Sociale media, verrijking of verarming?

Waar we vroeger een diep gesprek voerden, met een goede vriend, of lange brieven schreven om een geliefde in onze zielenroerselen in te wijden hoeven we nu slechts in te loggen op social media om zo de hele wereld van ons bestaan op de hoogte te brengen. Zijn sociale media een aanwinst van de moderne tijd? Of laten ze juist een tekort aan het vermogen tot menselijk contact zien?

Wat zijn sociale media?

Sociale media is een verzamelbegrip voor online platformen waarbij de mensen die van het platform gebruik maken, ook de inhoud verzorgen. Hierbij wordt er zo weinig mogelijk ingegrepen door de redactie. Bij sociale media spelen interactie en dialoog tussen de gebruikers onderling, de hoofdrol. Onder de noemer sociale media vallen veel verschillende zaken. Weblogs, fora, Facebook, LinkendIn en Twitter zijn er voorbeelden van. De mensen die van deze media gebruik maken, delen kennis, informatie en gevoelens. Meestal gebeurt dit door het publiceren van berichten en het gebruiken van reactiemogelijkheden die automatisch op de sites zijn ingebouwd.

Zelfprofilering

In de moderne tijd is het steeds belangrijk geworden om zichtbaar te zijn. Zichtbaar om kansen te krijgen op de arbeidsmarkt. Zichtbaar om een sociaal netwerk te verkrijgen met boeiende vrienden. Zichtbaar om een belang te hebben in een wereld vol anonieme vreemden. Om die verlangde zichtbaarheid te verwerven maken steeds meer mensen gebruik van sociale media. Deze neiging hangt nauw samen met een verschijnsel dat vele cultuurwetenschappers al onder de loep namen, namelijk de hedendaagse behoefte tot zelfprofilering. Blijkbaar is het voor grote groepen mensen belangrijk dat ze een beeld van zichzelf kunnen tonen aan anderen. Sociale media zijn daar het middel bij uitstek voor, het geeft iedereen een eigen podium, een plek die anderen kunnen bezoeken waar we dat beeld van onszelf kunnen schetsen dat anderen bekijken. Maar is dat ook het werkelijke beeld van onszelf? En is zo een beeld in staat om ons te verbinden met anderen, die ook weer een beeld van zichzelf opwerpen?

Wijd maar oppervlakkig

Voorstanders van sociale media zouden op het bovengenoemde antwoorden dat echte vriendschappen in het echte leven geen hinder ondervinden van het gebruik van sociale media, maar dat ze ons juist socialer en meer verbonden met anderen maken. Dat ze onze wereld openen, kortom, en zo misschien ons hart ook wel. Tegenstanders zouden hier sceptisch op reageren. Want hoe kan een medium dat ons aan een scherm kluistert en slechts om beeldvorming handelt, de echtheid van direct menselijk contact benaderen of aanvullen? In zo een contact zou een zelfontworpen beeld immers nooit lang stand zou houden, maar al snel door de werkelijkheid worden achterhaalt. De waarheid ligt wellicht in het midden. Contacten worden weidser door het gebruik van sociale media, wereldwijd soms zelf, maar verliezen tegelijk een bepaalde diepte, en aandacht. Een interessante vraag die nu opkomt is: Waarom leeft de moderne mens dan zo sterk in het zelf geprojecteerde beeld van hemzelf op sociale media?

Een wereld vol beelden

Die vraag is alleen te beantwoorden als we bedenken dat de moderne wereld een wereld is waarin het beeld overheerst. Reclamebeelden, billboards, televisiebeelden en clips vullen ons dagelijks bestaan. Er wordt ons door de media verteld hoe we er uit moeten zien, wat ons gelukkig maakt en hoe we snel slank worden, via die geprojecteerde beelden. En de moderne mens wordt beïnvloed door deze beelden, en bedenkt tegelijk een ideaal beeld van zichzelf: de versie die hij zou zijn als hij voldeed aan de maatschappelijke normen. Dat dit veraf kan liggen van de persoon die hij of zij werkelijk is, zal geen verrassing zijn. Zo zou je kunnen zeggen dat sociale media slechts een van de vele verschijningsvormen zijn van onze hedendaagse beeldmaatschappij. Misschien zou dit een oproep kunnen zijn meer te voelen. Meer te doen, en ons minder af te vragen wat anderen van ons vinden terwijl we dit doen. Misschien zou het tijd zijn om weer eens ouderwets over vrijheid na te denken. En over vriendschap, en over onszelf. Misschien moeten we simpelweg in onze drukke tijd weer leren iets eeuwenouds te doen. Namelijk stilstaan!