Kruistochten als rechtvaardige oorlogen

De kruistochten die door de Christenen werden gehouden waren bedoeld om Jeruzalem, als heiligste plaats in het christendom, te heroveren op de moslims. De kruistochten waren militaire ondernemingen van westerse christenen. Ze begonnen meestal na een oproep van de paus die onder meer werd verspreid door preken van geestelijken. De deelnemers aan een kruistocht ontvingen een algehele aflaat.

Kruistocht of Bellum justum

Een kruistocht was vergelijkbaar met de zogenaamde rechtvaardige oorlog (bellum justum). De rechtvaardige oorlog was een concept van de Romeinen in de christelijke traditie onder Augustinus. Zo’n oorlog had drie kenmerken. Hij moest zijn uitgeroepen door een legitieme autoriteit, hij moest een rechtvaardig doel dienen en hij moest gevochten worden met een juiste intentie. De kruistochten voldeden aan die voorwaarden: de legitieme autoriteit was de paus, het doel was de bevrijding van Jeruzalem, en de intentie van de strijders was hun religieuze motivatie.

Berooid terug uit rechtvaardige oorlogen

De deelnemers aan de kruistochten verdienden daarmee een volle aflaat wat inhield dat de boetes die ze opgelegd hadden gekregen tijdens de biecht volledig werden kwijtgescholden. De interpretatie van de deelnemers was vaak ruimer omdat ze vonden dat al hun zonden in de ogen van God waren vergeven inclusief de niet opgebiechte zonden. De Katholieke Kerk zag er een prima manier in om dreigende conflicten met het wereldlijk gezag om te buigen in een goede zaak voor het Christendom. Maar voor veel edelen en ridders was hun motivatie om mee te doen aan de kruistochten puur eigenbelang. Zo konden zij land en fortuin verwerven. Maar het liep vaak anders omdat de kosten voor het aangaan van een kruistocht zeer hoog waren waarvoor de deelnemers zich dikwijls diep in de schulden staken en uiteindelijk berooid terugkeerden.

Eerste Kruistocht (1096 - 1099)

Op 26 november 1095 hield paus Urbanus II, tijdens het Concilie van Clermont, een hartstochtelijke rede waarin hij opriep tot het houden van een kruistocht. Paus Urbanis hoopte de eenheid in de Kerk te kunnen herstellen die door de scheuring van 1054 was ontstaan binnen de christelijke Kerk tussen de Oosters-orthodoxe Kerken en de rooms-katholieke Kerk en hij wilde vooral het Heilige Land bevrijden na de invallen van de moslims. Wie aan de kruistocht zou deelnemen kreeg materiële steun doordat zijn persoon en goederen voor de duur van de kruistocht onder de bescherming van de Kerk stonden. Bovendien kreeg elke deelnemer naast een algemene aflaat, vrijstelling van belasting, opschorting van schulden en bevrijding van lijfeigenschap.

Tweede Kruistocht (1147 - 1149)

Voor een tweede oproep voor een kruistocht zorgde de monnik Bernard van Clairvaux. De tocht begon in 1147 en eindigde in 1149 voor Damascus.

Derde Kruistocht (1189 - 1192)

Paus Clemens III riep op tot de derde kruistocht die onder leiding stond van de Engelse koning Richard Leeuwenhart en de Duitse keizer Frederik Barbarossa en de Franse koning Filips II en ook nam graaf Willem I van Holland aan de kruistocht deel. Uiteindelijk werd het doel Jeruzalem te veroveren met deze derde kruistocht niet gehaald.

Vierde Kruistocht (1202 - 1204)

De Vierde Kruistocht werd in gang gezet door paus Innocentius III. Het doel was om via Egypte het Heilige Land te veroveren. Maar door een gebrek aan middelen werd Palestina zelfs niet gehaald. Wel veroverderden de kruisvaarders Constantinopel wat de hoofdstad van het Byzantijnse Rijk was. Daar stichtten ze het Latijnse Keizerrijk.

Vijfde Kruistocht (1217–1221)

Ook de vijfde kruistocht werd door paus Innocentius III uitgevaardigd. Door Hollanders en Friezen werd tijdens deze tocht op zee een grote rol gespeeld. Maar de vijfde kruistocht werd een volledige mislukking.

Zesde Kruistocht (1228–1229)

Tijdens de zesde kruistocht was de Duitse keizer Frederik II de centrale figuur. Met de weinig soldaten die hij ter beschikking had heeft hij amper gevochten. Nog voordat hij het Heilige Land bereikte heeft de paus hem in de kerkelijke ban gedaan omdat hij koning van Jeruzalem wilde worden. Via onderhandelingen met de Egyptische sultan kwamen Jeruzalem, Bethlehem en Nazareth in 1229 echter weer in het bezit van de christenen.

Zevende Kruistocht (1248–1254)

De vrome Lodewijk IX van Frankrijk vertrok in 1248 vanuit Aigues-Mortes samen met de Vlaamse graaf Willem van Dampierre en veroverde in 1249 de Egyptische stad Damiate. Door ziekte en ontbering werd het kruisleger echter uitgedund en werd in 1250 verslagen te Mansoera. Lodewijk IX werd gevangengenomen en tegen een zeer hoog losgeld vrijgelaten waarna hij naar Syrië vertrok en uiteindelijk toch weer naar Frankrijk terugkeerde.

Achtste Kruistocht (1270)

In 1270 was het opnieuw Lodewijk IX van Frankrijk die een kruistocht organiseerde. Maar op verzoek van zijn broer onderbrak hij de kruistocht en ging zijn broer helpen in de strijd tegen Tunis. Nadat het leger zijn tenten had opgeslagen bij Tunis brak de pest uit. Lodewijk stierf samen met een groot deel van zijn leger en zijn dood was het einde van de grote kruistochten.

Lees verder

• Ridders in de middeleeuwen