De relatie tussen psychotherapie en gebed, het Achttiengebed

Psychotherapie en gebed lijken op het eerste gezicht niet veel met elkaar te hebben. Bij nader inzien zijn er toch overeenkomsten. Ik wil dit uitleggen aan de hand van Shmone Esre (het Achttiengebed) dat zo'n 2500 jaar geleden geschreven is door Joodse wijzen en dat een centrale plek inneemt binnen de Joodse gebeden. In dit gebed benaderen we God met onze meest persoonlijke behoeften. Hier zien we een verband met de psychotherapie.

Shmone Esre (Achttien gebed) – structuur

Het Achttiengebed wordt gestructureerd als een communicatie tussen het individu en God. Daarnaast heeft het grote relevantie voor onze medemens alsook met onze communicatie met ons eigen hart.

Het Achttien gebed is gestructureerd rond drie belangrijke ideeën:

1. Het opkijken naar God als de Almachtige die de wereld controleert;
2. Ons verzoek op zowel spirituele als materiële gronden;
3. Dankbaarheid aan God.

Samengevat: Ik bid tot U, Ik heb U nodig, en ik dank U.

Voorbeeld verband tussen Achttiengebed en psychotherapie

In vers 11 van het Achttiengebed staat het volgende:

Doe terugkeren onze rechters als eertijds
en onze raadgevers als in het begin,
en laat smart en zuchten van ons wijken,
Wees Koning over ons, gij Heer, gij alleen,
in verbondenheid en erbarmen,
en doe gerechtigheid met ons in het recht.
Gezegend gij, Heer,
Koning, die lief heeft gerechtigheid en recht

Wat is het verband tussen oordeel en het weghalen van ons verdriet? Eén verklaring is dat zonder juiste begeleiding we beslissingen nemen waarvan we spijt zullen hebben. Op persoonlijk niveau kan een verkeerd oordeel leiden tot een groot bron van verdriet. We trappen in de val van onze valse rigide oordelen over onszelf en de wereld. Omgekeerd kan een goed oordeel leiden tot vele opties in onze persoonlijke uitdagingen. Het oordeel is het duidelijkst wanneer we geïnformeerd worden door een genereuze geest van vriendelijkheid en medeleven.

Praktische toepassing

Patiënt Karel is een jonge man die pas getrouwd is. Hij wordt door zijn vrouw naar de psychotherapeut gestuurd. In de eerste sessie geeft hij aan dat hij kwaad is op zijn vrouw omdat ze hem gestuurd had. Maar diep van binnen weet hij dat ze gelijk had. Zelf wilde hij niet komen omdat hij het gevoel heeft te ver te zijn gegaan om hulp te krijgen. Dat is zijn probleem: zijn harde oordeel op zichzelf en op iedereen bracht hem verdriet. Hij wilde daarvan bevrijd worden, maar was daar bang voor. Na lange tijd was hij in staat zichzelf en anderen vriendelijker te beoordelen.

In het Achttiengebed vers 11 (zie tekst hierboven) leren we hoe dit gebed ons kan leiden tot een rijker zelfonderzoek. Oordelen we met medeleven?