De Popular-, Folk- en Professional sector in de zorg

In de gezondheidszorg kunnen drie verschillende 'sectoren' onderscheiden worden: de Popular sector, de Folk sector en de Professional sector. Alledrie deze sectoren hebben ieder hun eigen handelswijzen en gebruiken. Hieronder een uitleg over deze drie sectoren van hulpverlening door al dan niet professionals

De Popular sector

Deze sector bestaat uit informele en onbetaalde helende relaties die vooral in de omgeving van de zieke zelf voorkomen, vooral in de familie. 70-90 procent van de gezondheidszorg vindt plaats in deze sector. De familie is de hoofdbron van zorg in deze sector. In de familie zijn het meestal de vrouwen die verstand hebben van genezen en deze kennis op hun familieleden uitoefenen. De meeste zorg in deze sector vindt plaats tussen mensen die elkaar al kennen, zoals vrienden of familie. De ene keer is de een de zieke en de ander de adviseur, de volgende keer kan het wel andersom zijn. Toch zijn er bepaalde mensen die vaker advies geven dan anderen. Dit zijn bijvoorbeeld mensen met veel ervaring in een bepaalde zaak (bv. vrouwen die veel kinderen hebben gekregen), mensen met een paramedisch beroep (bv. verplegers), echtgenoten van dokters, organisatoren van zelfhulpgroepen etc. Hun geloofwaardigheid berust vooral op hun ervaring.

Een andere bron van zorg is een zelfhulpgroep. Hierbij delen lotgenoten hun kennis over een bepaalde ziekte of gebeurtenis. De oorsprong van de zelfhulpgroep ligt in Amerika, bij de oprichting van de Anonieme Alcoholisten (AA) in 1936.
Ten slotte wordt er ook nog hulp gezocht bij helende cults, kerken of ander religieuze groepen. Deze zijn vaak gebaseerd op de ‘New Age’ beweging, waarbij de nadruk ligt op persoonlijke ontwikkeling, zelfzorg en een holistische benadering van de gezondheidszorg.

Wat in deze sector ook nog belangrijk is, is zelfbehandeling (self-treatment) en behoud van gezondheid (health maintenance). Zelfbehandeling is gebaseerd op overtuigingen van leken over de structuur en functie van het lichaam. Hieronder vallen bepaalde medicijnen, oude wijven praatjes en verschillen in dieet of gedrag waarvan de leek denkt dat ze hem zullen genezen. Het behoud van gezondheid betreft een aantal richtlijnen voor de goede manier van leven om ziekte te voorkomen, zoals richtlijnen over eten, slaap, drinken, werken etc. Alle aspecten van de popular sector kunnen ook negatieve effecten op iemands mentale en fysieke gezondheid hebben.

De Folk sector

Deze sector bestaat uit mensen die gespecialiseerd zijn in heilige (sacred) of wereldlijke (secular)manieren van helen of in een combinatie van die twee. Folk healers vormen een heterogene groep met veel individuele variatie in stijl, maar soms zijn ze gegroepeerd in associaties. De meeste folk healers delen de basale culturele waarden van de gemeenschap waarin ze wonen, inclusief hun beeld over de oorsprong, significantie en behandeling van ziekte.

Sacred folk healers komen vaak voor in samenlevingen waar de oorzaak van de ziekte wordt gezocht in sociale of bovennatuurlijke oorzaken. Zij hebben meestal een holistische benadering, waarbij ze alle aspecten van het leven van de patiënt in acht nemen, ook de relaties met andere mensen, met de natuurlijke omgeving, de psychische en de somatische symptomen. Zij zien gezondheid als een balans tussen de mens en zijn sociale, natuurlijke en bovennatuurlijke omgeving. Folk healers gebruiken vaak een ritueel van divination. Hierbij wordt de bovennatuurlijke oorzaak van de ziekte onderzocht. Dit kan op veel verschillende manieren, zoals het leggen van kaarten, theebladeren en botjes.

