Totempalen, een eeuwigdurende en trotse erfenis

Hoe worden totempalen gemaakt? Waar komen ze vandaan? Wie maakte ze? Worden er vandaag nog nieuwe bijgemaakt? En wat zijn hun betekenis? In de vroegere dagen moest een totempaalmaker soms met zijn leven betalen. Honderd jaar geleden, zelfs vijfhonderd jaar geleden, was het eerste dat bezoekers opmerkte als ze een dorp naderde in zuidoost Alaska, de lijn van totempalen die naar de zee keken. In één glimp konden ze onmiddellijk zien wie er dit dorp woonden, welke clans er waren, en vooral ze ontdekten iets over de mensen en hun geschiedenis. Totempalen zijn nooit religieuze voorwerpen geweest, ze vertelden verhalen en hielden het verleden in leven. Het was ook zo dat de mensen die totempalen maakten, welkom waren in ieder dorp, ze werkten ook zeer hard voor de eer. Vertrouwd met de herinneringen van mensen, kregen totempaalmakers ongeveer dezelfde opleiding als een sjamaan. Als een dorp een totempaalmaker inhuurden lieten ze hem eerst een toegangsexamen afleggen over de locale mythologie. Het vervaardigen van een grote totempaal kon tot een jaar duren, maar als op het einde de maker iets fout gedaan had, waardoor het verhaal veranderd was, lag zijn leven in handen van de dorpelingen.

De totemrenaissance

Dit zijn uiteraard vervlogen tijden. Ondertussen is er een nieuwe generatie, een nieuwe golf van makers. Zij werken tegenwoordig in bijna iedere stad in Alaska met een beetje omvang, ze combineren hier innovatieve stijlen samen het geëerde gereedschappen, ze zoeken manieren om verhalen te vertellen over een gebied dat dramatisch en zeer snel veranderd is. Zij maken extra woorden bij in de taal van de totempaal en ontdekken op die manier hoe flexibel deze taal eigenlijk is. De dag van vandaag vervaardigen zij totempalen die relevant zijn voor iedereen, die hun stad uitzet omgeven door de wereld.

De heropleving van de totempaal kwam net op tijd, het vervaardigen er van werd bijna volledig uitgedoofd in het begin van de 20ste eeuw. De palen hebben een natuurlijke levensduur van bijna 60 jaar, vroeger toen die periode verstreken was liet men ze gewoon rotten en vergaan. Verschillende palen bereikten dit punt net op het moment dat er een ander probleem opdook. In Canada was de overheid bezig met het verdrukken van inheemse tradities.

Maar rond 1950 keerde het tij, er waren hernieuwde interesses in lokale gewoonten en inheemse rechten. Vandaag reikt de nieuwe lichting van totemmakers uit naar een nieuw publiek. Tlinglit Norman Jackson uit Ketchikan zegt dat “hij totempalen maakt opdat iedereen ons kan verstaan, dat is ook de reden waarom hij geleerd heeft om de kunst te delen”.

De eerste stap was om de oude palen terug te brengen. De meeste hedendaagse makers hebben hun beroep geleerd door trouw reproducties te maken van stervende palen. Warner Price, een Tlinglit uit Haines en Steve Brown uit Seattle hebben vijf replica’s gemaakt voor het Wrangell’s Kik-Setti Totem Park. Tlinglit Nathan Jackson uit Ketchikan, de eerste totempalenmaker uit het zuidoosten, maakt een replica van een totempaal die meegenomen werd in 1899 door expeditieleden die naar de Noordpool gingen voor de eeuwwisseling. Dit was uiteraard het moment dat musea en privé-verzamelaars van over de hele wereld totempalen mee scharrelde waar hij of zij maar kon.

Artisanaal handig

Totempalen zijn altijd vervaardigd uit rode ceder en de meeste palen hebben een diameter twee of drie voet. Om dat glad binnenhout te vinden moet de maker op jacht naar de juiste boom in een oud bos om een boom te vinden die misschien drie keer groter is. Zo een boom was jong in de late jaren 1800. Na ongeveer een eeuw kappen in de bossen, is het ondertussen een hele uitdaging geworden om een geschikte boom te vinden.

Voor ze beginnen met het uitsnijden wordt de blok in de helft gekapt en uitgehold om te voorkomen dat het hout zou breken. Uiteraard zouden de vervaardigers modern gereedschap kunnen gebruiken, maar dit doen ze niet omdat ze het verafschuwen. De meeste palen worden noch steeds gemaakt met een klein bijltje en een set van spanmessen. Zelfs de beschilderingen worden conventioneel gedaan, met pigmenten gehaald uit planten, houtskool en zuurstofverbindingen. Maar het is niet om dat de makers werken op een voorvaderlijke manier dat ze ook blijven plakken aan de oude stijlen. De nieuwe totempalen zorgen voor nieuwe discussies: een spiegel stelt de zon voor en een knuffelbeer om de dochter van een totempaalmaker te plezieren. Aan het tramstation in Juneau staat een meesterstuk, een moeder die een baby vasthoudt.

