De oplossingsgerichte benadering in de hulpverlening
Het probleem verhelderen, een diagnose stellen en vervolgens het probleem oplossen. Dit is hoe ons geleerd is om met problemen om te gaan. Deze manier werkt prima als bijvoorbeeld je wasmachine kapot is. Maar een mens is geen machine en de oorzaak is soms complex, niet vindbaar of veranderbaar. Toch gaat het in de traditionele hulpverlening vaak niet veel anders. De oplossingsgerichte benadering daarentegen, richt zich op de gewenste verandering. Het vaststellen van de oorzaak, het probleemverleden of een diagnose blijkt vaak niet nodig om tot de gewenste situatie te komen. De oplossingsgerichte benadering richt zich dan ook voornamelijk op de gewenste verandering, het gedrag dat in plaats moet komen van het ongewenste gedrag. Dit wordt ook wel 'solution talk' genoemd.Een andere benadering van problemen
Het uitvoerig bespreken van problemen ziet de oplossingsgerichte benadering als 'problem talk'. Er wordt voornamelijk besproken wat er niet goed gaat, wat dit met je doet en wat de oorzaak daarvan is. Hoe meer er naar 'gebreken' gevraagd wordt, hoe meer je er zal vinden. En daar hoef je niet per se een probleem voor te hebben. Gelukkig werkt het de ander kant op precies zo. Hoe meer er naar successen wordt gevraagd, wat goed gaat, hoe meer je er zal vinden. Wat je aandacht geeft groeit!Een voorbeeld om de verschillen tussen een traditioneel hulpverleningsgesprek en een oplossingsgericht gesprek te verduidelijken: Cliënt geeft aan dat hij zich regelmatig gespannen voelt, hij begint dan te trillen en te zweten. Hierdoor vermijdt hij steeds vaker afspraken met vrienden.
De traditionele benadering van problemen in de hulpverlening
Op welke momenten komt het gespannen voelen voor, wat gebeurt er dan precies en wat doet dat met je. Er wordt gevraagd naar een beschrijving van de problemen. De mogelijke oorzaken worden verzameld om tot volgende stappen te komen. Eventueel wordt er een diagnose gesteld. Dit is het startpunt van de daadwerkelijk behandeling. De hulpvraag zou nu kunnen zijn: Hoe kan de cliënt zich minder gespannen voelen in een groep mensen.Een oplossingsgerichte benadering van problemen in de hulpverlening
Zijn er momenten dat je, je een beetje minder gespannen voelt? Vervolgens wordt er tot in detail naar die momenten en wat daaraan vooraf ging gevraagd. Hierbij is het belangrijk om inzichtelijk te krijgen wat er anders was, toen het (een beetje) beter ging. Daarna wordt er samen met de cliënt besproken wat er in de plaats moet komen van het gespannen gevoel en trillen. Die zou kunnen zijn: Ik voel me ontspannen als ik in een groep ben. Het probleem wordt omgebogen naar een veranderingswens, ook wel 'solution talk' genoemdDe twee soorten hulpverleningsgesprekken in tabelvorm weergeven:
| Traditioneel hulpverleningsgesprek | Oplossingsgericht hulpverleningsgesprek |
|---|---|
| Gesprek gericht op de klachten en symptomen | Gesprek gericht op uitzonderingen en wat de cliënt al kan |
| Gesprek gericht op het onderzoeken van het probleemverleden en de oorzaak van de klachten bepalen | Gesprek gericht op de gewenste toekomst en doel stellingen |
| Gesprek gericht op doelen die als belangrijk worden gezien door de hulpverlener | Gesprek gericht op doelen die de cliënt belangrijk vindt. Er worden zoveel mogelijk ideeën gecreëerd, kwantiteit is op dit moment belangrijker dan kwaliteit, vaste gedachte patronen onderbreken is het doel. |
| Gesprek gericht op belemmerende factoren | Gesprek gericht op wat de cliënt al kan om gestelde doelen te behalen |
| Gesprek gericht op hoe de hulpverlener de cliënt kan beïnvloeden | Gesprek gericht op kleine haalbare stappen, die door overleg tussen cliënt en hulpverlener worden bepaald |
Als je het verschil tussen de twee soorten gespreksvormen zelf wilt ervaren kun je onderstaande oefening doen:
- Vertel aan je gesprekspartner over een probleem. Je gesprekspartner heeft als taak zoveel mogelijk vragen te stellen over het probleem zodat hij een goed beeld krijgt van het probleem.
Uit verschillende onderzoeken is gebleken dat de oplossingsgerichte benadering bijzonder effectief is. Gemiddeld heeft een cliënt drie tot zes gesprekken nodig om zelfstandig verder te kunnen gaan.
