Verschillende brandstoffen: olie, aardolie, benzine en gas

Voor het eerst in de geschiedenis krijgt de mens te maken met het feit, dat de energiebronnen van de aarde uitgeput raken en dat er meestal geen nieuwe bronnen tegenover staan. Op het ogenblik bevindt de energievoorziening zich in een crisissituatie. Deze crisis heeft 2 belangrijke gevolgen: de mens wordt zich er gelukkig van bewust dat hij zuiniger met de beschikbare energie moet omspringen, en hij wordt aangezet tot het speuren naar nieuwe energiebronnen.

Fossiele brandstoffen

Steenkool, aardolie en aardgas zijn fossiele brandstoffen. Het zijn de overblijfselen van plantaardig en dierlijk leven, dat miljoenen jaren geleden op aarde voorkwam. Wanneer fossiele brandstoffen eenmaal zijn gebruikt, komen er geen nieuwe voor in de plaats. Toch stijgt het verbruik van deze brandstoffen nog steeds en houdt gelijke tred met de uitbreiding van de technische toepassingen.

Geschiedenis

De Griekse geleerde Theophrastus maakte in de 3de eeuw v. Chr. als eerste melding van het bestaan van steenkool. De eerste melding van het winnen van steenkool dateert uit de 1ée eeuw. De grote onderaardse steenkoollagen werden ongeveer 250 miljoen jaar geleden gevormd. Het klimaat op het grootste deel van het noordelijk halfrond was toen tropisch. Het land was dichtbegroeid met primitieve planten, vooral mossen en varens. Deze planten groeiden, vermeerderden zich en stierven af waardoor ze een laag rottende vegetatie vormden.

Deze laag werd bedekt met door rivieren aangevoerd slib en zand. Dit herhaalde zich etterlijke malen over een periode van vele miljoenen jaren. Toen veranderde het klimaat. Grote aardbevingen scheurden de oppervlakte van de aarde open. De lagen modder, zand en vegetatie werden bedekt met steenlagen, die vaak vele honderden meters dik waren. Door het enorme gewicht van het gesteente werd de vegetatie samengeperst en verhit, waardoor en uiteindelijk steenkool werd gevormd.

Steenkool

Steenkool is in feite een soort koolstof, vermengd met uit plantenresten afkomstige stoffen. Er zijn twee belangrijke soorten steenkool: bitumineuse steenkool die hard en zwart is, en ligniet dat waarschijnlijk later en onder lagere druk werd gevormd en zacht en bruin is. Eeuwenlang werd steenkool gebruikt als brandstof in huis, maar in de laatste eeuw is steenkool een van de belangrijkste brandstoffen geworden voor de opwekking van energie. om aan de aanhoudende vraag te kunnen blijven voldoen, heeft de mijnbouw nieuwe methoden ontwikkeld om diepere steenkoollagen te bereiken. Maar ook die voorraden raken in snel tempo uitgeput.

Toch is er van steenkool - in vergelijking met de andere fossiele brandstoffen - nog de grootste reserve. Men schat de nog in de aardbodem aanwezige hoeveelheid op 6 miljard ton. Dat moet, zelfs in onze kolen-verslindende maatschappij, genoeg zijn voor 200 jaar of meer. De toekomst van de aardolie is minder zeker. Olie is als brandstof bijzonder gemakkelijk in het gebruik en daarom is er nog veel meer vraag naar dan naar steenkool. Ondanks nieuwe ontdekte olievelden zal de wereldvoorraad waarschijnlijk aan het midden van deze eeuw zijn uitgeput.

Olie en gas

Ook de vraag naar gas is groot. Tussen 1950 en 1980 werd de wereldbehoefte naar gas maar liefst 8 maal groter. De Amerikaanse voorraden raken uitgeput en hetzelfde geldt voor de Nederlandse voorraden in de provincie Groningen. Er is moeilijk te voorspellen hoeveel gas er nog voorradig is. De meeste deskundigen schatten, dat de voorraad van aardgas groter is dan die van aardolie.

Niemand weet precies hoe olie is ontstaan. De meest waarschijnlijke theorie is dat aardolie miljoenen jaren geleden in zee is gevormd. Zoals op het land steenkool ontstond uit dode vegetatie, zo zou olie ontstaan zijn uit in zee afgestorven levende organismen, het plankton. De resten hiervan vormden lagen op de zeebodem, die weer met modder werden bedekt. Door bewegingen in de aardkorst werden deze afzettingen onder gesteenten bedolven. Onder invloed van hitte en druk ondergingen deze afzettingen scheikundige veranderingen en werden ze langzaam omgezet in ondergrondse aardolievelden.

Lees verder

• Energie uit wind en zee