Door het ijs gezakt, wat moet je doen?

Schaatsen op natuurijs. Zodra er ijs op het water ligt voelen we de aanvechting om op het ijs te gaan, er over te glijden, en natuurlijk om te gaan schaatsen. Zolang het ijs sterk genoeg is en er geen wakken zijn, is schaatsen een groot plezier met een heel eigen, winterse sfeer. In de winters dat er zich ijs op de Nederlandse wateren vormt, verdrinken er helaas ook regelmatig mensen. IJs is aantrekkelijk om te betreden, maar het is verraderlijk. Wat moet u doen als u door het ijs zakt? Natuurijs is nooit 100% te vertrouwen. De natuur is immers zo. Het kan ons zomaar voor verrassingen plaatsen. Als een Elfstedentocht verreden mag worden zijn de ijsmeesters dan ook niet voor niets zo streng. Het ijs moet duizenden mensen veilig over het ijs kunnen brengen. Het kan iedereen overkomen door het ijs te zakken op natuurijs. Als u goed voorbereid bent op een dergelijke risicovolle situatie, heeft u een goede kans van overleven. Op natuurijs kunt u door te dun ijs heen zakken, of een wak in schieten.

Wak onder het ijs, waar moet u op letten?

Als u de pech heeft om onder het ijs terecht te komen, kunt u als volgt handelen. U zoekt het gat of het wak waar u doorheen gezakt bent. Dar moet er ook weer uit.

• Als er sneeuw op het ijs ligt, dan is het ijs onder water donkerder dan het wak. De kans is dan groot dat het wak onder het ijs, lichter is dan het ijs. U zoekt bij sneeuw op het ijs dan dus naar een lichte plek.
• Als het ijs doorzichtig is en er ligt geen sneeuw op, dan is het ijs lichter dan het wak. U zoekt bij ijs zonder sneeuw, dus juist naar een donkere plek in het ijs.

Het is een misvatting te denken dat het gemakkelijk is om uit een wak te klimmen. U heeft daar vaak een priem bij nodig en bij voorkeur hulp van anderen met een werptouw.

Niet altijd is een wak goed te zien als iemand zich onder het ijs bevindt. De contouren van een wak kunnen door de omstandigheden moeilijk te zien zijn waardoor een schaatser onder het ijs zich in een zeer gevaarlijke situatie bevindt. Als u onder het ijs terechtkomt en u zoekt het naar wak, zoek dan dus naar kleurverschillen in het ijs. Het komt gelukkig niet vaak voor dat men onder het ijs schiet.

Veiliger gaan schaatsen met ijspriem en touw

Draag als u gaat schaatsen op natuurijs, altijd een priem bij u die u gebruiken kunt om uzelf uit een wak te bevrijden. De priem moet een bevestiging hebben, omdat u de priem met koude handen gemakkelijk uit uw handen zal laten vallen. Een natuurijs veiligheidsset bestaat uit:

• Priem (met beschermhuls)
• Werptouw + gebruiksaanwijzing

De set is echter moeilijk te vinden. U kunt hem (voor zover ik weet) alleen bestellen via Stichting Veilig Natuurijsverkeer. Lukt dat niet kunt u wellicht zelf een set fabriceren, in de vorm van een schroevendraaier met korte punt + beschermhoesje (om ongelukken te voorkomen) of een ander soort priem met korte punt. Ook een werptouw met handvat is een hulpmiddel wat een verschil tussen leven en dood kan maken.

Voorzorgsmaatregelen

Ga niet in uw eentje op natuurijs schaatsen, maar met minimaal een andere persoon, of in een groep. Ga pas natuurijs op als u weet dat het ijs goed is. Het moet dik genoeg zijn en van goede kwaliteit. Op radio en tv maar ook op internet kunt u vinden wat de dikte van het ijs is, en of het ijs in het gebied waar u wilt gaan schaatsen geschikt en veilig is. Neem waarschuwingen serieus. Als het ijs sterk genoeg en veilig is, neem dan wel voorzorgsmaatregelen tegen onderkoeling, verdwalen, en voor het geval u een wak inrijdt.

