Runen, magische schrifttekens

Een van de ontdekkingen, die het verloop van de menselijke ontwikkeling drastisch heeft gewijzigd is het schrift. Vanaf dat moment konden gedachten en ideeën worden vastgelegd en teruggelezen. De impact op de menselijke beschaving was enorm. Overal op aarde ontwikkelden zich reeksen met tekens en letters. Zo werd ook het runenschrift ontwikkeld. Wat zijn runen, hoe lees je ze? En: welke magische betekenissen zijn er?

Rotstekeningen

In een ver verleden bedachten mensen, dat het mogelijk was door in steen te krassen, of er met verf op te schilderen figuren of tekens vast te leggen. Er zijn rotstekeningen bekend, waar jachttaferelen zijn uitgebeeld. Magische tekeningen, wellicht bedoeld om de goden gunstig te stemmen over de op handen zijnde jacht. Of misschien waren het verslagen, hoe de afgelopen jacht verlopen was. De rotsschilderingen hielpen bij het vertellen en doorgeven van de oude verhalen, niet alleen ter ondersteuning, maar ook ter informatieverstrekking.

Tekenschrift

Rotsschilderingen zijn wat aan de grote kant. Tekeningen konden kleiner en compacter worden en als je een rijtje tekeningen achter elkaar zette, kon je als een soort stripverhaal, informatie doorgeven. De eerste schrifttekens ontwikkelden zich, denk maar aan het Egyptische hiëroglyfen-schrift. Hierbij worden symbolen gebruikt, die zijn afgeleid van tekeningen en situaties. De lezer weet op, grond van de plaatsing en de volgorde van bepaalde tekens, welke woorden er bedoeld worden. Uiteraard was de informatie alleen voor ingewijden. Voor andere mensen, niet ingewijd in de kunst van lezen en schrijven, moet het geschreven woord iets magisch geweest zijn.

Praktisch

Het hiëroglyfen-schrift mag mooi zijn, praktisch is het niet echt. Het precies tekenen van figuren was een heel karwei, waar de schrijver speciaal voor moest worden opgeleid. Daarnaast verwezen de figuren naar klanken die voor de Egyptenaar wel duidelijk waren, maar voor de handelspartners in andere landen niet.

Het schrift

Het originele beeldschrift werd voor toepassingen in de handel steeds meer uitgebreid met tekens die de originele plaatjes moesten verduidelijken. De nieuwere tekens waren eenvoudiger aan te brengen op een kleitafeltje of perkament. Voor alle klanken werden andere tekens bedacht. De reeks was eenvoudiger te onthouden, als de tekens in een vaste volgorde stonden.

Alfabet

De eenvoudigste naam voor de tekenreeks was een verwijzing naar het begin van de reeks. De afzonderlijke tekens in de reeks werden letters, de gehele reeks werd aangeduid meestal genoemd naar de Griekse aanduiding. In het Griekse alfabet zijn de eerste twee tekens de alfa en de bèta (a en b), dus dat wordt voor ons: alfabet.

Meerdere schriftsoorten

De ontwikkeling van het schrift heeft op verschillende plekken op aarde plaatsgevonden. In ons deel van de wereld zijn ook verschillende tekenreeksen ontwikkeld, tot we op het hedendaagse schrift uitkwamen. Ook tegenwoordig zijn er binnen Europa verschillende letterreeksen in gebruik. In sommige talen zijn allerlei diakritische tekens in gebruik, zeg maar een 'herkenbare' letter, maar dan voorzien van extra accenttekens, boogjes, of rondjes. Afgezien van deze speciale tekens, zijn de overige lettervormen gelijk.

Er wordt in bijvoorbeeld Rusland gebruik gemaakt van het Cyrillisch schrift, dat qua lettervorm en uitspraak afwijkt van het West-Europese model. In landen als China en Japan wordt nog steeds gebruik gemaakt van een tekenschrift. Elk karakter, elk teken staat voor een bepaalde klankgroep. Om hier te kunnen lezen en schrijven moet je duizenden karakters leren.
Ook in India wordt van een eigen tekenschrift gebruik gemaakt.

Runen

In Europa is, waarschijnlijk zo'n tweehonderd jaar voor het begin van onze jaartelling, ook een ander schrifttype in gebruik geraakt, het runenschrift. Waarschijnlijk is het runenschrift ontwikkeld uit een vorm van het Etruskisch schrift, vanuit het noorden van Italië. Het runenschrift is gebaseerd op letters, maar elk teken heeft daarnaast zijn eigen magische betekenis. Ook dit schrift wordt genoemd naar de eerste letters: f – u – th – a – r – k: het futhark. Het runenschrift is nooit tot standaard geworden, maar heeft in diverse Europese culturen zijn eigen ontwikkeling doorgemaakt. Hierdoor zijn er verschillen in het runenschrift per tijd of regio. Er bestaat bijvoorbeeld ook

• Het jonge futhark
• Angelsaksische runen
• Middeleeuwse runen
• Armanen runen

Omdat het Futhark niet begint met de letters a en b (of alfa en bèta), is het onjuist het Futhark te bestempelen als een alfabet. Beter is het te spreken van een tekenreeks. Runentekens zijn ons vooral overgeleverd door inscripties in voorwerpen of stenen. Ook tegenwoordig zijn sommige huizen nog voorzien van voor huis of familie karakteristieke rune.

Lord of the Rings

Wie het boek Lord of the Rings van J.R.R. Tolkien heeft gelezen (Nederlandse titel: In de ban van de Ring), heeft kunnen zien dat de auteur in zijn verwijzingen naar oude tijden regelmatig gebruik maakt van runen, die Tolkien voor dit doel bedacht.

Nazi-runen

In een poging om de Europese geschiedenis te herschrijven in het voordeel van de nazi's, probeerde het nazi-regime aan te tonen dat runen oorspronkelijk een Duits product waren. De runen, met name de Armanen-runen, werden als propagandamiddel gebruikt. Deze geschiedenis-verdraaing gaf een totaal verkeerd beeld van de werkelijkheid. Gevolg was wel dat runen vaak, en zeer ten onrechte, geassocieerd zijn geweest met het nazi-regime.

Futhark

Het oude Futhark bestaat uit 24 tekens, verdeeld in een drietal aetts. Hieronder zie je welke klank elk teken voorstelt, maar ook welke extra betekenissen aan elk teken toegekend kunnen worden. De duiding van runen door een runenmeester kan uitgebreid zijn, in het overzicht hieronder zie je een aantal kernpunten.

De eerste Aett

De tweede Aett

De derde Aett

Uitbreidingen

Talen veranderen, woorden veranderen. Soms ontstaan er nieuwe klanken, waarmee woorden worden gevormd. Omdat nieuwe klanken ook vragen om nieuwe tekens of ook nieuwe symboliek, werd de runenreeks regelmatig bijgewerkt.

Runen, duiding en toekomst

Je kunt runen gebruiken om teksten in te schrijven. Je kunt ook woorden kiezen, waarbij je klanken nodig hebt die in speciale runen geschreven worden, runen die ook speciale betekenissen hebben. Door de runen op speciale stenen te zetten, worden ze door sommigen ook gebruikt om gebeurtenissen in het leven te duiden.