Voordelen, nadelen en de toekomst van kernenergie

Bescherming van het milieu en klimaatverandering zijn belangrijke punten op de politieke agenda. Het opwekken van energie is daar een groot onderdeel van. Over het algemeen zijn de meeste mensen het erover eens dat er iets moet veranderen. We kunnen immers niet blijven vertrouwen op fossiele brandstoffen. Maar wanneer het onderwerp kernenergie ter sprake komt, zijn de meningen sterk verdeeld. Het is anno 2019 nog niet duidelijk of er in een milieuvriendelijke toekomstvisie van Nederland plaats is voor kerncentrales.

Inhoud

• Wat is kernenergie?
• Voordelen van kernenergie
• Nadelen van kernenergie
• Kernrampen Tsjernobyl en Fukushima
• De toekomst van kernenergie

Wat is kernenergie?

Hoewel vrijwel iedereen er een mening over heeft, hebben de meeste mensen geen idee wat kernenergie eigenlijk is. De discussie rondom deze manier van energieopwekking wordt dan ook grotendeels met onduidelijke of zelfs onjuiste argumenten gevoerd. Daarom pleiten experts vaak voor meer voorlichting over het proces dat zich in een kerncentrale afspeelt. Allereerst vereist het opwekken van kernenergie brandstof. Deze brandstof is Uranium, een radioactief metaal dat ook voor de productie van kernwapens gebruikt wordt. Uranium wordt gewonnen in mijnen en wordt vervolgens bewerkt, verrijkt en tot staven geperst. Deze staven worden in kerncentrales gebuikt om energie op te wekken. Dit gebeurt door de kern van het atoom uranium te splijten. Hierbij komt een enorme hoeveelheid energie vrij, die gebruikt wordt om het water in de centrale te verwarmen. De stoom die hierbij ontstaat wordt vervolgens gebruikt om turbines aan te drijven. Deze turbines drijven ten slotte generatoren aan, die de elektriciteit produceren. Tijdens dit hele proces ontstaat radioactief afval. Omdat dit kernafval honderdduizenden jaren radioactief kan blijven, moet er heel zorgvuldig mee omgegaan worden.

Voordelen van kernenergie

Een belangrijk argument van voorstanders van kernenergie is het feit dat een kerncentrale geen CO2 uitstoot. Kernenergie is daardoor wellicht een van de schoonste soorten energie. Daarnaast is uranium, de benodigde grondstof voor kernenergie, relatief goedkoop en voldoende beschikbaar. Toch hebben we in Nederland slechts één kerncentrale, namelijk de Borssele kerncentrale in Zeeland. Deze ene centrale is anno 2019 goed voor zo'n 3 procent van onze totale elektriciteitsproductie. Een kerncentrale neemt maar weinig ruimte in beslag, en levert ongeveer evenveel energie als 6.000 windmolens. Met enkele kerncentrales zouden de klimaatdoelen die Europa in 2018 heeft gesteld voor Nederland gemakkelijk behaald kunnen worden. De enorme investering die in de eerste instantie nodig is voor de bouw van een centrale wordt gedurende de tijd van gebruik ook gemakkelijk terugverdiend, mits de centrale niet vroegtijdig gesloten wordt. Daarnaast worden kerncentrales steeds veiliger en efficiënter, en produceren ze maar weinig radioactief afval, dat geheel onschadelijk is als er op een juiste manier mee wordt omgegaan.

Nadelen van kernenergie

Voor veel mensen heeft het woord kernenergie een negatieve connotatie. Dit hangt samen met enkele gebeurtenissen uit de geschiedenis en enkele nadelen die kernenergie met zich meebrengt. Kernenergie wordt bijvoorbeeld sterk geassocieerd met kernwapens, omdat benodigde materialen en kennis van beide productieprocessen overeenkomen. Wie kernenergie kan opwekken, is wellicht ook in staat kernwapens te bouwen. Dit is voor velen uiteraard een verontrustende gedachte. Ook komt er bij het opwekken van kernenergie radioactief afval vrij. Dit afval verschilt van laag radioactief tot zeer radioactief. In sommige gevallen kan het zelfs tot zo'n 250.000 jaar radioactief blijven. Dit afval kan gevaarlijk zijn indien er niet zorgvuldig mee wordt omgegaan. Ook de opslag van het afval is een probleem. Het moet in sommige gevallen namelijk honderdduizenden jaren weggestopt worden. Het bouwen van een opslagplaats in een volledig afgesloten gebied waar geen aardbevingen of andere natuurverschijnselen voor problemen kunnen zorgen, is geen gemakkelijke taak. Bovendien zullen deze opslagplaatsen gedurende de gehele tijd van gebruik onderhouden moeten worden. Wellicht het grootste probleem bij het bouwen van kerncentrales zijn echter de kosten. Het bouwen van slechts één kerncentrale kost al miljarden euro's. Geen enkel bedrijf is bereid zoveel uit te geven, vooral aangezien ze niet zeker zijn dat de centrale lang genoeg zal bestaan om de kosten te dekken. In 2019 is de politiek namelijk nog zeer verdeeld over kernenergie, en het risico dat de centrale na de bouw al snel weer gesloten wordt is simpelweg te groot. Voor de bouw van een kerncentrale is dus een overheidsinvestering nodig, die door de enorme verdeeldheid moeilijk te realiseren is.

