Friezenkerk – Kerk der Friezen, een stukje Nederland in Rome

In Rome is heel veel te zien en te doen. Vlakbij enkele van de grootste trekpleisters van de stad (Vaticaanstad, de St. Pieter, het St. Pietersplein en de Vaticaanse musea) bevindt zich een speciale plek voor Nederlanders: de Friezenkerk. Een prachtig ‘stukje Nederland’ in een fabuleuze wereldstad.

Waar in Rome kun je de Friezenkerk vinden?

De Friezenkerk, de Kerk der Friezen ofwel in het Italiaans de Santi Michele e Magno, bevindt zich vlakbij de St. Pieter en het St. Pietersplein. Aan de linkerkant, net voordat de imposante zuilenrij van het St. Pietersplein begint, is een doorgang te zien. Hier is een trap die leidt naar een klein pleintje dat voor de kerk ligt. De huidige kerk is in 1141 gebouwd tegen een van de Romeinse heuvels, de Janiculus. Toen in de 16e eeuw alle gebouwen die onder aan de heuvel stonden werden gesloopt voor de bouw van de St. Pieter, bleef de Friezenkerk dankzij de ligging (net even achteraf) gespaard.

Oorsprong en geschiedenis van de kerk

Bijna 2000 jaar geleden werd de apostel Petrus gekruisigd en begraven op een gewone begraafplaats in Rome. Dit graf werd al snel een pelgrimsoord voor de eerste Christenen. Na enkele honderden jaren werd op het graf van Petrus de eerste St. Pieterbasiliek gebouwd.

Paus Gregorius (590-604) wilde het Christendom verder verspreiden en besteedde veel energie aan het faciliteren van pelgrims. Vele Christelijke bevolkingsgroepen hebben hun plek (gekregen) in Rome. De Friezen (waarmee een veel grotere bevolkingsgroep wordt aangeduid dan de huidige Friezen in Friesland) kregen een plek dichtbij het graf van Petrus, op de plek van de huidige Friezenkerk. Maar ook bijvoorbeeld de Franken en Grieken hadden een eigen plek.

In 1084 voltrok zich een drama: een machtsstrijd en oorlog tussen Hendrik IV en paus Gregorius VII. Hendrik gebruikte hierbij de verblijfplaats van de Friezen als standplaats. De Noormannen hebben de paus geholpen en als gevolg hiervan de verblijfplaats van de Friezen vernietigd en alle Friese bewoners op dat moment vermoord. Pas een jaar of 60 later werd de huidige kerk gebouwd en ingewijd door paus Innocentius II in 1141.

Vele eeuwen hebben de Nederlanders zich vrij weinig van deze kerk aangetrokken. Zo komt in 1513 de kerk in handen van de St. Pieter. Pas in 1989 komt de kerk weer in Nederlandse handen en zijn er verschillende initiatieven ontplooid om de banden tussen Rome en Nederland weer aan te halen.

De naam van de kerk

Friezen waren ten tijde van de stichting van de kerk de bewoners van het hele kustgebied van Nederland, Noord-Vlaanderen en het kustgebied van Duitsland aan de Noordzee tot aan Denemarken. Alle bewoners uit deze gebieden hadden dus een plek in Rome, een plek voor de Friezen, waar ze op hun pelgrimstocht terecht konden. Vandaar Friezenkerk of Kerk der Friezen.

De Italiaanse naam Santi Michele e Magno is als volgt tot stand gekomen. Uit dankbaarheid voor het door aartsengel Michaël beëindigen van een pestepidemie rond 600, is een negental Michaëlkerken gebouwd, waarvan de Friezenkerk er één is (Santi Michele). ‘Magno’ komt van Magnus. De Heilige Magnus was een martelaar en bisschop uit de Romeinse periode. Een legende vertelt dat enkele Friezen die dienden in het leger van Karel de Grote het lichaam van de Heilige Magnus mee wilden nemen naar Friesland maar het uiteindelijk in Rome hebben achter gelaten.

Wat is bijzonder aan de kerk?

De kerk behoort tot de extraterritoriale bezittingen van het Vaticaan en staat sinds 1990 derhalve ook op de Werelderfgoedlijst. Iedere zondag wordt om 10.30 in de Friezenkerk de Eucharistie in het Nederlands gevierd. Vanaf 10.00 uur is er voor belangstellenden een toelichting op de geschiedenis van de kerk (in het Nederlands). Na de kerkdienst is er voldoende tijd voor een kop koffie in de Prof. Titus Brandsmazaal in de kerk waarna een bezoek aan het St. Pietersplein met de dienst van de Paus bijgewoond kan worden. In de kerk zijn afbeeldingen te zien van een aantal personen (Willibrord, Bonifatius, Suitbertus) die een rol hebben gespeeld in het bekeren van de Nederlanders (‘Friezen’). In het Heilig jaar 2000 zijn 500 stenen uit oude kerken en kloosters uit Friesland door pelgrims naar Rome gebracht (op initiatief van Loadewyk Damsma uit Joure). Deze stenen zijn ingemetseld in de Friezenkerk. Het doopvont uit de kerk is afkomstig uit Limburg (St. Servatius). In het altaar van de kerk zijn relieken aanwezig van St. Servaas, St. Willibrord en St. Magnus.