Uluru: heiligdom midden in de Australische woestijn

Een reusachtig brok rode zandsteen dat omgeven is met mysterie en legende staat midden in de Australische woestijn. De rots is voor de oorspronkelijke bewoners van dit werelddeel (de Aborigines) van groot spiritueel belang. Ieder verweerd stukje steen heeft voor deze Aborigines betekenis. Elk jaar trekt de mystieke plek dan ook duizenden bezoekers.

Symbool van Australië

Uluru (de rode rots) is een even belangrijk symbool van Australië geworden als het Sydney Opera House. Het is echter geen modern bouwwerk, maar een overblijfsel uit het verre verleden van het land en stamt uit de tijd toen de Aborigines nog de enige inwoners waren. Uluru is de Aborigine- en nu de officiële naam. Maar de Engelse benaming 'Ayers Rock' is bekender. Deze naam dateert uit 1873, toen de ontdekkingsreiziger William Gosse de rots zag en naar Henry Ayers noemde, de premier van Zuid-Australië. Henry Ayers had eveneens regeringsverantwoordelijkheid voor het grote Northern Territory.

Geschiedenis

Ongeveer 550 miljoen jaar geleden maakte de rots deel uit van een zeebodem die heel Midden-Australië besloeg. Daarna verdwenen de zeeën en werd de rots geleidelijk omhoog en opzij geduwd door bewegingen en opstuwingen in de aardkorst.

Mythen en legenden

De impressies van bezoekers aan Uluru over hun emotionele reacties op een doodgewoon stuk steen zeggen de kenners van de Aborigine mythen en -legenden met betrekking tot Uluru en de omgeving wel iets. Volgens de overlevering is het een herkenningspunt op een van de Droomsporen die door de voorvaderen in Tjukurpa de tijd waarin de aarde werd gevormd, zijn uitgezet. In Tjukurpa, (de Droomtijd) woonden rondom de rots het Haaswallaby- en het Ruitpythonvolk.

Het Ruitpythonvolk

Het Ruitpythonvolk werd aangevallen door het Gifslangvolk, een stam uit het zuiden. Ze werden gered door de tussenkomst van Bulari (de aardemoeder-heldin van het Haaswallabyvolk) die de tegenstanders overwon door een giftige wolk van dood en ziekte over hen uit te ademen.

Het Haaswallabyvolk

De legenden van het Haaswallabyvolk verhalen ook van een tijd van dreigend gevaar. Een kwaadaardige dingo, Kulpunya genaamd, was door een vijandige groep tot leven gezongen. De dingo werd tegen de Haaswallabymensen opgezet, maar die wisten - dankzij hun enorme sprongkracht - te ontkomen.

Huidige Aborigines

De huidige Aborigines kunnen de sporen van deze gebeurtenissen bij Uluru nog zien en voelen. In het oppervlak zijn nog de lichamen van de Gifslangmensen te herkennen en een vochtplek markeert de plaats waar hun bloed heeft gevloeid. De voetafdrukken van het ontsnappende Haaswallabyvolk zijn zichtbaar als een reeks grotten aan de basis van de rots. Iedere spleet van Uluru heeft grote betekenis voor de Aborigines. Hoeveel mensen Uluru ook bezoeken, de Aborigines beschouwen zichzelf als de bewakers van een symbolisch landschap dat zij van hun voorouders hebben geërfd en waarin Uluru een centrale plaats inneemt.

Dingo, de hond van de outback

De dingo lijkt veel op een gewone hond. Het is echter een verwilderd dier dat leeft van schapen en konijnen. Vermoedelijk is hij door de Aborigines vanuit Zuidoost-Azië meegenomen naar Australië.

Indrukwekkende rots

De reeds op 100 km afstand zichtbare rots Uluru maakt grote indruk door de abruptheid waarmee hij uit het landschap oprijst. Maar ook de omvang van de rots is indrukwekkend. Men heeft Uluru wel de grootste monoliet ter wereld genoemd vanwege haar hoogte van 348 m en omtrek van 9 km aan de basis. Deze rots is echter slechts de top van een grotendeels ondergrondse 'berg'. Uluru gaat namelijk 6 km diep de aarde in. Van dichtbij vertoont het oppervlak van de rots vele vormen, die zijn ontstaan door de werking van regen en wind. Daartoe behoren de grotten en permanente poelen die de heilige plaatsen van de Aborigines vormen, alsmede de scheuren, spleten en groeven waar zij dier- en mensvormen in zien.

