkgezet met de tijd van Berlijn. De oorlogvoering kostte veel geld en de Duitsers wilden besparen op kolen. Na de Bevrijding bleef men deze tijd behouden.

1976: oliecrisis

De oliecrisis van 1976 zorgde er voor dat er werd besloten om de zomertijd te behouden. Energiebesparing was hier het doorslaggevende argument.

Eerste idee voor zomertijd: George Vernon Hudson

Het idee van twee uur meer zomertijd is echter veel ouder. George Vernon Hudson (Nieuw-Zeeland 1867 - 1946) schreef reeds in 1895 een verslag naar de Wellington Philosophical Spciety met een verzoek om "a two-hour daylight saving shift" in te voeren. Hij bestudeerde graag insecten en daarvoor had hij daglicht nodig. Aangezien het donker was toen hij van zijn werk kwam, had hij graag de tijd aangepast aan de menselijke activiteiten. Het idee was geboren, maar werd niet aanvaard in die tijd.

Moet je de klok nu vooruit of achteruit zetten?

Een handig ezelsbruggetje om te onthouden wat je nu precies wanneer moet doen is het volgende: voor de zomertijd, dus in het VOORjaar, moet je de klok een uur VOORuit zetten. En in het najaar voor de wintertijd dus een uur achteruit.

Postieve effecten

Mens

Veel mensen kijken reikhalzend uit naar het laatste weekend van maart, wanneer de klok weer een uur wordt vooruitgezet. Eindelijk gaan de avonden langer worden en bij goed weer betekent dat een uur langer buiten blijven en genieten van zon en licht. Lekker barbecuen, bijeenkomen met vrienden, gaan wandelen na het werk. Meer licht, dat betekent dus ook meer energie en vitaminen. Ook voor de toeristische sector is de zomertijd een boost. Activiteiten kunnen langer duren, openluchtsportcentra trekken meer volk. Denk maar aan de tenniscourts. En als het dan ook nog langer licht blijft, blijven de mensen nog eens plakken op het terras. Het sociale leven gaat er op vooruit, iedereen komt terug uit zijn huis.

Milieu

Doordat het langer licht blijft, wordt er minder licht en dus elektriciteit en energie verbruikt. Langer licht betekent ook langer warm, dus ook minder verwarming. Meer buiten betekent ook minder televisie. In totaal zou het toch gaan om een energiebesparing van zo'n 4% op het jaarlijkse verbruik.

Negatieve effecten

Maar niet iedereen is zo gelukkig met deze verplichting. Sommige mensen en sommige dieren blijven weken lang last hebben van deze omschakeling. En is die zomertijd eigenlijk wel echt goed voor het milieu?

Mens

Veel mensen hebben last van de omschakeling, zijn helemaal uit hun ritme, hun biologische klok is helemaal ontregeld, ze raken 's morgens niet wakker en vallen 's avonds niet in slaap. Te veel licht, luidt het dan. Ook kleine kinderen kunnen er flink last van hebben. Honger hebben wanneer het niet moet, slaap op onmogelijke uren en anderzijds de slaap niet kunnen vatten als het dan wel zou moeten. Zij zijn immers minder klokgevoelig en leven meer met licht en donker. Grotere kinderen en volwassenen kunnen door het slaapgebrek last hebben van concentratiestoornissen op school en op het werk.

Voor mensen die buiten werken en voor landbouwers is het ook niet echt een pluspunt. Zij staan immers veel te lang in de hitte. Tien uur is eigenlijk twaalf uur, dus van tien tot twaalf zijn zij eigenlijk blootgesteld aan de hoogste temperaturen van de dag.

Dier

Als je dacht dat alleen mensen gevoelig zijn aan de plotse verandering, dan heb je het mis. Ook dieren weten er van. Melkkoeien onder andere gaan flink wat minder produceren gedurende een zekere periode. Ook zij zijn lichtgevoelig en niet klokvast.

Milieu

Het is warm gedurende een groot deel van de dag, dus gaat men in de meeste kantoren airco plaatsen. Slecht voor het milieu! Ook in de auto wordt de airco steeds vaker opgezet. Nefast voor de benzinerekening! Om dan nog maar te zwijgen over de gezondheid. Met het gesloten circuit van de airco gaan de microben rustig rond, zodanig dat als één iemand iets heeft, het makkelijk rondgaat. Bovendien moet je heel de dag binnen met een vestje aanzitten en zit je lekker koel. Wanneer het werk uit is en je gaat naar buiten, krijg je gewoon een slag van de hamer door de plotselinge hitte die je overvalt. En als je dan in je auto gaat zitten en naar huis rijdt, dan zou je wel eens een dipje kunnen krijgen door de hitte, met alle gevolgen van dien.

Door het licht worden primaire vervuilers omgezet in secundaire vervuilers. Ook blijft de vervuiling laag hangen. Bij een hittegolf krijg je dan smogalarm. Ook al niet erg gezond.

's Avonds gaat men energie uitsparen, maar die gaat men dan 's morgens weer verliezen. Want nu steekt men 's morgens het licht langer aan en gaat ook de verwarming een graadje hoger wanneer we uit ons bed komen en ons moeten klaarmaken om te gaan werken. En soms vergeten we die wel terug af te zetten voor we vertrekken.

Ook door het feit dat het langer licht blijft, gaat men zich meer verplaatsen: naar de sportclub, naar een familiefeestje, naar vrienden. En meestal gebruiken we daar onze auto voor. Ook niet echt milieuvriendelijk!

Zomertijd afschaffen of behouden?

Dat iedere medaille een keerzijde heeft, bewijst ook weer de eeuwige discussie over zomer- en wintertijd. Ieder jaar komt deze discussie weer op gang wanneer het bijna tijd is om de klokken te verzetten. Velen zijn er voorstander van om de zomertijd af te schaffen, maar voorlopig is dat nog niet echt aan de orde. Een ander idee dat soms de kop opsteekt, is om de zomertijd het hele jaar aan te houden. Maar ook dat idee heeft niet de meerderheid en komt er dus voorlopig ook niet door.

Dus laten we voorlopig maar lekker genieten van de zalige, lange zomeravonden!