Op 4 en 5 mei 2020, herdenken en vieren we 75 jaar vrijheid

Op 5 mei 2020 is het 75 jaar geleden dat in Nederland een einde aan de Tweede Wereldoorlog kwam. Het wordt een herdenking en viering als nooit tevoren, tijdens de vrijheidsmaand van 4 april t/m 5 mei. De vele 4 en 5 mei-comités in ons land zijn al heel lang met de organisatie bezig. De media staan al vanaf begin 2020 bol van informatie over de Tweede Wereldoorlog en de gevolgen daarvan. Voor menigeen zal het op maandag 4 mei 2020 extra emotioneel zijn als de Nederlandse vlag bij ontelbare huizen en gebouwen voor de 75ste maal halfstok wordt gehesen. En de dag daarop vieren we door het gehele land onze vrijheid, met talloze bevrijdingsfestivals en vrijheidsmaaltijden.

Tweede Wereldoorlog

De Tweede Wereldoorlog woedde in ons land van 10 mei 1940 tot 5 mei 1945, en bestond wereldwijd uit enkele afzonderlijke militaire conflicten tussen twee allianties. Namelijk tussen de asmogendheden (Duitsland, Italië en Japan) en de geallieerden (VS, UK, Sovjet-Unie, China, Canada). De wreedheden waren ongekend, o.a. omdat men elkaars burgers als geldige doelen aanviel. Waarbij de koelbloedige fabrieksmatige uitroeiing van miljoenen joden en zigeuners nog steeds elk menselijk voorstellingsvermogen te boven gaat. Zowel nazi-Duitsland als de Sovjet-Unie waren trouwens dictaturen die ook delen van de eigen bevolking wreed onderdrukten.

Miljoenen slachtoffers

Tijdens deze gruwelijke oorlog vielen er wereldwijd naar schatting totaal 55 miljoen doden. Het grootste deel van alle slachtoffers was burger. WO2 was tevens de eerste (en tot dusverre enige) oorlog waarbij atoombommen vielen.

Het totaal aantal Nederlanders dat van 1940 tot 1945 als gevolg van oorlog, bezetting en vervolging is omgekomen, ligt tussen de 225.000 en 250.000. Veel landgenoten overleden in concentratiekampen, bij het bombardement op Rotterdam, en in de westelijke steden tijdens de hongerwinter van 1944/45.

Zuid-Nederland al in 1944 bevrijd

De eerdere bevrijding, beneden de grote rivieren, was de reden dat veel activiteiten in het kader van 75 jaar vrijheid reeds vanaf 1 augustus 2019 startten. Want 31 augustus 2019 was het 75 jaar geleden na de Slag om de Schelde in Zeeland en West-Brabant.

Bevrijding in 1945

De bevrijdingsfeesten van mei 1945 kennen nog steeds hun weerga niet. In alle dorpen en steden uitgelaten volwassenen die samen met hun kinderen o.a. aan spontaan georganiseerde autoped-races en andere straatfeesten deelnamen. Omdat die "rotmoffen" eindelijk verdreven waren, door o.a. Canadese en Poolse soldaten.

Maar de bevrijding kende ook haar keerzijde, bijvoorbeeld omdat toen pas echt duidelijk werd dat je Joodse ouders of zusje nooit meer zouden terugkeren, doordat ze tijdens de holocaust waren vergast in een concentratiekamp. En de Nederlandse meisjes die tijdens de bezetting een onschuldige vriendschap kregen met een gewone Duitse jongen, liepen in mei 1945 trauma's op vanwege openbare vernederingen zoals het publiekelijk kaalscheren.

Herdenking en Bevrijdingsdag vanaf 1946

Voortaan zou elk jaar op 4 mei de herdenking van alle gevallenen plaatsvinden. Niet alleen op de Dam in Amsterdam en andere officiële herdenkingsplaatsen in het land, maar in geheel Nederland werd om 20.00 uur twee minuten stilte in acht genomen. Want het verkeer kwam overal tot stilstand, en geen wandelaar of fietser die doorliep. De herdenking op 4 mei vergeten was onmogelijk want de kerkklokken vroegen aandacht en de straatverlichting werd die twee minuten overal ontstoken. Die situatie dat iedereen, zowel jong als oud in alle steden en dorpen van de fiets afstapte en plechtig 2 minuten stil was, heeft tot circa 1958 geduurd.

En 5 mei heette voortaan Bevrijdingsdag, een nationale feestdag waar iedereen in principe vrij van werk en school was. Die feestdag werd jarenlang gevierd ongeveer zoals Koninginnedag, dus met dans en muziek. En de kleine kinderen kregen goedkope feesthoedjes, blaastoeters en balletjes aan een elastiekje. De vele kermissen, reeds opgebouwd ter gelegenheid van Koninginnedag op 30 april, vergrootten de feestvreugde.

Bevrijdingsdag sinds 1960

De regering besluit in 1958 dat 5 mei jaarlijks alleen met vlaggen en een programma voor de schooljeugd zou worden gevierd. Alleen in lustrumjaren geldt 5 mei als Nationale Bevrijdingsdag en hebben ambtenaren een vrije dag. De nationale viering van de bevrijding vindt sinds 1960 eens in de vijf jaar plaats.

Programma 75 jaar vrijheid in 2020

Naast de bestaande herdenkingen en vieringen organiseert het Nationaal Comité 4 en 5 mei, in samenwerking met de Stichting Coördinatie 75 Jaar Vrijheid, de volgende éénmalige evenementen:

• 31 augustus 2019 start viering 75 jaar vrijheid: In Terneuzen en bij de Westerschelde wordt de bevrijding van Zuid-Nederland gevierd.
• Rondom 27 januari 2020: Aandacht voor Holocaustslachtoffers: In alle plaatsen wil men stilstaan bij de Holocaustslachtoffers uit die gemeente.
• 4 en 5 mei 2020: Nationale Herdenking en viering van de bevrijding; de lokale programma’s groter, uitzonderlijker en vernieuwender dan voorheen.
• 5 mei 2020 vrijheidsmaaltijden: Het Nationaal Comité wil de Vrijheidsmaaltijden landelijk introduceren als nieuwe 5 mei-traditie.
• 15 augustus 2020 einde WO2 in het gehele Koninkrijk der Nederlanden: Het comité organiseert samen met partners een evenement na afloop van de Indië-herdenking in Den Haag.

Particulier initiatief

Menig plaatselijk 4 en 5 mei-comité, gemeentebestuur, muziekgezelschap, zangkoor, toneelvereniging en scholengemeenschap zal inhaken op de herdenking en viering in mei 2020. Ontroering en blijdschap over het feit dat we dan 75 jaar lang genieten van vrede en vrijheid in Nederland, zal ook daardoor nog lang in herinnering blijven bij menige inwoner van stad en dorp. En in bejaardeninstellingen zullen rond 5 mei weer de destijds populaire oorlogsliedjes klinken, als: Daar zijn de appeltjes van oranje weer, Trees heeft een Canadees, Als op het Leidseplein de lichtjes weer eens branden gaan, Eens zal de Betuwe in bloei weer staan, etc.

Vlagprotocol

Op maandag 4 mei 2020 herdenken we tijdens de Nationale Herdenking, de Nederlandse slachtoffers die sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen. Zowel in oorlogssituaties als bij vredesoperaties. De vlag mag officieel pas om 18.00 uur halfstok gehesen worden. Vermoedelijk zal niemand zich er aan storen indien het uithangen van de vlag een uurtje eerder gebeurt, maar doe het niet eerder dan eind in de middag. Tot zonsondergang mag de vlag die avond blijven hangen.