Rode zandsteensoort

Uluru bestaat uit arkose (een rode zandsteensoort) die grote hoeveelheden veldspaat bevat, evenals diverse ijzeroxyden. Door deze samenstelling doen zich bij de overgang van nacht naar dag en van dag naar avondschemering opmerkelijke kleurveranderingen voor. Zodra de ochtendzon zijn stralen verspreidt, komt Uluru tot leven. Langzaam komt de reusachtige monoliet uit de schaduw te voorschijn waarbij zijn kleur zwart overgaat naar donkerpaars. Wanneer de eerste zonnestralen haar aanraken verschijnt er op de steen plotseling een mengeling van rode en roze tinten, die met grote snelheid over het rotsoppervlak trekken. Uit alle holten verdwijnt dan de schaduw tot de rots baadt in het felle woestijnlicht. De hele dag door verandert Uluru van kleur. Tegen de avond beschijnt een oranjegele avondzon de top van Uluru en even later heeft ze een heel kleurenscala doorlopen van goudgeel en rozerood tot wijnrood, bloedrood en paars. Het is een fascinerend gezicht en veel mensen bezoeken Uluru dan ook alleen maar vanwege de lichteffecten. Het regent weinig in de woestijn, maar als het regent, lijkt het alsof de rots een huid van zilver heeft. De groeven in het oppervlak veranderen dan in woeste stromen en het water dat van de steile flanken naar beneden valt, vormt kortstondige poelen in de omringende woestijn. Sommige poelen, zoals Maggie Springs, worden gevoed met water dat op deze en dergelijke wijze omlaag stroomt.

Rotsrichel

Voor het vlees jaagden de Aborigines op de kangoeroe. Een steenformatie op de noordzijde van de rots Uluro is 'de Kangoeroestaart' genoemd. Deze rotsformatie, die als een steunbeer tegen de steile helling aan ligt, herinnert aan de jacht van de Aborigines op de kangoeroe. De Kangoeroestaart is een reusachtige rotsrichel, die is blijven zitten nadat een aanliggend stuk rots was versplinterd en daarna was losgelaten. De elementen hebben namelijk een zichtbare uitwerking op het gesteente. De afwisseling van extreme hitte en extreme kou (kenmerkend voor een woestijnklimaat) veroorzaakt afsplintering: het loslaten van rotsschilfers, die daarna naar beneden glijden. Niet alle stukken laten echter los, zoals te zien is aan de bovenbeschreven gigantische rotsrichel. Het kolossale brok rode zandsteen slijt langzaam af, maar de vorm blijft in grote trekken bewaard. De Aborigines geloven dat de rots sinds de Tjukurpa (de Droomtijd) niet veranderd is. Echter de Uluru heeft geen begroeiing. Het pokdalige oppervlak is het resultaat van verwering. Helaas biedt het planten niet genoeg houvast.

Ontdekkingsreizigers

William Gosse was niet de eerste Europeaan die Uluru zag. Een jaar eerder had de ontdekkingsreiziger Ernest Giles er een glimp van opgevangen vanaf de oever van het Amadeusmeer. Dit meer ligt ongeveer 40 km naar het noorden. Ernest Giles ontdekte Uluru tijdens een van zijn expedities naar het Australische binnenland. Toen hij het jaar daarop naar de rots terugkeerde, ontdekte hij dat William Gosse al op de top was geweest. Wat korter geleden bezocht de avonturierster en schrijfster Robyn Davidson Uluru toen zij op reis was in de outback. In haar boek 'Tracks' beschrijft ze haar eerste, levendige indruk van de rots: "De ongrijipbare kracht van de rots deed mijn hart sneller slaan. Ik had nog nooit iets met zo'n vreemde oerkracht gezien". De meeste bezoekers delen Robyn Davidsons gevoelens. Ze staan meestal verbaasd over hun sterke emotionele reactie op een doodgewoon stuk steen.