• Draag warme schaatskleding.
• Gebruik vaseline (zonder water) om uw huid te beschermen, of uierzalf
• Neem altijd een werptouw (met handvat) mee
• Neem een priem (of twee priemen) mee waarmee u zichzelf uit het ijs kunt trekken. Zorg dat een priem aan uw kleding vastzit zodat u hem niet verliezen kunt door koude handen
• Neem een fluitje mee, daarmee kunt u op afstand mensen laten weten waar u bent en dat u hulp nodig heeft. Draag het fluitje aan een ketting om uw nek, zodat u het direct kunt gebruiken als u hulp nodig heeft
• Een mobiele telefoon met volle batterij, waterdicht verpakt, kan een messenleven redden als het nodig is
• Draag kleding die u goed beschermt tegen kou en vocht
• Neem een extra set droge kleren mee, waterdicht verpakt
• Neem voldoende eten en drinken mee

Het gevaar van door het ijs zakken is niet het wel of niet kunnen zwemmen, maar het onvermogen om op temperatuur te blijven en het is moeilijk, vaak onmogelijk, om uit een wak te klimmen. In ondiep water waar u gemakkelijk staan kunt loopt u uiteraard minder risico. Maar als u in ijswater ligt verliest u echter zeer snel de mogelijkheid tot normaal bewegen, en u raakt zeer snel onderkoeld. Uw spieren gaat al na korte tijd trillen, u begint te bibberen, uw handen en lichaam worden gevoelloos waardoor gewoon bewegen heel moeilijk wordt, en het is al na korte tijd al niet goed mogelijk meer om te zwemmen. Bovendien is de rand van een wak dun en spekglad. Als u eruit wilt klimmen zonder hulpmiddelen is dit erg moeilijk. Het ijs breekt af en zodra het niet meer afbreekt is het te glad om op te klimmen of om u aan op te trekken. Binnen een paar minuten is een persoon in ijswater onderkoeld. Zwemmen lukt dan niet meer en een drenkeling in ijswater heeft niet veel tijd om te overleven. Het is dus zaak om zo snel mogelijk uit het wak zien te komen. Met behulp van een ijspriem gaat dit een aanzienlijk stuk beter dan zonder.

Uit een wak klimmen

Als u in een wak zit gebruikt u de priem(en) om uit het wak te komen. Sla een priem zo ver mogelijk van u af, in het ijs. Trek uzelf nu horizontaal over het ijs en probeer niet meteen te gaan staan. Horizontaal is uw gewicht veel beter verdeeld op het oppervlakte, en het ijs, wat plaatselijk zwak kan zijn, maakt meer kans om uw gewicht horizontaal te dragen. Met behulp van een priem is het vrij gemakkelijk om uzelf uit het ijs te bevrijden. U kunt sets kopen met een priem of met twee priemen. U trekt zichzelf uit het ijs op tot aan uw middel en gebruikt de priem(en) opnieuw om de rest van uw lichaam uit het ijs te slepen. Glij over het ijs naar sterker ijs of de oever. Als u uit het ijs geklommen bent, trek dan zo snel mogelijk droge kleren aan, en zoek een beschutte plaats op om u te verwarmen

Iemand anders uit een wak redden?

Als iemand anders door het ijs zakt, wat moet u dan doen? U kunt niet zomaar naar iemand toelopen en hem uit het wak trekken. Het ijs is daar zwak en dus loopt u grote kans om ook door het ijs te zakken. Nader het wak daarom niet te dichtbij. Werp het touw met het handvat naar de drenkeling toe en trek hem/haar uit het wak. Het werpkoord is zo ontworpen (Met een handvat voor de drenkeling) dat u iemand uit een wak bevrijden kunt. Heeft u geen werpkoord bij u, gebruik dan een jas, dassen, sjaals, een lange broek, enzovoorts, of knoop een paar kledingstukken aan elkaar. De drenkeling moet horizontaal in het water gaan liggen als u gaat trekken, zodat u de minste weerstand heeft als u hem/haar eruit trekt. Laat de drenkeling zwembewegingen met de benen maken, terwijl u trekt. De drenkeling moet een eind van het zwakke ijs verwijderd zijn voordat hij/zij pas weer mag gaan staan.