Antipsychotica - Medicatie tegen Psychosen

Antipsychotica zijn psychofarmaca (medicatie voor psychische en/of psychiatrische klachten) om een psychose te helpen bestrijden of te voorkomen. Bij een psychose is er sprake van verlies van het contact met de werkelijkheid (hallucinaties, wanen, stemmen). In dit artikel wordt een overzicht gegeven van klassieke en atypische antipsychotica (de merk- en stofnaam). Tevens worden bijwerkingen, neveneffecten en ontwennings-verschijnselen na het stoppen met antipsychotische medicatie besproken.

Psychofarmaca - Antipsychotica - Medicatie Psychische en/of Psychiatrische klachten

Psychofarmaca kunnen worden gebruikt om psychische en psychiatrische klachten te bestrijden of te voorkomen, ze nemen echter de oorzaken niet weg. Psychofarmaca worden in de geestelijke gezondheidszorg veelal ingezet als een onderdeel van een behandelmethode en kunnen de kwaliteit van leven van mensen met psychische klachten verbeteren, een aandoening bestrijden of soms ook herhaling van klachten voorkomen.

Werking - Effectiviteit Psychofarmaca. De werking en effectiviteit van psychofarmaca kan van patiënt tot patiënt en van situatie tot situatie verschillen. Daarenboven hebben medicijnen/psychofarmaca naast bedoelde effecten, ook altijd bijwerkingen. Belangrijk is tijd, geduld en deskundige begeleiding om de dosering, effecten, werking en bijwerkingen van medicijnen te evalueren en tevens het gebruik -waar nodig- bij te stellen. Psychofarmaca zijn onder te verdelen in/gericht op:

• Bestrijden of voorkomen van psychosen - Antipsychotica
• Bestrijden of voorkomen van een depressieve stemming - Antidepressiva (Antidepressiva - Medicatie Depressie)
• Bestrijden van stemmingsschommelingen - Stemmingsstabilisatoren
• Bestrijden van angst - Kalmerende middelen en antidepressiva
• Bestrijden van slapeloosheid - Slaapmiddelen

In dit artikel worden de antipsychotica nader besproken (op de andere bovengenoemde psychofarmaca wordt -elk in een apart artikel- verder ingegaan).

Let wel: Dit artikel dient slechts ter informatie. Voor juist gebruik, toepassing, dosering of wijziging van antipsychotica is het noodzakelijk om te overleggen met een deskundige arts.

Wat is een Psychose? - Antipsychotica - Acute psychose

Wat is een Psychose ? Een psychose is een toestand waarin iemand het contact met de werkelijkheid verliest.

Antipsychotica. Antipsychotica hebben als doel om de psychotische verschijnselen (waaronder wanen, hallucinaties, stemmen) te laten verdwijnen of verminderen, waardoor iemand weer beter contact kan krijgen met zijn/haar omgeving. Antipsychotische medicatie kan tevens angst, opwinding en spanning verminderen, die bij een psychose kan ontstaan. Ook worden deze middelen toegepast om eventuele nieuwe psychosen te voorkomen.

Acute psychose. Indien er sprake is van een acute psychose (een crisissituatie) worden antipsychotica vaak per injectie toegediend.

Effecten van Antipsychotica - Evaluatie Gebruik Psychofarmaca

Evaluatie Effecten Antipsychotica. De effecten van deze medicatie kan van persoon tot persoon verschillen. Wat bij de één een effectief middel is, kan bij de ander niet of nauwelijks werkzaam zijn. Met antipsychotica kan veelal pas na drie of vier weken beoordeeld worden of het middel voldoende of effectief werkt. Indien het niet voldoende werkzaamheid heeft, zal of de dosering veranderd moeten worden of overgegaan worden tot descriptie van een ander medicijn. Het gebruik van antipsychotica vraagt degelijke en regelmatige evaluatie van de effecten door een deskundige arts i.c. psychiater.

Soorten Antipsychotica - Stofnaam en Merknaam

Klassiek en A-typisch. Er bestaan twee soorten antipsychotica, namelijk: 'klassieke' en 'a-typische' antipsychotica. Ze verschillen in de mate van effect en in de bijwerkingen die ze kunnen veroorzaken.

Stofnaam en Merknaam. De namen van medicijnen kunnen soms verwarring geven, daar ze zowel een stofnaam (generieke ofwel generische naam) hebben, als een merknaam. Wanneer het
patent op een medicijn is verstreken, mogen -buiten de uitvinder- ook andere fabrikanten het betreffende medicijn gaan produceren. Ze mogen echter niet de merknaam gebruiken.

Stofnaam goedkoper. Medicijnen die worden verstrekt onder de stofnaam zijn over het algemeen goedkoper, terwijl de werkzaamheid vaak hetzelfde is. In de onderstaande overzichten worden zowel de stofnaam als de merknaam gegeven. Tevens worden merknamen gegeven van enkele -vaak voorgeschreven- antipsychotica in het buitenland (die je ook op Internet tegen kunt komen).

Antipsychotica - Klassieke en Atypische Antipsychotica - Merknaam en Stofnaam

Antipsychotica en Gebruiksduur

Gebruiksduur antipsychotica . De gebruiksduur van antipsychotica kan variëren. Indien de kans op terugkeer (recidive) van de psychose of psychotische verschijnselen groot is, zal langer gebruik vaak geïndiceerd zijn (soms zelfs levenslang gebruik). Mensen met een psychose zullen zelf ook de voor- en nadelen van het gebruik van psychofarmaca af moeten wegen. Buiten het advies van de arts kan contact met lotgenoten tot steun zijn. Ook kan er -bij twijfel- een second opinion gevraagd worden.

