De gevolgen en risico's van klimaatverandering

In de loop der jaren is het weer veranderd. Klimaatverandering lijkt onvermijdelijk en er zijn nog slechts weinig sceptici, die dit in twijfel trekken. In 2014 zijn de eerste vluchtelingen, als klimaatvluchteling erkend door Nieuw Zeeland. De mensen kwamen van een klein eiland in de Stille oceaan en hun land was door de stijgende zeespiegel onbewoonbaar geworden. De gevolgen van klimaatsverandering zijn zo verstrekkend, dat de mensheid nog steeds niet alle gevolgen kan overzien.

Gebrek aan drinkwater

In droge landen zal het gebrek aan water verder toenemen, terwijl de neerslag elders (noordelijker) in de wereld toeneemt. Met name de droge landen rondom de Sahara worden getroffen door een toenemend gebrek aan neerslag. Uiteindelijk zal dit leiden tot minder oppervlaktewater.

Als de bevolking in die landen blijft groeien, dan zal er onvermijdelijk een tekort aan drinkwater ontstaan. Er zijn geen aanwijzingen dat ondergrondse reservoirs voldoende water bevatten om deze bevolking decennia lang van drinkwater te voorzien.

Voedsel

Onmisbaar voor het menselijk bestaan is ook voedsel. De gevolgen van klimaatverandering zijn nu al merkbaar. De akkerbouw en veeteelt is afhankelijk van water, minder water zal de oogsten doen krimpen en stormen zullen oogsten vernietigen. De laatste jaren heeft droogte in het midden-westen van de Verenigde Staten geleid tot mindere oogsten, waardoor de graanprijs fors opliep. Tot nu toe zijn de rijstopbrengsten nog niet beïnvloed door een verandering in het klimaat.

Een hogere temperatuur zal leiden tot kleinere oogsten. De landen rondom de evenaar kennen over de eeuwen heen een zeer constant klimaat. De meeste lokale planten zijn dan ook niet ingesteld op temperatuurschommeling. Hierdoor zal met name rondom de evenaar de voedselproductie het hardst terug lopen. Naar verwachting stijgt de temperatuur met 4 graden Celsius in de loop van de 21e eeuw. In het rapport van de VN-commissie IPCC wordt gewaarschuwd voor verminderde oogsten van tarwe en mais, als gevolg van deze temperatuurstijging.

Visserij

De visserij heeft ook te kampen met een verminderde vangst. De koudere wateren bevatten meer voedsel (plankton). Door de opwarming van de oceanen loopt dit terug, wat leidt tot lagere visstanden, maar ook kleinere vissen. Vissen hebben minder voedsel en gaan daarom efficiënter om met het voedsel dat er nog is.

Behalve een krimpende oogst door directe oorzaken, zoals temperatuur en droogte, zullen extremere stormen (wind en hagel) ook oogsten vernietigen.

Krapte op de voedselmarkt is onvermijdelijk door de krimpende oogsten.. De laatste decennia zijn de wereldwijde voedselvoorraden geslonken en het wordt door krimpende oogsten alsmaar moeilijker om tekorten op te vangen. Het is onvermijdelijk dat het aantal hongersnoden toe gaat nemen door klimaatverandering.

Overstromingen

Een toenemende temperatuur zal de ijskappen op het land doen smelten, waardoor de zeespiegel stijgt. Met name laag gelegen landen en kleine eilandstaten zullen grote gevolgen hiervan vinden. In de stille oceaan zijn diverse archipels, die nauwelijks boven de zeespiegel uitkomen. Ook de Malediven in de Indische oceaan loopt groot gevaar door een stijgende zeespiegel. Uiteindelijk zullen diverse eilanden voorgoed door het water worden verzwolgen.

Extreem weer zal vaker plaatsvinden, waaronder periodes met overvloedige regenval. De rivieren zullen niet in staat zijn al het water snel genoeg af te voeren, waardoor het land zal overstromen. De gevolgen hiervan zullen vooral in Europa en Azië te merken zijn. Nu al heeft Azië veelvuldig problemen met overstromingen.

Veel steden liggen aan rivieren en de komende decennia wordt een toenemende verstedelijking verwacht. Het aantal mensen dat te lijden heeft door overstroming zal dan ook verder toenemen.

Natuurrampen

Door de stijgende temperaturen zullen extremere weertypen veel voorkomen. Hierbij moet gedacht worden aan zware stormen, overvloedig regenval en zware hagelbuien.