De huidige generatie mixt en zorgt dat de oude en de nieuwe elementen samen passen. Het verhaal is belangrijker dan de manier waarop het wordt verteld en toch nog steeds vasthoudend aan een traditie die de dag van vandaag verhalen verteld over van alles. Deze kunnen gaan over zowel een jachtpartij als een schitterende vakantie. Er zijn vele nieuwe palen die vooral gaan om het vervaardigen van de paal zelf, over wie hem ontworpen heeft en over wie er achter zit, de gemeenschap vond dit de beste manier om de twee werelden samen te laten smelten.

Een paal laten plaatsen is altijd al een dure aangelegenheid geweest. In 1879, betaalde je ongeveer een 2000$ per voet dat mijn uitsnijdt. Maar geld is beschikbaar, steden bestellen, privéverzamelaars laten er in hun huizen plaatsen. Er is geen enkele plaats in Alaska die als voornaam beschouwd wordt als er niet een paar totempalen staan, maar ook musea wereldwijd willen totempalen in hun bezit zowel de replica’s als de originele!

Het opzetten van een totempaal lokt nog steeds iedereen naar buiten. Om een grote paal te dragen kan er tot honderd personen of meer nodig zijn. In het verleden danste de maker met als zijn gereedschap aan hem terwijl iemand anders het verhaal van de paal vertelde. Tegenwoordig krijg je waarschijnlijk geen dansje, maar het vertellen van het verhaal blijft nog steeds en is het hoogtepunt van de ceremonie en feest dat de hele nacht duurt.

Het maakt niet uit wat de redenen ook zijn voor het opzetten van een totempaal, het maakt ook niet uit als de redenen veranderen, het is de gedachte achter de paal die nog steeds hetzelfde blijft! Het was ook hier Nathan Jackson die uitlegde in een interview op de radio dat de totempalen uitleggen wie we zijn, aan wie we behoren en met wat we geboren worden. De palen zijn het gezicht van de kust, ze zijn de verhalen van het verleden en het heden gegeven aan de toekomst!

Het decoderen van het verhaal

Iedere totempaal verteld zijn eigen verhaal, maar dat wil niet zeggen dat ze makkelijk te lezen zijn. Het is zelfs zo dat tenzij iemand zich het verhaal nog herinnert van toen de paal werd opgezet, het zelfs bijna onmogelijk is om hem correct te lezen.
Iedere paal heeft symbolen van zijn clan opdat men kan zien wie deze heeft laten optrekken. De gemeenschap in het zuidoosten is opgedeeld in twee groepen, de raven en de arenden. Iedere groep heeft veel subgroepen, ook met ieder een eigen symbool. De subclans van de raven worden voorgesteld door een zoogdier, de subclans van arenden, door vissen, vogels en amfibieën. Bijna ieder symbool kan een embleem van een clan zijn of een deel van een verhaal.

Op het eerste zicht lijken de afmetingen en vormen moeilijk te maken. De geometrische stijl stuurt vormen uit die er ongeveer allemaal hetzelfde uitzien. Toch zijn er manieren om de verschillen te herkennen.

De raaf heeft in hun mythologie een rechte bek. Dat maakt hem anders dan de arend die een kromme bek heeft. Beren hebben grote oren en hun tong steekt uit. Bevers hebben lange tenen, wolven hebben gigantische hoektanden. Op iedere paal moet er een levend wezen voorgesteld worden. De ze staan meestal bovenaan de paal.
© 2008 - 2024 Beth, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Simpele surprise: TotempaalSimpele surprise: TotempaalAls Sinterklaas weer in het land is raakt iedereen in paniek. Er moeten cadeaus gekocht worden en surprises gemaakt. Voo…
Surprises maken: Simpele surprise voor iedereenSurprises maken: Simpele surprise voor iedereenIn november komt de Sint weer in het land. Vanuit Spanje komt hij met zijn boot naar Nederland gevaren. Op 5 december is…
Alaska, een dunbevolkte staat in de V.S.Alaska, een dunbevolkte staat in de V.S.Alaska is geen land, maar één van de staten van Amerika. De staat grenst aan Canada en is verder omsloten met water. Ala…

Dolce&Gabbana, mode, accesoires en parfums voor sterrenDolce&Gabbana, mode, accesoires en parfums voor sterrenDolce&Gabbane kleding, schoenen en tassen, en parfums. Het uitgangspunt van de ontwerpers Domenico Dolce (1958 geboren t…
Bronnen en referenties
  • Explore
Beth (18 artikelen)
Laatste update: 05-08-2008
Rubriek: Mens en Samenleving
Subrubriek: Diversen
Bronnen en referenties: 1
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.