Juridische begrippen afstamming en vaderschap

Voor een volwassene zijn de juridische begrippen afstamming en vaderschap moeilijke thema's. Kinderen zijn afhankelijk van de kennis van volwassenen over betreffende begrippen. Als je ermee te maken krijgt kom je terecht in gerechtelijke procedures en een wirwar van regels. Een beetje basiskennis over de juridische regels van afstamming en vaderschap is dan wel belangrijk. Vooral wanneer je te maken krijgt met verschillende juridische ontwikkelingen. Ook in de hulpverlening en het kerkelijk pastoraat krijgen kinderen door scheiding te maken met vragen over afstamming en vaderschap. Het erkennen of het niet erkennen van het vaderschap heeft altijd consequenties voor de vader en het kind. Kennis van enkele begrippen kunnen tijdens het bespreken van het thema helpen om advies te geven in betreffende situaties.

Afstamming

Afstamming ontstaat door de bloedbanden die kinderen en ouders met elkaar hebben. Iedereen heeft een biologische vader en moeder. Niet altijd zijn de biologische ouders ook de juridische ouders. De moeder is dat in de meeste gevallen wel. De vader is niet altijd ook de juridische vader. De rol van de vader kan zich beperken tot donor of verwekker. Als het kind wordt geboren wanneer ouders niet met elkaar zijn gehuwd, en het kind wordt niet door de vader erkent, dan heeft het kind alleen juridische familiebetrekking tot de moeder en haar familie. Niet tot de vader en zijn familie. Wil de vader daar wel aanspraak op maken dan moet hij het kind erkennen.

Erkenning

Een man kan het kind erkennen door het vaderschap te aanvaarden. Met toestemming van de moeder kan de man het vaderschap krijgen door een juridische handeling te verrichten.
Deze man hoeft volgens de wet echter niet de biologische vader te zijn. Door de erkenning krijgt de man het vaderschap maar niet het gezag over het kind. Hiervoor moeten de ouders met elkaar trouwen of men moet gezamenlijk het ouderlijk gezag aanvragen bij de griffie van het kantongerecht.

Erkenning kan plaatsvinden door:

• Opmaken van een akte van erkenning door de ambtenaar van de burgerlijke stand
• De notaris, die de erkenning in een notariële akte vaststelt. De notaris zendt een afschrift naar de burgerlijke stand
• Erkenning kan slechts eenmaal door de man gedaan worde

Erkenning is niet mogelijk door:

• Een man met wie de moeder van het kind geen huwelijk zou mogen sluiten
• een minderjarige onder de zestien jaar
• zonder schriftelijke toestemming van de moeder
• zonder schriftelijke toestemming van het kind
• een man die met een andere vrouw reeds een huwelijk heeft
• een man die wegens een geestelijke stoornis onder curatele staat.
• andere gevallen waarbij toestemming van de rechter nodig is

Gerechtelijke vaststelling van het vaderschap

Het komt voor dat een verwekker het kind niet wil erkennen of dat na overlijden van de verwekker niet meer kan. Door gerechtelijke vaststelling van het vaderschap kan een familierechterlijke betrekking tot stand komen. Hierdoor ontstaat er dus ook een wederzijdse onderhoudsplicht en erfrechtelijke aanspraak. Echter de verwekker krijgt hierdoor nog geen gezag over het kind. (zie hiervoor de regels voor gezag aanvragen) Als het kind al een juridische vader heeft kan niet de overleden verwekker het vaderschap krijgen. Als de verwekker jonger is dan zestien jaar is ook geen vaststelling van het vaderschap mogelijk. Mocht een verwekker jonger zijn dan zestien jaar is bij overlijden wel vaststelling mogelijk.

Vaderschapactie

Als de verwekker het kind weigert te erkennen en de moeder wil dat wel is het mogelijk om de verwekker van het kind te verplichten tot verzorging en opvoeding van het kind. Deze verplichting duurt meestal tot het achttiende of twintigste jaar in geval van levensonderhoud en studie. Ook het kind kan tot verplichting van het vaderschap overgaan om een officiële familieband vast te leggen. Tenslotte kan de vaderschapsactie worden uitgevoerd als de verwekker al is overleden voordat erkenning of huwelijk heeft plaatsgevonden.

Ondersteuning

Wanneer een jongere in een betreffende situatie zit is pastorale ondersteuning heel belangrijk. De jongerenwerker fungeert als bruggenbouwer tussen de wirwar van regels en de jongere. Eventuele (juridische) problemen kunnen voorkomen worden door aan te geven bepaalde zaken te regelen. Vervolgens is het belangrijk om met de jongere in gesprek te blijven over de voortgang van de ontwikkelingen. Het gebed dient hierbij een belangrijke rol te spelen. Hierdoor geef je aan dat je het van God verwacht en hoop hebt voor de toekomst. Ondanks soms moeilijke kwesties rond afstamming en erkenning zijn jongeren in de ogen van God waardevolle mensen die een volwaardige plaats in de samenleving verdienen.