De zware stormen kunnen grote schade veroorzaken. Orkaan Katrina heeft laten zien de verwoesting die door een storm aangericht kan worden. Overvloedige regenval zal leiden tot overstromingen. In voorgaande eeuwen heeft de mensheid langzaam het land ingericht, rekening houdende met het heersende weertype. De infrastructuur in veel landen is dan ook niet ingericht op een plotselinge toename in regenval. In 2014 hebben grote delen van Engeland langdurig onder water gestaan door de combinatie van zware regenval en onvoldoende afvoer.

Natuur

Planten

Een warmere aarde betekent een andere leefomgeving voor mens en dier. Ook de plantenwereld wordt beinvloed door de temperatuur. Iedere plant floreert het beste bij de juiste combinatie van vocht, temperatuur en licht. Een verandering hier leidt tot het afsterven van planten. De planten, die overblijven hebben meer ruimte en zullen voortwoekeren, waardoor de diversiteit afneemt. In sommige gevallen leidt het sterven van planten tot verwoestijning. Planten hebben een verkoelend effect op het klimaat en de afname in plantengroei leidt dus indirect tot een verder toename in temperatuur.

Koraal

Koraal groeit uitermate langzaam. Een kleine verhoging in temperatuur zal leiden tot het afsterven van koraal. Uit onderzoek is gebleken dat bij een stijging van slechts 0,5 °C er meer koraal afsterft, dan aangroeit. De wereldwijde koraalriffen zijn op hun beurt weer de thuishaven van talloze vissen. Het koraal wordt ook aangetast door de toegenomen hoeveelheid CO2 in de atmosfeer. Dit wordt opgenomen in het water, waardoor het water zuurder wordt. Zuur water tast koraal aan, waardoor het bleker wordt en uiteinelijk afsterft. Bij het uitblijven van maatregelen zullen grote hoeveelheden koraal in het Caraïbische gebied en het Great Barrier Reef onomkeerbaar aangetast worden.

Dieren

Veel dieren hebben een leven gebaseerd op het huidige klimaat. Voorbeelden hiervan zijn:

• Zeeschildpadden keren ieder jaar terug naar de vaste stranden om hun eieren te leggen. Een stijging van de zeespiegel zal hun stranden onder water zetten.
• Olifanten volgen op hun jaarlijkse tocht de regen. Als de regen weg blijft, kunnen ze ook niet hun trektocht doen.
• IJsberen zwemmen van om op hun prooi te jagen. Door minder ijs, zijn er minder rustpunten en daardoor moeten ze langer zwemmen om toch te kunnen jagen.

Sommige dieren zullen andere leefgebieden op zoeken of ander gedrag vertonen. In 2014 is geconstateerd dat trekvogels hun jaarlijks vlucht naar het zuiden aangepast hebben. In de Noordzee worden meer en meer vissen gevangen, die normaal in warmere wateren leven. Soortgelijke ontwikkelingen zijn ook te zien bij insecten.

Alhoewel menig dier tijdig een andere heenkomen zal zoeken, zullen veel diersoorten deze verandering in klimaat niet overleven.

Oorlogen

De schaarste aan water zal onherroepelijk leiden tot spanningen. De bouw van stuwdammen heeft de laatste decennia al geleid tot spanningen tussen landen. Het uitblijven van de nodige neerslag zal deze spanningen verder doen toenemen. Ook de veranderende visstanden zullen leiden tot spanningen. Menig land zal tot de conclusie komen dat de vangsten uit visserij teruglopen en daardoor maatregelen willen nemen om haar eigen visserij te beschermen. De afgelopen 2 decennia hebben zich kenmerkt door de globalisering van de wereldeconomie, maar de klimaatverandering zal dit mogelijk een halt toe roepen, doordat meer landen eerst haar eigen belangen willen beschermen.

Uiteindelijk zullen opgelopen spanningen in sommige gevallen leiden tot een gewapend conflict en mogelijk zelfs tot een langdurig oorlog. Niet altijd zal er een direct verband te zien zijn tussen oorlog en veranderde leefomgeving. Daarnaast moet ook gerealiseerd worden dat eeuwenoude vetes op kunnen laden, juist door de nieuwe problemen.

Kloof tussen arm en rijk

De landen in de Sahel zullen hard getroffen worden door verminderde neerslag. In deze landen zijn nu al problemen met de voedselvoorziening. Hun armoede zal relatief toenemen. Ook elders in de wereld zal te zien zijn dat de rijkeren minder kwetsbaar zijn dan de armen. Volgens de rapportage van de VN-commissie IPCC zullen bestaande ongelijkheden verergeren.