Jodendom en voeding: Sjabbatsjaar-sabbatical year-sjemita

In Israël is van 7 september 2021 tot 24 september 2022 - het Joodse jaar 5782- het sjabbatsjaar (sjemieta). De laatste decennia is het mode geworden om een sabbatical year te nemen in het bedrijfsleven. De manager gaat er een jaar tussenuit om iets anders te doen. Dit heeft alles te maken met 'onthaasten'. Tijdens de sabbatical doen mensen allerlei andere zaken waar ze normaal niet zoveel tijd voor hebben: gezin, lezen, hobby's, cursussen, etc. In dit artikel aandacht voor het Sjabbatsjaar (sjemita) zoals we dat in de Joodse Bijbel tegenkomen.

• Economische cycli
• Het geloof wordt getest
• Sjemita-producten
• Schuldderving
• Jubeljaar
• Symbolisch
• Alles komt weer in evenwicht
• 'Gaatje' in de wet
• Terugkeer naar Israël

Economische cycli

In de Tora is het economisch leven in twee cycli ingedeeld:

1. cyclus van 7 jaar (eerst 6 jaar werken, daarna 1 jaar rust)
2. cyclus van 7x7 (=49) jaar (het 50ste jaar is het Jubeljaar)

In de tijd van de Tora gold landbouw als de belangrijkste economische sector. In het Sjabbatsjaar mag niet gezaaid, geoogst, geplant, geploegd of geïrrigeerd worden.

Het geloof wordt getest

Het is mogelijk het sjemita-jaar door te komen door te eten van de voorraden die in de voorafgaande 6 jaar zijn aangelegd. Onder bepaalde restricties is het ook mogelijk om sommige producten te eten die vanzelf groeien tijdens het sjemita-jaar.

Het geloof wordt zo getest. Gelooft de mens dat God hem voldoende te eten geeft? De Talmoed zegt dat de voorraden zeer voedzaam zijn en dat een klein beetje al voor voldoende verzadiging zorgt. Soms leidt het echter tot voedsel schaarste. De Bijbel staat overigens wel toe dat op een andere manier voor broodwinning mag worden gezorgd.

Sjemita-producten

Men mag producten die tijdens het sjemita-jaar groeien voor eigen gebruik plukken. Een oogst binnen halen is echter verboden. Men mag willekeurige velden betreden en ook dieren mogen ervan eten. Vruchten mogen niet verspild worden en de producten mogen niet verhandeld worden.

Schuldderving

Ook opvallend is dat tijdens het Sjabbatsjaar de schulden worden kwijtgescholden. Rijke mensen worden aangespoord om leningen te verstrekken, ondanks dat schulden in het zevende jaar worden kwijtgescholden.

Jubeljaar

Het 50ste jaar wordt het Jubeljaar genoemd. Er zijn geen landbouwactiviteiten en daarnaast worden slaven vrijgelaten en vervallen eigendomsrecht op land en huizen. Eeuwige slavernij bestaat dus niet. Een slaaf wordt voor maximaal zes jaar verkocht en hij kan dit verlengen tot het Jubeljaar. Dus het gaat in totaal om maximaal 49 jaar slaaf zijn. Zo keren dus huizen en landgoederen weer terug naar hun eigenaar en zijn slaven weer vrij burger.

Symbolisch

Het sjemita-jaar heeft als grondprincipe de zesdaagse werkweek en de zevende dag als rustdag. Net zoals op de Sjabbat gerust moet worden om te realiseren dat de Schepping God toebehoort, zo moet in het Sjabbatsjaar de grond met rust gelaten worden als teken dat de Schepping God toebehoort. Alle processen in de natuur worden door God geleid. Zo zal de wereld 6000 jaar bestaan en vanaf die tijd zal de aarde weer terugkeren in de oerstaat het Messiaanse tijdperk.

Alles komt weer in evenwicht

We zien dat in het zevende jaar alles weer in evenwicht komt: de natuur herstelt zich; grondbezitter en pachter worden gelijk; graan en vruchten zijn voor een ieder vrij verkrijgbaar; een slaaf wordt weer vrij burger.

'Gaatje' in de wet

Om schuldderving te voorkomen werd een clausule in gebouwd dat bepaalde leningen niet meer kwamen te vervallen. Zo vergrootte men het geven van een lening.

Na de verwoesting van de Tempel werd het Bijbelse gebod versoepeld. In de diaspora zijn de wetten van de sjemita niet van toepassing.

Terugkeer naar Israël

Met de terugkeer van de Joden naar Israël in de moderne tijd werd het sjemita-jaar weer populair. Door de slechte economische situatie was het niet goed mogelijk deze wet na te leven. Als oplossing stelden de rabbijnen voor om het land voor één jaar aan de Arabieren te verkopen en later weer terug te kopen. Zo werd de grond toch bewerkt. Niet-Joden hoeven het sjemita-gebod immers niet na te leven. Toch waren er Joden in Jeruzalem die tegen deze praktijk waren. Ze kochten liever hun producten uit het buitenland.

Er zijn ook nieuwe landbouwmethoden toegepast zoals hydroculturen waarbij groente niet in de grond maar in water worden gekweekt. Zo kan het sjemita-gebod omzeild worden.