Bijwerkingen en Neveneffecten van Antipsychotica

Werking - Bijwerking. Naast de antipsychotica middelen worden soms andere middelen ingezet om bijvoorbeeld bijwerkingen te voorkomen of tegen te gaan. Werking en bijwerkingen van het medicijn staan altijd uitgebreid beschreven in de bijsluiter. De apotheker is zelfs verplicht om je bij elk medicijn dat ze meegeven een bijsluiter mee te leveren. Je kunt tevens (indien je de bijsluiter kwijt bent b.v.) bijsluiters van alle medicijnen raadplegen via internet; onder meer op de sites: www.repertorium.org of www.ziekenhuis.nl.

Klassiek - Atypisch. Er bestaan twee groepen antipsychotica, namelijk de klassieke en de nieuwere zogeheten
atypische antipsychotica. Van de atypische middelen wordt beweerd dat deze minder bewegingsstoornissen veroorzaken of soms ook een effectievere werking hebben dan de klassieke medicatie. Antipsychotica kunnen verschillende bijwerkingen hebben, die van persoon tot persoon en van situatie kunnen verschillen. Sommige bijwerkingen komen bij zeer weinig patiënten voor, andere bij veel gebruikers van dit medicijn. Overleg altijd met je arts, beslis niet zelf over wijziging of beëindiging van de door jou gebruikte antipsychotica. Hieronder worden de bijwerkingen i.c. symptomen genoemd die voor zouden kunnen komen.

Antipsychotica - Mogelijke Bijwerkingen en Neveneffecten

Bijwerkingen en Neveneffecten die voor kunnen komen bij anti-psychotische medicatie (niet noodzakelijkerwijs):

• Afvlakking van het gevoelsleven, verlies van initiatief en activiteit, gevoel opgesloten te zijn
• Sufheid of dufheid; in sommige gevallen duizeligheid
• Slaapproblemen, seksuele problemen, tijdelijk verlaagde bloeddruk (kan bij ouderen leiden tot vallen)
• Gewichtstoename (voornamelijk bij atypische antipsychotica)
• Rusteloosheid in de benen (acathisie)
• Anticholinerge effecten: droge mond en/of ogen, moeilijk plassen, wazig zien, geheugen- en concentratiestoornissen en obstipatie (verstopping darmen)
• Plotselinge spanning of verslapping van spieren (verstoorde tonus, acute dystonie, start veelal met spiertrekkingen van tong, ogen, kaak en nek). Om deze verschijnselen te bestrijden wordt er vaak naast het antipsychoticum een ander middel (bijvoorbeeld Akineton) voorgeschreven
• Parkinson-achtige verschijnselen: bewegingsarmoede en stijfheid van spieren, trillen (soms ook problemen met praten en lopen)
• Met name bij ouderen: in de war zijn, hallucinaties en onrust
• Late bewegingsstoornissen (tardieve dyskinesie). Deze bijwerking treedt uiteindelijk op bij een vijfde van de chronische gebruikers van klassieke antipsychotica

Contra-indicaties - Interactie/Interferentie met andere Medicatie/Ziektes

Alert op gebruik. Er kunnen voor bepaalde medicijnen ook contra-indicaties zijn. Bepaalde medicatie kan niet altijd gebruikt worden en kan in sommige gevallen zelfs gevaarlijk zijn. Denk bijvoorbeeld aan gebruik tijdens de zwangerschap, op te jonge of te hoge leeftijd, bij interactie met andere medicatie of interferentie met andere gezondheidsproblemen. Hoewel de descriptie van de middelen onder controle staat van de voorschrijvende arts/deskundige en de apotheker, is het belangrijk om -voor de zekerheid- zelf ook alert te blijven.

Beëindiging Medicatie - Stoppen met Antipsychotica - Ontwenningsverschijnselen

Stoppen met Antipsychotica. Na het stoppen met antipsychotica kan de kans op terugval zo rond de 55 tot 90% zijn. De kans op terugval is kleiner indien iemand:

• een relatief lage dosis antipychotica slikt
• de antipsychotische medicatie langzaam/geleidelijk afbouwt
• minder (vaak) psychosen heeft gehad
• de (laatste) psychose langere tijd geleden is

Ontwenningsverschijnselen van Antipsychotica

Vaak voorkomende ontwenningsverschijnselen:

• Misselijkheid, overgeven
• Diarree
• Verminderde eetlust
• Overmatig zweten
• Slapeloosheid
• Rusteloosheid, nervositeit
• Angst
• Bijbewegingen (dyskinesieën)
• Loopneus

Weinig voorkomende ontwenningsverschijnselen:

• Duizeligheid
• Spierpijn
• Heet of koud voelen
• Vreemde gevoelsgewaarwordingen

De bovengenoemde bijbewegingen (dyskinesieën) van antipsychotica verdwijnen over het algemeen geleidelijk, echter
niet altijd. Hoewel de schattingen uiteenlopen, blijkt dat ca. 10 tot 40% van de patiënten vijf jaar na het stoppen met de medicatie nog steeds last heeft van deze verschijnselen. Het kan gebeuren dat de patiënt tijdens het gebruik van de medicatie geen last van bijwerkingen of neveneffecten heeft gehad, maar wel na het stoppen/ beëindiging van de antipsychotica.

Lees verder

• Antidepressiva - Medicatie tegen Depressie