Een aparte vorm van gezondheidszorg in westerse landen is alternatieve geneeskunde. Dit overlapt eigenlijk zowel folk healing als professionele zorg. Dit is bijvoorbeeld acupunctuur, homeopathie, chiropractie en osteopathie. De voor- en nadelen van Folk Medicine op een rijtje:

Voordelen:

• De familie wordt vaak betrokken in de diagnose en behandeling.
• Er is een gedeeld wereldbeeld, warmte, informaliteit en er wordt alledaagse taal gebruikt.
• Het helen vindt plaats in een bekende omgeving, vaak bij de patiënt thuis.
• De folk healer behandelt alle aspecten (psychisch, somatisch, sociaal en spiritueel) tegelijk en maakt er vaak 1 diagnose van.
• Folk healing wordt vaak gecombineerd met de professionele sector. Dan vertelt de arts wat er mis is en de folk healer waarom het mis is.

Nadelen:

• Folk healers kunnen signalen van een ernstige ziekte negeren, verkeerd diagnosticeren of verkeerd behandelen.
• Ze kunnen behandelingen gebruiken die fysieke of psychologische schade aan kunnen richten, zoals ongesteriliseerde naalden en extreme vormen van dieten. Sommige folk healers kunnen ook de kwetsbaarheid van hun patiënten misbruiken door hen financieel, emotioneel of zelfs seksueel uit te buiten.

De Professional sector

De professional sector omvat de georganiseerde, wettelijk vastgelegde gezondheidszorg, zoals de moderne westerse wetenschappelijke geneeskunde. Elke gemeenschap heeft zijn eigen ethnomedicine; dat deel van het culturele systeem dat specifiek gaat over ziekte en genezing. In de westerse landen kan de wetenschappelijke geneeskunde als de ethnomedicine gezien worden. Dit heeft zich over een groot deel van de wereld verspreid, maar er zijn ook landen waar de traditionele geneeskunde voor een deel geprofessionaliseerd zijn.

Wetenschappelijke geneeskunde is in sommige delen van de wereld een zeldzame bron en de meeste gezondheidszorg vindt dan ook plaats in de popular en folk sector. De verspreiding van dokters, verpleegsters en ziekenhuisbedden over de wereld is erg ongelijk. Het medische systeem kan niet los gezien worden van ander aspecten van de maatschappij, omdat ze elkaar beïnvloeden. Zo zijn er verschillen in de professional sectors binnen westerse landen, terwijl ze dezelfde wetenschappelijke geneeskunde gebruiken. Deze nationale verschillen in perceptie, diagnose, benoeming en behandeling van ziekte wijzen op onderliggende culturele verschillen.

Hoewel medische beroepsbeoefenaars in principe gelijk zijn, is er wel een duidelijk hiërarchie in kennis en macht. Dokters staan bijvoorbeeld boven verpleegsters of kraamzorgsters. Binnen de dokters zijn er weer vele subgroepen die ook allemaal een aparte rang hebben. In het algemeen hebben artsen die met acute ziekten te maken hebben meer aanzien dan artsen voor chronische ziekten. In veel landen zijn er nog huisartsen die weer een aparte status hebben. Zij zijn veel meer in contact met de gemeenschap en hebben daarom overeenkomsten met de folk healers.

Ziekenhuizen zijn de voornaamste institutionele structuur van de professional sector. In ziekenhuizen worden patiënten gedepersonaliseerd in een genummerde casus. Mensen met dezelfde leeftijd, geslacht en ziekte worden bij elkaar geplaatst uit hun vertrouwde omgeving. Ook ziekenhuizen zijn afhankelijk van andere aspecten van de cultuur. Er zijn dus ook verschillen per land. In ziekenhuizen in Noord-Europa zijn de bezoektijden bijvoorbeeld heel strikt, terwijl in Zuid-Europa familie altijd langs mag komen.