Attributie, delegatie en mandaat: betekenis voor bevoegdheid

Attributie en delegatie zijn vormen van bevoegdheidsverkrijging en bevoegdheidsverdeling. Attributie is het schapen van een nog niet bestaande bevoegdheid en deze toekennen aan Nederlandse overheidsorganen. Delegatie is het overdragen van een bevoegdheid door het ene orgaan aan het andere, waarbij ook de verantwoordelijkheid wordt gedelegeerd. In het geval van mandaat wordt er geen bevoegdheid overgedragen. Mandaat betreft de bevoegdheid om in naam van een ander te handelen, waarbij de bevoegdheid in handen blijft van de mandaatgever.

Attributie, delegatie en mandaat & het overdragen van een bevoegdheid

• Wat is attributie?
• Attributie in de Nederlandse Grondwet
• Algemene wet bestuursrecht
• Wat is delegatie?
• Hoe herken je delegatie in een wettekst?
• Delegatie & democratische legitimering
• Algemene wet bestuursrecht
• Wat is mandaat?
• Algemene wet bestuursrecht

Wat is attributie?

Een bevoegdheid wordt gecreëerd door middel van attributie. Attributie gebeurt meestal in de Grondwet, maar ook in sommige algemene maatregelen van bestuur (AMvB’s) vindt attributie plaats. Net als de Grondwet is een AMvB een wettelijk voorschrift. Bij attributie wordt de nieuwe bevoegdheid direct toegekend aan een wetgevend orgaan. Attributie is originaire bevoegdheidstoekenning, want door attributie wordt een nog niet bestaande bevoegdheid in het leven geroepen.

Attributie in de Nederlandse Grondwet

De formele wetgever, de regering, de provincies, de gemeenten, en de openbare lichamen hebben bevoegdheden van onze Grondwetgever gekregen tot het maken van wetten en regelingen. De Grondwet creëert de volgende bevoegdheden tot het vaststellen van wetten en/of regels door middel van attributie:

• de vaststelling van wetten (in formele zin) geschiedt door de regering en Staten-Generaal gezamenlijk (art. 81 Gw);
• de vaststelling van algemene maatregelen van bestuur wordt bij koninklijk besluit (door de regering) vastgesteld (art. 89 Gw);
• de vaststelling van provinciale verordeningen geschiedt door de provinciale staten en de vaststelling van gemeentelijke verordeningen geschiedt door de gemeenteraad (art. 127 Gw);
• bij wet te regelen verordenende en andere bevoegdheden aan besturen van waterschappen (art. 133 lid 2 Gw);
• bij wet te regelen taken en inrichting van openbare lichamen en de bevoegdheden van hun besturen (art. 134 lid 2 Gw).

Algemene wet bestuursrecht

In art. 10:22 lid 1 Algemene wet bestuursrecht (Awb) is bepaald dat attributie geschiedt bij wettelijk voorschrift:

Wat is delegatie?

In het geval van delegatie wordt de bevoegdheid inclusief de verantwoordelijkheid overgedragen aan een ander orgaan, waarbij degene die delegeert de bevoegdheid verliest. Delegatie zonder attributie is niet mogelijk, omdat een bevoegdheid altijd eerst geschapen moet worden alvorens deze kan worden overgedragen. Voordat delegatie plaatsvindt, heeft er dus altijd eerst attributie plaatsgevonden. Het komt veel voor dat de regering niet zelfstandig een wet maakt krachtens attributie, maar in opdracht van de formele wetgever een regeling of AMvB maakt. In dit geval krijgt de regering haar bevoegdheid tot het maken van regels door middel van delegatie.

Hoe herken je delegatie in een wettekst?

Als de tekst van het artikel waarin de bevoegdheid opgenomen is het toestaat, mag een bevoegdheid gedelegeerd worden. Delegatie is slechts toegestaan als de woorden “bij of krachtens de wet”, het woord “regels” of een vervoeging van het werkwoord “regelen” opgenomen zijn in de bepaling. Als er staat "bij de wet" of "de wet bepaalt" is delegatie verboden en is alleen de formele wetgever bevoegd iets te regelen ter zake de uitoefening van de bevoegdheid.

Delegatie & democratische legitimering

Een belangrijk bezwaar dat kleeft aan delegatie door de formele wetgever (de regering en de Staten-Generaal) is de vermindering van de democratische legitimiteit. Wetgeving in formele zin komt tot stand met medewerking en instemming van de Staten-Generaal. AMvB's en ministeriële regelingen worden zonder medewerking en instemming van de Staten-Generaal vastgesteld.

Algemene wet bestuursrecht

Delegatie van regelgevende bevoegdheid is het overdragen van regelgevende bevoegdheid van een orgaan aan een ander orgaan (art. 10:13 Awb). Het bestuursorgaan kan het delegatiebesluit altijd weer intrekken. Delegatie aan ondergeschikten is niet toegestaan (art. 10:14 Awb). De delegans is niet aansprakelijk voor onrechtmatige besluiten die het gevolg zijn van de uitoefening van de gedelegeerde bevoegdheid.

Wat is mandaat?

Bij mandaat is sprake van een vertegenwoordigingsconstructie waarbij het vertegenwoordigde orgaan bevoegd en verantwoordelijk blijft. Er is in juridische zin geen sprake van een bevoegdheidsverschuiving. Dit in tegenstelling tot delegatie, waarbij de bevoegdheid wordt overgedragen inclusief de verantwoordelijkheid.

Algemene wet bestuursrecht

Voor mandaat is een wettelijke basis geen vereiste, maar wel kan de wet of de aard van de bevoegdheid mandatering in de weg staan (art. 10:3 Awb). Mandaat is belangrijk om de uitoefening van bevoegdheden mogelijk te maken.

Lees verder

• Wat zijn de kenmerken van een rechtsstaat?
• Democratie: de verschillende vormen en opvattingen
• Legaliteitsbeginsel: geen bevoegdheid zonder wet
• Betekenis van de vertrouwensregel & de motie van wantrouwen
• Ministeriële verantwoordelijkheid: betekenis & omvang