Kernrampen Tsjernobyl en Fukushima

In de discussie rondom kernenergie wordt regelmatig verwezen naar de kernrampen van Tsjernobyl en Fukushima. Deze rampen hebben een grote impact gehad en vraagtekens geplaatst bij de veiligheid van kernenergie. Maar hoe zijn deze kernrampen eigenlijk ontstaan?

Tsjernobyl

Op 26 april 1986 vond in de stad Tsjernobyl in de toenmalige Sovjet-Unie een kernramp plaats waarvan het geschatte dodental enorm verschilt; van enkele duizenden volgens de Wereldgezondheidsorganisatie tot meer dan honderdduizend volgens Greenpeace. De ramp werd veroorzaakt door een bedieningsfout tijdens een test en kon vervolgens door een ontwerpfout niet meer op tijd hersteld worden. Een aantal medewerkers van de kerncentrale waren niet goed opgeleid en wisten niet wat ze moesten doen in noodgevallen. Daarnaast werd de centrale gebruikt voor experimenten en het produceren van wapens. De autoriteiten van de Sovjet-Unie stonden regelmatig toe dat veiligheidsmaatregelen genegeerd werden. Achteraf kan gemakkelijk worden beoordeeld dat het risico op een ongeluk relatief groot was, en wellicht zelfs voorkomen had kunnen worden.

Fukushima

Op 11 maart 2011 vond er nog een kernramp plaats. Ditmaal in de stad Ōkuma in Japan. Toen er die dag een aardbeving plaatsvond in het noordoosten van Japan, werd de kerncentrale direct stilgezet. Het elektriciteitsnetwerk was beschadigd, en door de vloedgolven die ontstonden als gevolg van de aardbeving, werkte de noodstroom niet meer. De accu's waar de centrale in noodgevallen ook nog op terug kon vallen werkten maar enkele uren, waarna normaal gesproken de noodstroom of het normale elektriciteitsnetwerk het weer zou overnemen. Dit was echter niet het geval, en de kerncentrale kon niet meer gekoeld worden. Daardoor raakte de reactor oververhit en smolten de brandstofelementen, wat ook wel een kernsmelting wordt genoemd. Het zeewater werd vervolgens gebruikt om de reactor af te koelen, wat verdere problemen beperkte, hoewel dit er wel voor zorgde dat de centrale niet meer gerepareerd kon worden. De kernramp in Fukushima had geen (directe) slachtoffers, hoewel er volgens de politie en het bestuur van Fukushima wel ruim 1500 mensen zijn overleden aan stress en ziekten veroorzaakt door de aardbeving, de vloedgolven én de kernramp.

De toekomst van kernenergie

Landen als China, Rusland, de Verenigde Staten en Frankrijk houden zich op grote schaal bezig met kernenergie. In deze landen spendeert de overheid miljarden om de projecten te financieren. Duitsland kent een omgekeerde situatie. Daar worden alle kerncentrales namelijk uiterlijk in 2022 gesloten, en worden geen nieuwe centrales meer gebouwd. In Nederland zijn er anno 2019 nog geen duidelijke plannen met betrekking tot kernenergie. De verdeeldheid is simpelweg te groot, en een compromis is ver te zoeken. Fossiele brandstoffen worden echter wel door vrijwel ieder partij uitgesloten, wat betekent dat de mogelijke oplossingen zich beperken tot kernenergie, zonne- en windenergie en enkele andere, minder gebruikte alternatieven als waterstof. Zowel kernenergie als zonne- en windenergie brengen enorme kosten met zich mee. Kerncentrales vereisen een grotere eenmalige investering, maar zonnepanelen en windmolens kosten gedurende het gebruik meer in onderhoud. De schattingen lopen enorm uiteen, en verschillende instanties worden het moeilijk eens, waardoor de Nederlandse belastingbetaler door de bomen het bos niet meer ziet. Daarnaast zijn er nog andere factoren die meewegen. Het plaatsen van windparken op de Noordzee kan het hele ecosysteem in de war brengen, onder andere door het wegnemen van leefklimaat van vissen en het afgeven van schadelijke geluidstrillingen. Daarnaast sterven er jaarlijks per windmolen zo'n 30 vogels. Duizenden nieuwe windmolens kunnen dan een groot effect hebben. Al deze factoren dienen in de discussies meegenomen te worden. Uiteindelijk kleven er onvermijdelijke nadelen aan iedere optie, en hoewel de discussie oneindig lang door kan gaan, moet er toch een beslissing genomen worden.