De beslismatrix, het maken van keuzes

Bij het nemen van beslissingen word je soms geconfronteerd met situaties waar er enkele gelijkwaardige alternatieven zijn. In dergelijke situaties spelen vaak meerdere aspecten een rol bij de keuze. Hoe kun je nu in dergelijke situaties tot een wel overwogen en onderbouwde keuze komen? Hierbij kan de beslismatrix of de 'grid-analyse' een handig hulpmiddel zijn. De beslismatrix is een krachtige tool bij het maken van keuzes, zeker als er een aantal goede, op het oog gelijkwaardige alternatieven voorhanden zijn. Als je dan een op feiten gebaseerde keuze wilt maken is de beslismatrix een handige tool.

Hoe werkt de beslismatrix?

Het begint met het maken van een tabel waar je in de eerste kolom de verschillende alternatieven plaatst. Vervolgens label je de kolommen met factoren die een rol spelen bij het maken van de keuze. Vervolgens score je op alle kruispunten in de tabel hoe goed de verschillende alternatieven op de verschillende aspecten scoren. Daarbij kunnen de verschillende aspecten die een rol spelen ook nog gewogen worden. Dit klinkt complex maar in werkelijkheid is het zeer eenvoudig. In het onderstaande voorbeeld wordt een en ander voorgedaan.

Stap 1 - Vul de alternatieven en de aspecten in

Laten we de beslismatrix eens gebruiken om onze eerstvolgende vakantiebestemming te bepalen. De eerste stap is om de bestemmingen die we overwegen links in de tabel te zetten. Daarna zetten we in de koppen van de kolommen de aspecten die we willen gebruiken om tot een keuze te komen. De tweede rij reserveren we om weegfactoren toe te voegen.

Stap 2 - Bepaal de weegfactoren van de verschillende aspecten

Waarschijnlijk zijn niet alle aspecten die je mee wilt wegen in je beslissing even belangrijk. Misschien vinden we de afstand tot de zee wel veel belangrijker het feit of er bijvoorbeeld veel musea in de buurt zijn. De weegfactoren kunnen de waarden 1 tot en met 5 hebben, waarbij de weegfactor 1 betekent dat dat aspect niet zo heel belangrijk is, terwijl een weegfactor 5 betekent dat dit aspect juist erg belangrijk voor ons is.

Hoe bepaal je de weegfactoren?

De uitkomst van de grid-analyse hangt natuurlijk erg af van de weegfactoren. Maar hoe weten we nu of een bepaalde weegfactor 4 moet zijn en niet bijvoorbeeld 3? Dit kan best veel uitmaken en zelfs een andere uitkomst genereren. Ook hier kunnen we een redelijk objectieve methode voor bedenken.

We zetten alle aspecten weer in een tabel. Deze keer zetten we ze zowel in de rijen als in de kolommen. Vervolgens geef je per kruispunt aan of het aspect in de rij belangrijker is dan het aspect in de kolom. Is dat het geval, dan plaatsen we een 1, en anders dan plaatsen we een 0. We tellen de scores op en bepalen op die manier de weegfactoren.


Als we de weegfactoren nu in de tweede rij invullen hebben we de basis gelegd voor de verdere analyse.

Stap 3 - Scoor de aspecten voor ieder alternatief

Als de weegfactoren zijn bepaald, moet er voor iedere bestemming gekeken worden hoe we deze beoordelen op ieder van de aspecten die in de kolommen genoemd zijn. De kosten voor een appartement in Barcelona zijn vele malen hoger dan de camping in Scheveningen. Dus het appartement scoren we op dit punt bijvoorbeeld een 2 terwijl de camping op dit punt een 5 scoort. De weersverwachting is echter in Barcelona een stuk beter, dus daar zullen de scores anders zijn. Hieronder staat een voorbeeld hoe een ingevulde tabel er uit zou kunnen zien.

Stap 4 - Vermenigvuldig de weegfactoren en de scores

De volgende stap is het vermenigvuldigen van de weegfactoren met de scores in de tabel (zie hieronder). Door de waardes in iedere rij op te tellen, kunnen we uiteindelijk berekenen welke keuze voor ons het beste uitpakt.


In het bovenstaande geval is het appartement in Barcelona dus de beste keuze voor ons.

Conclusie

De grid-analyse is een heel eenvoudige manier om een keuze te maken uit verschillende alternatieven. Zeker indien er veel alternatieven zijn en het aantal aspecten dat meegewogen moet worden groot is, kan dit hulpmiddel erg handig zijn. Een nadeel van deze methode is wel dat de weegfactoren erg bepalend zijn. En hoewel we een manier hebben beschreven hoe dit toch enigszins objectief gemaakt kan worden, is dit deel van de analyse erg bewerkelijk. Een goed alternatief is om de grid-analyse te gebruiken om het aantal alternatieven terug te brengen tot bijvoorbeeld 3 en vervolgens andere methodes te gebruiken om tot de uiteindelijke keuze te komen.